Μια χάρτινη εικόνα της Αγίας Τριάδος Χαλκηδόνος

Του Μητροπολίτη

Γέρονος Χαλκηδόνος

Αθανασίου

Ὡς γνωστὸν κατὰ τὰ παλαιότερα ἔτη εἰς τὰς πανηγύρεις τῶν ἱ. ναῶν εἰς τὴν Πόλιν, διενέμοντο εἰς τοὺς προσκυνητὰς μικρὰ χάρτινα εἰκονίσματα ἢ δελτάρια διαφόρων μεγεθῶν, ἔγχρωμα ἢ οὔ, ἐνίοτε μετὰ φωτογραφιῶν καὶ μικρῶν κειμένων, τροπαρίων κλπ. Αὐτὰ δύνανται νὰ ἐνταχθοῦν γενικῶς ἐντὸς τῶν χαρτίνων^[1] καὶ σημαντικῶν εἰκόνων παριστώντων τὸν ναὸν ἢ τὸν ἑορταζόμενον Ἅγιον. Ὑπάρχει δὲ εἰς τοὺς συλλέκτας μεγάλος ἀριθμὸς ἐξ αὐτῶν.

Μία τοιαύτη λοιπὸν εὑρέθη εἰς τὸ Ἀρχεῖον τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, ἡ ὁποία δημοσιεύεται κατωτέρῳ, καθ’ ὅσον ἀξιόλογος.

Ἡ εἰκὼν διαστάσεων 17,5 x 0,19 παριστᾶ τὴν Ἁγίαν Τριάδα κατὰ τὸν δυτικότροπον τύπον. Τοῦτ’ ἔστιν τὸν Θεὸν Πατέρα δεξιά, τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν ἀριστερὰ καὶ ἄνωθεν ἐντὸς λευκοῦ κύκλου μετὰ πολλῶν καὶ μακρῶν ἀκτίνων τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ἡ σύνθεσις εὑρίσκεται ἐντὸς ὠοειδοῦς περιγράμματος.

Τὰ πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος κάθηνται ἐπὶ ἐσχηματοποιημένων ὁμοιομόρφων νεφῶν, δεξιὰ ὁ Πατὴρ καὶ ἀριστερὰ ὁ Υἱός, φέροντες χιτῶνα καὶ ἱμάτιον μετὰ πολλῶν πτυχώσεων, ἐλαφρῶς στρεφόμενοι πρὸς ἀλλήλους. Ὁ Πατὴρ εἰς τὴν δεξιὰν χεῖραν κρατεῖ τὸ κηρύκειον ἐνῶ εἰς τὴν ἀριστερὰν τὴν μεγάλην σφαῖραν. Ὁ Υἱὸς διὰ τῆς δεξιᾶς εὐλογεῖ κατὰ τὸν ρωσικὸν πιθανῶς τύπον, ἐνῶ εἰς τὴν ἀριστερὰν κρατεῖ τὸ Ἱ. Εὐαγγέλιον. Ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ὁ Πατὴρ ἔχει τὸ γνωστὸν τριαδικὸν τρίγωνον μετὰ τοῦ μονογράμματος Ο ΩΝ, ὁ δὲ Υἱὸς φωτοστέφανον μετὰ σταυροῦ καὶ τοῦ ἰδίου μονογράμματος.

Πρὸς τὸ κάτω μέρος τῆς συνθέσεως διακόπτει τὸ περίγραμμα ὀρθογώνιον μετ’ ἀπεικονίσεως τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Τριάδος κατὰ πρόσοψιν καὶ πλαγίως, ἐνῶ πρὸς τὸ κατώτερον του τμῆμα πιθανῶς τὰ ἔμπροσθεν τοῦ ναοῦ κατὰ τὸ 1920 οἰκήματα.[2] Εἰς τὸ ἄνω μέρος τῆς εἰκόνος ὑπάρχει ἡ μεγαλογράμματος ἐπιγραφή: Ο ΕΝ ΧΑΛΚΗΔΟΝΙ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ”ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ„.

Εἰς δὲ τὸ κάτω, τὸ λακωνικὸν καὶ θουριακῶς ψαλλόμενον Ἀπολυτίκιον τῆς ἑορτῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος μὲ μικρογράμματον γραφήν: “Εὐλογητὸς εἶ, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ πανσόφους τοὺς ἁλιεῖς ἀναδείξας, καταπέμψας αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ δι’ αὐτῶν τὴν οἰκουμένην σαγηνεύσας, Φιλάνθρωπε, δόξα σοι“. Ἡ εἰκὼν συνδυάζει ἄρα τὴν Ἁγίαν Τριάδα εἰκονογραφικῶς μετὰ τοῦ ναοῦ αὐτῆς πρωτοτύπως, ὁμοιάζει δὲ γενικῶς πρὸς τὴν εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος τοῦ τέμπλου τοῦ ναοῦ, ἔργον τοῦ Ν. Κεσσανλῆ.[3]

Ἐπίσης εἰς τὸ δεξιὸν κλίτος τοῦ ἱ. ναοῦ τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου Καλαμησίων τῆς Κοινότητος Χαλκηδόνος, ἐντὸς προσκυνηταρίου εὑρίσκεται μία σπανία ξυλόγλυπτος εἰκὼν τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἔχουσα ὁρισμένα ὅμοια εἰκονογραφικὰ στοιχεῖα ὡς τὰ φωτοστέφανα, τὸ γένειον τοῦ Θεοῦ Πατρός, τὰς πτυχώσεις τῶν ἐνδυμάτων καὶ τὸ σχῆμα τῶν νεφῶν.

Τὰ χρώματα αὐτῆς εἶναι ἀσκητικά, τοῦτ’ ἔστιν ἀνοικτὸν κυανόφαιον ἐντὸς τοῦ περιγράμματος καὶ ἀνοικτὸν κυανοῦν ἔξωθεν αὐτοῦ. Ἡ κόμη μετὰ τοῦ μακροῦ ὀρθογωνίου γενείου τοῦ Θεοῦ Πατρός –ὡς σήμερον συνηθίζουν κληρικοί τινες–, εἶναι ἐλαφρῶς καστανόχρους. Τὰ δὲ νέφη ἔχουν καὶ λευκὰς ἀνταυγείας.

Ἡ παράστασις διακρίνεται διὰ τὴν λεπτότητα καὶ τὴν ἀριστοτεχνικήν της ἐκτέλεσιν. Εἶναι ἔργον ἀγνώστου καλλιτέχνου καὶ χρόνου. Ἡ δὲ κατάστασις αὐτῆς δυστυχῶς οὐχὶ καλή. Παρουσιάζει ρήγματα, κηλίδας, ἐλλείποντα μικρὰ τμήματα κ.ἄ. Ἀνηρτήθη δὲ ἐντὸς πλαισίου, τοποθετηθεῖσα εἰς τὴν Κοινοτικὴν Αἴθουσαν τοῦ ναοῦ.

[1] – Ν. Παπαστράτου, Χάρτινες εἰκόνες. Ὀρθόδοξη θρησκευτικῆ χαρακτικὴ 1665-1899, Ἀθήνα 1986, 2 τ.

[2] – Ἀ. Παπᾶ, Χαλκηδόνος, Περὶ τοῦ ξυλίνου Ναοῦ τῆς Ἁγίας Τριάδος, Τοῦ Αὐτοῦ, Ρινήματα θεολογικά, τεχνοκριτικά, ἱστορικὰ καὶ ἄλλα τινὰ ἀπὸ τὸ Βόσπορο Δ’, Θεσσαλονίκη (2013) 219-222.

[3] – Τοῦ Αὐτοῦ, Ἑλενουπόλεως (Χαλκηδόνος), Ὁ ζωγράφος Νικόλαος Κεσσανλῆς καὶ μερικὰ ἔργα του, Texts and Studies 5-6 (1986-1987) 59.

–