Μ. Πομπέο : Παράθυρο ευκαιρίας η επανέναρξη ελληνοτουρκικού διαλόγου

Του Αλέξη Παπαχελά

Τη χρήση απειλών και μονομερών ενεργειών ως μέσον επίλυσης των διαφορών μεταξύ κρατών αποδοκιμάζει με κατηγορηματικό τρόπο, σε συνέντευξή του στην «Καθημαρινή» των Αθηνών, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο, στέλνοντας ένας σαφές μήνυμα στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. «Οταν υπάρχουν διενέξεις, καμία χώρα δεν πρέπει να προβαίνει σε μονομερείς ενέργειες για να αποκτήσει κάποιο πλεονέκτημα», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Πομπέο. Χαρακτηρίζει, επίσης, παράθυρο ευκαιρίας την επανέναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου, σημειώνοντας ότι οι ΗΠΑ θα διαδραματίσουν όποιο ρόλο «θεωρηθεί κατάλληλος, χρήσιμος και βοηθητικός». Υπογραμμίζει ακόμη ότι η δέσμευση της Ουάσιγκτον στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου παραμένει ισχυρή, ενώ αποσαφηνίζει πως «δεν υπάρχει κανένα σχέδιο να φύγουν οι ΗΠΑ από το Ιντσιρλίκ αυτή τη στιγμή».
 
– Κύριε υπουργέ, είναι η δεύτερη φορά που επισκέπτεστε την Ελλάδα –χωρίς μάλιστα να πάτε στην Τουρκία, όπως έκαναν συνήθως οι προκάτοχοί σας– και πριν από λίγο καιρό επισκεφθήκατε την Κύπρο. Ποιος είναι ο σκοπός και η σημασία της επίσκεψής σας και το μήνυμα που φέρνετε;

– ‘Εχω ταξιδέψει στην Τουρκία ως υπουργός Εξωτερικών, αλλά ήταν σημαντικό για εμένα να έλθω εδώ. Η Ελλάδα είναι ένας απόλυτα ισχυρός πυλώνας σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο και ένας σημαντικός περιφερειακός εταίρος. Ταξιδεύω σε όλο τον κόσμο, όμως ήθελα να έλθω εδώ, σε δύο διαφορετικές περιοχές της χώρας, δεν πήγα στην Αθήνα, αλλά στη Θεσσαλονίκη και στην Κρήτη. Ηθελα να εστιάσω στις μεγάλες ευκαιρίες που υπάρχουν στην ενέργεια, οι οποίες δεν θα ωφελήσουν μόνο την Ελλάδα αλλά και τα Βαλκάνια, ακόμη και την Κεντρική Ευρώπη. Θα μπορούσαν να υπάρξουν πραγματικές ευκαιρίες για αμερικανικές εταιρείες, κάτι που ήθελα να καταλάβω καλύτερα.

΄Ηλθα επιπλέον στην Κρήτη για να δω τις αμερικανικές δυνάμεις στη Σούδα. Να συνομιλήσω μαζί τους και να τις ευχαριστήσω για τις υπηρεσίες τους, αλλά και να είμαι παρών στην περιοχή. Είναι πολύ σημαντικό όταν υπάρχουν συγκρούσεις για θαλάσσια ζητήματα, όταν υπάρχουν διαφωνίες για δικαιώματα και θαλάσσιες ζώνες, αυτές να επιλύονται ειρηνικά. Είναι πολύ σημαντικό, και αυτό είναι το μήνυμα που έφερα στην ελληνική ηγεσία. Και είναι το μήνυμα που μεταφέραμε στην τουρκική ηγεσία επίσης.
 
– Αναρωτιέμαι εάν ο πρόεδρος Τραμπ και εσείς είχατε ανησυχήσει τους τελευταίους μήνες για το ενδεχόμενο μιας ελληνοτουρκικής σύγκρουσης.

– Πάντα παρακολουθούμε με προσοχή τις εξελίξεις όπου προκαλούνται μεγάλες εντάσεις με αφορμή υφιστάμενες διαφορές. Oπως γνωρίζω, ο πρόεδρος Τραμπ έχει συνομιλήσει με τον πρωθυπουργό Μητσοτάκη και με τον πρόεδρο Ερντογάν και τους μετέφερε ένα παρόμοιο μήνυμα, που είναι το εξής: ότι το διεθνές δίκαιο προβλέπει τους κατάλληλους μηχανισμούς επίλυσης αυτών των διαφορών. Οτι αυτό που δεν είναι χρήσιμο είναι όταν χώρες δρουν ευθέως ή μονομερώς κατά τρόπο που προκαλεί σύγκρουση και δημιουργεί τον κίνδυνο κλιμάκωσης. Αυτός δεν είναι ο σωστός τρόπος για να επιλύσεις αυτά τα προβλήματα. Εχουμε προτρέψει όλα τα μέρη να λύσουν αυτά τα θέματα μεταξύ τους μέσω των κανόνων του διεθνούς δικαίου και της διπλωματίας.
 
– Μοιάζει να υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας τώρα για τη διπλωματία και τον διάλογο. Θα επιτελέσουν τον βασικό ρόλο οι ΗΠΑ σε αυτό ή θα αφήσετε τη Γερμανία στη «θέση του οδηγού»;

– Μέσα στην εβδομάδα θα γίνει το Συμβούλιο Κορυφής της Ε.Ε., ας δούμε τι θα προκύψει από εκεί. Συμφωνώ μαζί σας, υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας. Ο πρόεδρος Τραμπ έχει πει ότι θα διαδραματίσουμε όποιο ρόλο θεωρηθεί κατάλληλος, χρήσιμος και βοηθητικός για τις δύο πλευρές. Πιστεύω ότι και οι δύο πλευρές κλίνουν προς τη σωστή κατεύθυνση. Εχουμε απλούς στόχους: Θέλουμε το πρόβλημα να επιλυθεί κατά τρόπο που να αντανακλά ότι πίσω από αυτές τις συγκρούσεις, πίσω από αυτές τις διαφωνίες που δεν έχουν επιλυθεί για πάρα πολύ καιρό, υπάρχουν διπλωματικά μέσα για να εφαρμοστεί το διεθνές δίκαιο, κατά τον κατάλληλο τρόπο, αναγνωρίζοντας τα δικαιώματα κάθε κυρίαρχου κράτους.
 
– Η Τουρκία επιδιώκει την αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο. Σύμφωνα με κάποιες αναφορές, αυτό είναι κάτι που υποστηρίζετε. Ισχύει;

– Εχουμε τη θέση πως αυτές οι απαιτήσεις, οι διαφορές, πρέπει να επιλύονται μέσα από την προβλεπόμενη διεθνή διαδικασία. Αυτός είναι ο τρόπος επίλυσης. Διαφορές όπως αυτές που βλέπουμε στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν πολλές σε όλο τον κόσμο. Πάντα λέγαμε ότι πρέπει να καταφεύγουμε στους διεθνείς κανόνες και στο διεθνές δίκαιο και όχι να ενεργούμε με απειλές στρατιωτικών συγκρούσεων, αλλά οι διαφορές να επιλύονται μέσω μηχανισμών που είναι διαθέσιμοι για όλες τις χώρες.

– Ας επιμείνω σε αυτό το θέμα. Αν η διπλωματία αποτύχει και η Τουρκία επαναφέρει το ερευνητικό σκάφος της και ξεκινήσει πάλι μονομερείς ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο, θα επέμβουν πιο ενεργά οι ΗΠΑ;

– Δεν θα ήθελα να εμπλακώ σε υποθετικές συζητήσεις. Προχωράμε στον ένα μας στόχο, που είναι η επίλυση των διαφορών αυτών με τρόπο συμβατό με το διεθνές δίκαιο, μέσω διπλωματίας. Γι’ αυτό ήρθε εδώ ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ.

– Εχει διατυπωθεί κριτική από το Κογκρέσο και το ελληνοαμερικανικό λόμπι για το γεγονός ότι, ενώ έχουν ψηφιστεί κυρώσεις έναντι της Τουρκίας για την αγορά των πυραύλων S-400, δεν τις έχετε υπογράψει, αν και βρίσκονται πάνω στο γραφείο σας.

– Η αμερικανική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θέλουμε η Τουρκία να ενεργοποιήσει επιχειρησιακά τους S-400. Εργαζόμαστε μαζί τους μέσω διπλωματικών καναλιών προσπαθώντας να βρούμε μια λύση. Επίσης, λάβαμε σημαντικές αποφάσεις, βγάλαμε την Τουρκία από το πρόγραμμα των αεροσκαφών F-35 συνεπεία των ενεργειών της. Αντιδράσαμε, το χειριζόμαστε μέσω διπλωματικών καναλιών και συζητήσεων. Ελπίζουμε ότι θα οδηγηθούμε σε μία κατάληξη που θα είναι συμβατή με αυτό που θέλουμε από κάθε μέλος του ΝΑΤΟ. Θέλουμε να αγοράζουν συστήματα συμβατά μεταξύ τους, έτσι ώστε το ΝΑΤΟ να μπορεί να επιτελεί τις περιφερειακές του αποστολές.
 
– Βλέπουμε ότι η αμυντική συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ επεκτείνεται. Πώς βλέπετε τις προοπτικές της; Και υπάρχει περίπτωση να υπάρξει μια σαφής εγγύηση της ασφάλειας της Ελλάδας σε περίπτωση που δεχθεί επίθεση;

– Εχουμε το ΝΑΤΟ, σωστά; Βρίσκεται εκεί με τις αρχές του και τον καταστατικό του χάρτη. Η αμυντική μας σχέση πράγματι συνεχίζει να βελτιώνεται. Δεν είναι μόνον αυτά που βλέπετε, όπως ο μόνιμος ελλιμενισμός ενός σκάφους μας εδώ στην Κρήτη, οι τακτικές συνεργασίες μας, αλλά και πράγματα που δεν είναι τόσο προφανή: συνεκπαιδεύσεις, συνεργασία με επίκεντρο τη στρατηγική του πολέμου. Ολα όσα μπορούν να κάνουν οι Ενοπλες Δυνάμεις μας γίνονται και τις καθιστούν πιο ισχυρές, ικανές και έτοιμες να εκτελέσουν τις αποστολές τους εάν χρειασθεί.

– Σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα, οι ΗΠΑ σκέπτονται τη μεταφορά της βάσης του Ιντσιρλίκ στην Ελλάδα. Ισχύει κάτι τέτοιο;

– Το τουρκικό ερευνητικό σκάφος έχει αποχωρήσει από την περιοχή ελληνικών συμφερόντων. Παραμένουν όμως δύο τουρκικά πλοία κοντά στην Κύπρο. Η θέση σας;

– Το διεθνές δίκαιο πρέπει να διέπει όλες τις θαλάσσιες περιοχές. Οταν υπάρχουν διενέξεις, καμία χώρα δεν πρέπει να προβαίνει σε μονομερείς ενέργειες για να αποκτήσει κάποιο πλεονέκτημα. Ολοι οφείλουν να καταφεύγουν σε διεθνείς διαδικασίες για να θεμελιώσουν διεκδικήσεις τις οποίες θεωρούν ότι δικαίως έχουν.

– Μια στιγμή που θυμάστε από αυτό το ταξίδι;

– Ηταν τόσο πολλές. Επισκέφθηκα το Εβραϊκό Μουσείο στη Θεσσαλονίκη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε την Ιστορία και όπου διαπιστώνουμε ότι υπάρχει αντισημιτισμός, είναι υποχρέωσή μας να τον αντιμετωπίζουμε. Ηταν επίσης σπουδαίο ότι βρέθηκα σήμερα με μέλη του Ναυτικού των ΗΠΑ. Είδα νέους ανθρώπους να επιτελούν σημαντικό έργο δίπλα σε έναν σημαντικό μας εταίρο. Και βέβαια, είχα εξαιρετικές συναντήσεις με την ελληνική ηγεσία επίσης. Και πάντοτε απολαμβάνω τον χρόνο που περνάω μαζί τους.

Ισχυρή δέσμευση

– Υπήρξε κάποια στιγμή η αίσθηση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες απομακρύνονταν από την Ανατολική Μεσόγειο. Είναι η παρουσία σας εδώ απόδειξη ότι αυτό δεν συμβαίνει;

– Ναι, έτσι είναι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν σοβαρά συμφέροντα στην περιοχή. Εχουμε ευθύνες απέναντι στο ΝΑΤΟ. Εχουμε επίσης διαπιστώσει πως ό,τι συμβαίνει στην Ανατολική Μεσόγειο έχει τεράστιες επιπτώσεις στην ασφάλεια και στη σταθερότητα όχι μόνο στη Νότια Ευρώπη, αλλά και στη Μέση Ανατολή. Θέλουμε να σιγουρευτούμε ότι κάνουμε όλα τα σωστά πράγματα για να φέρουμε την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή. Ετσι πιστεύω ότι η δέσμευσή μας στην Ανατολική Μεσόγειο συνεχίζει να αυξάνεται.