Ὀλοι διψούμε για έλεος, για αγάπη, για ανάσα. Για Θεάνθρωπο.
Του π. Βασιλείου Θερμού*
Όταν οι γιορτές μας είναι άδειες από νόημα, τότε το νόημα ολόκληρης της ζωής μας μένει μετέωρο. Διερωτώμαι, γιατί να γιορτάζει κάποιος ένα Πάσχα του οποίου δεν παίρνει στα σοβαρά το περιεχόμενο; Τι προσφέρει η συμμετοχή σε έναν Επιτάφιο ή ένα αναμμένο κερί τη νύχτα της Ανάστασης αν καταλήγουν σε φιλιά με την ευχή ”και του χρόνου” ή σε μια φυγή προκειμένου να φάμε πλουσιοπάροχα;
Ποια είναι η υπαρξιακή σημασία του γεγονότος ότι ο Χριστός πέθανε και αναστήθηκε;
Σε όσα ακολουθούν αποπειρώμαι να σχολιάσω δειγματοληπτικά λίγα από τα αναρίθμητα τροπάρια της Μεγάλης Εβδομάδας, αναδεικνύοντας με συντομία τη βαρύτητά τους για όλους εμάς τους ανθρώπους του σήμερα.
Κύριε, δίδασκες στους μαθητές σου την τελειότητα: ”Μη μοιάσετε στους εθνικούς (ειδωλολάτρες) θέλοντας να εξουσιάζετε τους αδύναμους. Δεν θα είναι έτσι οι μαθητές μου. Όποιος θέλει να είναι πρώτος, ας γίνει υπηρέτης όλων. Διότι και εγώ ο ίδιος ήλθα να υπηρετήσω τον άνθρωπο που φτώχυνε” [Κυριακή Βαΐων βράδυ].
Όταν είμαστε αδύναμοι ευχόμαστε να μάς σέβονται και να μάς λαμβάνουν υπόψη. Όταν βρεθούμε σε πλαίσιο υπεροχής και δύναμης εύκολα πέφτουμε στον πειρασμό να εξουσιάσουμε, να ειρωνευθούμε, να εκμεταλλευθούμε, να σταθούμε με υπεροψία. Ο Χριστός έδειξε το δρόμο για μια ζωή, όχι απλώς ενσυναίσθησης, αλλά προσφοράς. Άλλαξε το νόημα της δύναμης: τώρα δυνατός είναι ο ταπεινός, αυτός που ευεργετεί.
″Έχοντας νυστάξει από την ραθυμία της ψυχής μου, δεν έχω τελικά αναμμένη λαμπάδα αρετών, αφού τον καιρό που έπρεπε να εργάζομαι εγώ χάζευα. Μην αρνηθείς την ευσπλαγχνία σου, αλλά διώξε μου τον ζοφερό ύπνο και βάλε με στον τόπο της χαράς σου” [Μεγάλη Δευτέρα βράδυ].
Για τον πιστό υπάρχουν πάντα ευκαιρίες. Ο συγκεκριμένος Θεός, ο αληθινός, μάς χάρισε το ανυπολόγιστο δώρο της μετάνοιας, γνωρίζοντας πόσο αδύναμοι και ατελείς είμαστε. Και στην εποχή μας πολύς χρόνος σπαταλιέται, μαζί του κι εμείς οι ίδιοι. Ο ύμνος αυτός περιγράφει μια ζωή ανολοκλήρωτη, χαμένη. Και μια ψυχή που γνωρίζει ότι δεν θα έχει άλλη ευκαιρία. Αλλά, ευτυχώς, δεν τελειώνουν όλα εδώ.
″Εσύ που είσαι ο Νυμφίος, ο πιο όμορφος απ’ όλους τους ανθρώπους, αφαίρεσε από πάνω μου τα πταίσματα που ασχημαίνουν τη μορφή μου και στόλισέ την με εκείνα τα ρούχα της δόξας και της ομορφιάς σου που θα μέ αναδείξουν φωτεινό”. [Μεγάλη Τρίτη βράδυ].
Οι βυζαντινοί υμνογράφοι, αν και μοναχοί οι περισσότεροι, δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν μεταφορές έρωτα και γάμου για να περιγράψουν τη σχέση μας τον Θεό. Ο εραστής της ανθρωπότητας, ο Χριστός, έχει τη δύναμη να μάς ομορφύνει αν Τόν εμπιστευθούμε και Τού τό ζητήσουμε. Άλλωστε γι’ αυτό ο Θεός πιστεύει ακόμη στους ανθρώπους: επειδή βλέπει σε αυτούς την ομορφιά που μπορούν να αποκτήσουν. Εμείς οι ίδιοι ενίοτε χάνουμε την αυτοεκτίμησή μας και την ελπίδα μας, ο Θεός όχι.
Εισήγαγες, Κύριε, τους μαθητές σου στο μυστήριο λέγοντας: ”Φίλοι, προσέξτε να μη σάς χωρίσει κανένας φόβος από εμένα. Πάσχω μεν, αλλά για χατίρι του κόσμου. Μην χάνετε την πίστη σας. Αν είστε φίλοι μου, μιμηθείτε με. Μείνετε ενωμένοι μαζί μου, όπως τα κλήματα στο αμπέλι, για να φέρετε καρπό”. [Μεγάλη Τετάρτη βράδυ].
Ο Χριστός δεν υποτιμά τους ανθρώπινους φόβους. Προβάλλει όμως ως αντίδοτό τους την προσωπική μας σχέση μαζί Του. Χιλιάδες, εκατομμύρια πιστοί, δυστυχώς, τηρούν κάποιες συνήθειες ή συμβάσεις, αλλά προσωπική σχέση με τον Χριστό δεν διαθέτουν. Ευνόητο είναι στα δύσκολα να τρομάζουν ή να αποθαρρύνονται. Εκείνος που σε λίγες ώρες θα σταυρωνόταν φέρνει στους μαθητές Του το παράδειγμα του αμπελιού: μόνο από Αυτόν μπορούμε να αντλήσουμε χυμούς ζωής.
Δυο λόγια είπε μόνο ο ληστής επάνω στο σταυρό και μονομιάς λυτρώθηκε και πρώτος άνοιξε τις πύλες του παραδείσου, αφού δέχτηκες τη μετάνοιά του [Μεγάλη Πέμπτη βράδυ].
Τέτοια επιείκεια σοκάρει. Θα προτρέψω τον αναγνώστη να κλιμακώσει ακόμη περισσότερο την έκπληξή του μελετώντας το 20ό κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου. Εκεί παρατηρεί κανείς μια σκανδαλώδη εύνοια προς όσους έσπευσαν την τελευταία στιγμή, εύνοια ασύμβατη με τα μέτρα της ανθρώπινης λογικής. Γιατί; Απλούστατα, διότι ο Χριστός θέλει να μη λείπει κανένας από τη μεγάλη γιορτή Του, στη Βασιλεία Του. Το ζητούμενο δεν είναι να τηρηθεί η δικαιοσύνη αλλά να μη χαθούν τα πρόσωπα.
″Κυριαρχεί ο Άδης στο ανθρώπινο γένος, όχι όμως για πάντα. Διότι όταν εσύ κλείστηκες στον τάφο συνέτριψες τα κλειδιά του θανάτου και κήρυξες τη λύτρωση σε όσους κοιμόντουσαν εκεί επί αιώνες” [Μεγάλη Παρασκευή βράδυ].
Ο Χριστός έγινε άνθρωπος και πέρασε πόνο με θάνατο, όχι για να αφήσει κάποιο ηθικό υπόδειγμα (αν και αυτό είναι όντως ανυπέρβλητο), αλλά για να μάς ενσωματώσει επάνω Του ώστε να νικήσουμε τον θάνατο. Τον έσχατο εχθρό μας.
Και είπε ο Κύριος: «Άνθρωπε, αυτά τα ξερά οστά συμβολίζουν όλους εκείνους που λένε ‘Χάθηκε η ελπίδα μας, είμαστε νεκροί’. Πες τους λοιπόν ότι θα τους βγάλω από τους τάφους. Και θα τους δώσω το πνεύμα μου και θα ζωντανέψουν και θα μάθουν ότι εγώ είμαι ο Κύριος». [Μεγάλη Παρασκευή βράδυ].
Και όχι μόνο τον φυσικό θάνατο, αλλά και τον ψυχικό. Δηλαδή την απώλεια της ελπίδας μας. Τό έδειξε με το όραμα στο οποίο κάλεσε τον προφήτη Ιεζεκιήλ: ξερά οστά να ζωντανεύουν και να γίνονται άνθρωποι. Διαδρομή αντίστροφη από την παρακμή και την αποδιοργάνωση την οποία βιώνουμε. Και ενίοτε προκαλούμε οι ίδιοι.
Ο Κύριος δέχεται τον τελευταίο όπως και τον πρώτο, ξεκουράζει όποιον εργάσθηκε λίγο όσο και εκείνον που δούλεψε πολύ, και τον έναν ελεεί και τον άλλον περιποιείται. Κανείς να μην κλαίγεται λοιπόν για τη φτώχεια του, αφού έφτασε πλέον η κοινή μας Βασιλεία. Κανείς να μη θρηνεί για αμαρτίες, επειδή ανέτειλε μέσα από τον τάφο η συγχώρεση. Κανείς να μη φοβάται τον θάνατο, διότι μάς ελευθέρωσε ο θάνατος του Σωτήρα μας [Νύχτα Αναστάσεως].
Πάλι η θεϊκή επιείκεια, εκφραζόμενη τώρα από τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, έναν άνθρωπο που ανέβασε ψηλά τον πήχυ της ηθικής τελειότητας. Και όσο επικριτικός υπήρξε προς την αμαρτία και τη διαφθορά, τόσο επίσης είχε εμπεδώσει τι σημαίνει έλεος. Στην Πασχαλινή Λειτουργία διαβάζεται ο περίφημος λόγος του που γεμίζει τις ψυχές μας με ελπίδα και ευγνωμοσύνη.
Σε διαφορετικές τροχιές ζωής ο καθένας μας, όμως όλοι διψούμε για έλεος, για αγάπη, για ανάσα. Για Θεάνθρωπο.
