Κύπρος νήσος κατασκόπων
Πολύ πριν από την NSO η Κύπρος γνώρισε τη δράση ξένων πρακτόρων. Για την ώρα δεν υπάρχει επίσημη αντίδραση της Λευκωσίας
Του Γιάννη Ιωάννου*
Η Κύπρος επέστρεψε, με αφορμή τις αποκαλύψεις του διεθνούς Τύπου για το κακόβουλο λογισμικό Pegasus της ισραηλινής εταιρείας NSO Group, στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος με φόντο την κατασκοπεία και τις παρακολουθήσεις. Μια υπόθεση που λαμβάνει, διεθνώς, διαστάσεις χιονοστιβάδας εξαιτίας της χρήσης του spyware για παγιδεύσεις κινητών τηλεφώνων –από δημοσιογράφους και αντιπολιτευόμενους ακτιβιστές μέχρι αρχηγούς κρατών, όπως στην περίπτωση του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν. Η Κύπρος ωστόσο, ως περιοχή σε ένα νευραλγικό γεωπολιτικό υποσύστημα, ποτέ δεν έλειψε από το ενδιαφέρον των intelligence communities μιας και στον 20ο αιώνα, και δη στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου, κέρδισε το προσωνύμιο του «νησιού των κατασκόπων». Κατασκοπεία για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, συλλογή στρατιωτικών πληροφοριών με φόντο την Μέση Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο και μεταφορά –επί κυπριακού εδάφους- των ανταγωνισμών ξένων μυστικών υπηρεσιών δημιούργησαν ένα.. εξωτικό σκηνικό στην Κύπρο των περασμένων δεκαετιών με σκηνικά που ξεπηδούν από τις σελίδες των έργων του John le Carré.
Το ιστορικό κατάλοιπο του ’60
Η ιστορία της κυπριακής ανεξαρτησίας σφραγίστηκε, μετά το 1960, από την μόνιμη στρατιωτική παρουσία των Βρετανών μέσω των κυρίαρχων βάσεών τους. Οι Βρετανοί, από την εποχή του Β’ ΠΠ, εκτίμησαν την γεωγραφική θέση της Κύπρου ως βάσης για την συλλογή πληροφοριών από τα ευαίσθητα υποσυστήματα του Καυκάσου και της Μέσης Ανατολής. Οι βάσεις στο Ακρωτήρι και την Δεκέλεια –και δη ο σταθμός στον Άγιο Νικόλαο- αποτέλεσαν την ραχοκοκκαλιά της βρετανικής SIGINT (Signal Intelligence) κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου για την υποκλοπή σημάτων από διάφορες πηγές που μεταφέρονταν απευθείας στο πολιτικοστρατιωτικό σύμπλεγμα του Ηνωμένου Βασιλείου (το λεγόμενο και GCHQ, Government Communications Headquarters). H γεωπολιτική σημασία της Κύπρου αναδείχθηκε καθ’ όλη την διάρκεια του 20ου αιώνα στα πλαίσια του ανταγωνισμού Δύσης-Σοβιετικής Ένωσης για επιρροή στην Μέση Ανατολή αλλά και λόγω των αραβοισραηλινών συγκρούσεων (1967, 1973) και συνεχίστηκε αμείωτα –σε επίπεδο πληροφοριών- στον Πόλεμο του Κόλπου (1991) και στην αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ (2003). Μάλιστα, το νήμα της κατασκοπείας, σε σχέση με τις βρετανικές βάσεις στην Κύπρο, δημιούργησε και ένα από τα μεγαλύτερα κατασκοπευτικά θρίλερ, το μεγαλύτερο μέχρι τότε δικαστικώς, στην ιστορία των Βρετανών την διετία 1983-1984: Την περίφημη «Δίκη των Επτά» (ή «Δίκη των Οκτώ») που στον βρετανικό Τύπο ονομάστηκε και «το κατασκοπευτικό δαχτυλίδι της Μάτα Χάρι». Στην περίπτωση των επτά Βρετανών –με βάση την Κύπρο- είχαμε να κάνουμε με μια κλασική περίπτωση κατασκοπείας για λογαριασμό του εχθρού και δη των Σοβιετικών. Σύμφωνα με την δίκη, 2 Βρετανοί στρατιωτικοί που υπηρετούσαν στην συλλογή πληροφοριών (Signal Corps) και 5 συνάδελφοί τους από την RAF (Royal Air Force) εμπλέκονταν σε σεξουαλικό σκάνδαλο οργίων το αποτέλεσμα του οποίου ήταν η μεταφορά κρατικών μυστικών σε δίκτυο Σοβιετικών. Την υπόθεση έκανε πιο… κινηματογραφική η παρουσία εμπλεκόμενης γυναίκας, ουγγρικής καταγωγής συζύγου Λιβανέζου επιχειρηματία, την οποία οι αγγλικές tabloid της εποχής έσπευσαν να χαρακτηρίσουν «Μάτα Χάρι». H δίκη απασχόλησε έντονα την βρετανική κοινή γνώμη, δικαστικά κόστισε 5 εκατ. στερλίνες, και οδήγησε σε σειρά «ξηλωμάτων» στις βρετανικές ένοπλες δυνάμεις.
Η πλούσια δράση στην Κύπρο
Μια, άγνωστη σε πολλούς, ιστορία βιομηχανικής κατασκοπείας με φόντο την Κύπρο αφορά στην υπόθεση δύο ινδικής καταγωγής Αμερικανών και της εξωτικής τους ιστορίας με φάρμακα υψηλής τεχνολογίας και προηγμένη στρατιωτική τεχνολογία! Ο Subrahmanyam Kota και ο Aluru Prasad μπορεί να φαίνονταν ως επιτυχημένοι επιστήμονες κι επιχειρηματίες, με έδρα την Βοστώνη των ΗΠΑ, μεταξύ όμως του 1985 και του 1990 δούλευαν για την… σοβιετική υπηρεσία της KGB μεταφέροντάς τους πληροφορίες για προηγμένη στρατιωτική τεχνολογία. Οι δύο επιστήμονες μετέφεραν στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες απόρρητες πληροφορίες για ανιχνευτές πυραύλων τελλουριούχου υδραργύρου, τεχνολογία επίστρωσης, τύπου stealth, για απορρόφηση ακτίνων ραντάρ και συστήματα υπέρυθρης παρακολούθησης πυραύλων. Όλες αυτές οι απόρρητες πληροφορίες, μεταφέρονταν έναντι αμοιβής στον Ρώσο πράκτορα Vladimir Galkin σε συναντήσεις τους επί τρίτων χωρών. Η Κύπρος, καθ’ όλη την διάρκεια του 1990, αποτέλεσε τον φυσικό χώρο συνάντησης των δύο μερών για την μεταφορά των εν λόγω απόρρητων στρατιωτικών πληροφοριών. Ένα ταξίδι του Galkin από την… Κύπρο στην Νέα Υόρκη θα αποτελούσε την αρχή του τέλους για το εν λόγω δίκτυο βιομηχανικής κατασκοπείας που λίγα χρόνια αργότερα, την περίοδο 1995-1996, θα οδηγούσε στην καταδίκη των δύο ινδικής καταγωγής επιστημόνων για κατασκοπεία. Παρεμφερής χρήση της Κύπρου ως εδάφους για την συνάντηση κατασκόπων αποτέλεσε και η περίπτωση της δράσης του διπλού πράκτορα της CIA, Ηarold Nicholson. Ο Nicholson δουλεύοντας ουσιαστικά και για τους Ρώσους εκπαίδευσε τον γιο του, Nathaniel, στο να συναντά τους Ρώσους πράκτορες με τους οποίους συνεργάζονταν και να μαζεύει τις αμοιβές του. Την διετία 2006-2008, ο Nathaniel Nicholson συναντιόνταν σε διάφορες πόλεις, ανά τον κόσμο, με τους Ρώσους χειριστές του πατέρα του. Μεταξύ αυτών και η… παλιά πόλη της Λευκωσίας. Στο αποκορύφωμα της σύγκρουσης Ισραηλινών-Παλαιστινίων –αμέσως μετά τα γεγονότα του Μονάχου το 1972, κλιμάκια των αραβικών και ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών όχι μόνο δραστηριοποιούνταν έντονα στην Κύπρο αλλά ενίοτε.. συγκρούονταν με –ηχηρές απώλειες και θεαματικούς τρόπους. Ο κύκλος αίματος Αραβικών και Ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών επί κυπριακού εδάφους ξεκίνησε με την δολοφονία του Χουσεΐν Μπασίρ το 73’. Ακολούθησαν οι δολοφονίες τριών Ισραηλινών στην μαρίνα της Λάρνακας το 1985, η βομβιστική επίθεση στην πρεσβεία του Ισραήλ στην Λευκωσία το 1988 (με 2 νεκρούς και 18 τραυματίες) και η επίθεση στο πλοίο «Σολ Φρύνη» στην Λεμεσό, την ίδια χρονιά. Πολύ πριν την NSO και το αποτύπωμα της στην Κύπρο, Ισραηλινοί πράκτορες έδρασαν στην Κύπρο σε δύο υποθέσεις με αρκετό ενδιαφέρον: Το 1992, 4 Ισραηλινοί επιχείρησαν, ανεπιτυχώς, να εγκαταστήσουν εντός της ιρανικής πρεσβείας σύστημα υποκλοπών! Το 2008, 2 Ισραηλινοί φέρεται να εμπλέκονταν σε υπόθεση κατασκοπείας σε βάρος στρατιωτικών εγκαταστάσεων της Εθνικής Φρουράς στο Ζύγι. Και στις δύο περιπτώσεις οι υποθέσεις έκλεισαν αμέσως. Η τελευταία, συναρπαστική, ιστορία με κατασκόπους στην Κύπρο εκτυλίχθηκε το 2010. Αφορά στην ιστορία του λεγόμενου και «11ου Ρώσου κατασκόπου», Robert Christopher Metsos, o οποίος εμπλέκονταν σε μεγάλο δίκτυο κατασκοπείας, επί αμερικανικού εδάφους, υπέρ των Ρώσων διαδραματίζοντας μάλιστα τον ρόλο του «ταμία» στο εν λόγω δίκτυο. O Μetsos συνελήφθη στην Κύπρο με πλαστό διαβατήριο Καναδά και λίγες ώρες μετά… εξαφανίστηκε. Η απόδρασή του, πιθανόν, μέσω Κατεχομένων έκλεισε κι έναν κατασκοπευτικό κύκλο δέκα ατόμων με έντονο το στοιχείο της ψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας.
*ΠΗΓΗ: “Καθημερινή” Κύπρου
Ωστόσο , παρά τον διεθνή σάλο για την ώρα δεν υπάρχει επίσημη αντίδραση της Λευκωσίας
“Πήγασος”: Το μυθικό φτερωτό άλογο, που στη σύγχρονη εκδοχή του έγινε «δούρειος ίππος» κατασκοπίας και παρακολούθησης.
Οι αποκαλύψεις μιας διεθνούς κοινοπραξίας ερευνητικών δημοσιογράφων για το αμφιλεγόμενο λογισμικό παρακολούθησης Pegasus της ισραηλινής εταιρείας ΝSO Group έχουν σοκάρει τη διεθνή κοινότητα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις πάνω από 50.000 αριθμοί τηλεφώνων, κυρίως δημοσιογράφων, ακτιβιστών αλλά και πολιτικών φέρονται να παρακολουθούνται για καιρό μέσω του επίμαχου λογισμικού. Το προηγμένο λογισμικό κατασκοπίας μπορούσε να έχει πρόσβαση σε ό,τι περιλαμβάνει ένα σύγχρονο κινητό τηλέφωνο: ηλεκτρονική αλληλογραφία, φωτογραφίες, βίντεο, προσωπικές συνομιλίες.
Ο Ούγγρος δημοσιογράφος Σάμπολκς Πάνι από το δίκτυο Direct36, είναι ένας από τους περίπου 180 – όπως εκτιμάται – δημοσιογράφους που φέρονται να βρίσκονται σε κάποια από τις λίστες παρακολούθησης του λογισμικού Pegasus. «Θα μπορούσατε να έχετε πρόσβαση στα ραντεβού μου, στις προσωπικές μου φωτογραφίες, στα βίντεό μου. Θα μπορούσε ακόμη και να ενεργοποιηθεί η κάμερα και το μικρόφωνο του κινητού μου. Είναι σοκαριστικό γιατί μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένη παρακολούθηση», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ούγγρος δημοσιογράφος.
Από το κινητό του Εμμανουέλ Μακρόν ως του Σαρλ Μισέλ
Εκτός όμως από δημοσιογράφους, ενδεχομένως και κινητά τηλέφωνα αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων ή άλλων υψηλόβαθμων αξιωματούχων να αποτελούσαν στόχους παρακολούθησης μέσω του Pegasus. Στις επίμαχες λίστες που ήρθαν στο φως βρίσκονται μεταξύ άλλων ο αριθμός κινητού τηλεφώνου του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ αλλά και του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν, σύμφωνα με την εφημερίδα Le Monde, η οποία συμμετείχε στη δημοσιογραφική έρευνα.
Ο εκπρόσωπος της γαλλικής κυβέρνησης Γκαμπριέλ Ατάλ δήλωσε: «Οι αποκαλύψεις που έχουν έρθει τώρα στο φως είναι σοκαριστικές. Αν οι κατηγορίες αποδειχθούν αληθείς, τα πράγματα θα είναι δύσκολα». Μάλιστα πίσω από τις παρακολουθήσεις των κινητών του Σαρλ Μισέλ και Γάλλων πολιτικών φέρεται να βρίσκεται το Μαρόκο, κάτι που διαψεύδει βέβαια η πρεσβεία της χώρας στο Παρίσι.
Ένας μεγάλος αριθμός τηλεφώνων που αποτέλεσαν στόχους κατασκοπίας προέρχονται επίσης από το Μεξικό – πάνω από 15.000. Το Μεξικό ήταν μάλιστα η πρώτη χώρα που απέκτησε το αμφιλεγόμενο σραηλινό λογισμικό ψηφιακής κατασκοπίας το 2011. Ενδέχεται μάλιστα η δολοφονία του Μεξικανού ερευνητικού δημοσιογράφου Σισίλιο Πινιέντα Μπίρτο το 2017 να σχετίζεται με παρακολούθησεις μέσω του Pegasus.
Μεγάλη λίστα χωρών-πελατών
Στόχοι παρακολούθησης μέσω του Pegasus φαίνεται πως υπήρξαν και δημοσιογράφοι από το Αζερμπαϊτζάν, όπως η ερευνητική δημοσιογράφος Καντίγια Ισμαήλοβα. Το Pegasus πιθανώς σχετίζεται επίσης και με τη στυγερή δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι στο γενικό προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη το 2018. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία και το κινητό της αρραβωνιαστικιάς του Κασόγκι είχε ψηφιακούς κοριούς. Το Εμιράτο του Ντουμπάι, η Ινδία αλλά και η Ρουάντα είναι μερικές ακόμη χώρες, στις οποίες φαίνεται ότι χρησιμοποιούνταν το αμφιλεγόμενο λογισμικό για αθέμιτους σκοπούς.
Από την πλευρά του ο Κρίστιαν Μιρ από τους Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα ζητά την άμεση αυστηροποίηση των διεθνών κανόνων δικαίου που αφορούν τη διάδοση αντίστοιχων κακόβουλων λογισμικών. Όπως παρατηρεί: «Χρειαζόμαστε ένα παγκόσμιο καθεστώς κυρώσεων, το οποίο ουσιαστικά θα απαγορεύει και θα επιβάλλει κυρώσεις σε χώρες, οι οποίες εξάγουν αντίστοιχα λογισμικά σε αυταρχικά καθεστώτα. Κι αυτό διότι μια τέτοια τεχνολογία είναι εχθρική προς την ελευθερία του Τύπου και στην χειρότερη περίπτωση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή.
Πηγή: DW
