Κυπριακό: Σωσίβιο ΟΗΕ με οδηγό τις βρετανικές «άτυπες ιδέες»
Του Παύλου Ξανθούλη*
Σωσίβιο για διάσωση της προοπτικής λύσης του Κυπριακού και για άρση του αδιεξόδου, προσανατολίζεται να ρίξει ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες με διορισμό αντιπροσώπου για το Κυπριακό, ενώ την ίδια ώρα, όπως πληροφορείται η «Καθημερινή», η Βρετανία βρίσκεται σε ρόλο «οδηγού» και οι «άτυπες ιδέες» της, αναμένεται να αποτελέσουν το «έναυσμα» στην προσπάθεια για εξεύρεση κοινού εδάφους και συνεπώς για διευθέτηση του προβλήματος. Ήδη, οι δύο πλευρές έχουν κάνει κάποιες κινήσεις που δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητες.
Από τη μία, ο πρόεδρος Αναστασιάδης προέβη σε ένα πολύ ενδιαφέρον άνοιγμα, εκφράζοντας την ελπίδα «να επαναρχίσει ένας δημιουργικός διάλογος, χωρίς προαπαιτούμενα», κάτι που δημιουργεί την εντύπωση ότι όλα είναι στο τραπέζι. Και ότι όλα θα μπορούσαν να συζητηθούν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται δεδομένων των τουρκικών θέσεων, αλλά και της προσπάθειας της Άγκυρας και του Ερσίν Τατάρ να ανατρέψουν τη συμφωνημένη βάση λύσης του Κυπριακού, δηλαδή τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία. Από την άλλη, δεν πρέπει επίσης να περάσει απαρατήρητο και το γεγονός ότι από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο Ταγίπ Ερντογάν επέλεξε να προβάλει την «κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώς του τουρκοκυπριακού λαού», όπως είπε, αποφεύγονταςνα προτάξει την κλασική ορολογία των «δύο κρατών». Κάτι που θα μπορούσε να εκληφθεί και ως ένδειξη προσέγγισης των «άτυπων ιδεών» που προβάλλει το Λονδίνο, οι οποίες παραπέμπουν ευθέως σε συνομοσπονδία και οι οποίες σε κάθε περίπτωση είναι ραμμένες στα μέτρα της Άγκυρας, καθώς κινούνται στο πλαίσιο ενός υποτιθέμενου συμβιβασμού που ταυτίζεται με τις τουρκικές επιδιώξεις.
Οι βρετανικές ιδέες αποτελούν όμως οδηγό και για τον ίδιο τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, ο οποίος άλλωστε είχε δώσει σαφή δείγματα γραφής των προσανατολισμών του, στη Γενεύη, όταν γνωστοποίησε εντός αιθούσης, ότι η κυριαρχία του κράτους θα μπορούσε να απορρέει από κάτω προς τα πάνω, «bottom up», δηλαδή από τα δύο κρατίδια προς το κεντρικό κράτος, όπως ακριβώς προβλέπουν οι συνομοσπονδιακές «άτυπες ιδέες» των Βρετανών. Εξίσου ενδεικτική προς την ίδια ακριβώς κατεύθυνση, ήταν και η τοποθέτηση του Αντόνιο Γκουτέρες ότι θα επιδιώξει να τετραγωνίσει τον κύκλο, μεταξύ των δικών του όρων εντολής για διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία και των τουρκικών προτάσεων που έβαλε στο τραπέζι ο ΕρσίνΤατάρ για λύση δύο χωριστών κρατών. Ο τετραγωνισμός του κύκλου εκτιμάται ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω των βρετανικών «άτυπων ιδεών», καθώς η κυριαρχική ισότητα στο πλαίσιο συνομοσπονδίας εκλαμβάνεται ως η μέση οδός μεταξύ διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας και δύο χωριστών κρατών. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι οι βρετανικές «άτυπες ιδέες» είναι οι μόνες που βρίσκονται στο τραπέζι διαπραγματεύσεων που στήνει για λογαριασμό του Αντόνιο Γκουτέρες, το Λονδίνο. Κάτι που δεν φαίνεται να ενοχλεί τον γενικό γραμματέα του διεθνούς οργανισμού.
Όπως εξάλλου πληροφορείται η «Κ», στο παρασκήνιο της υπό συζήτηση εξίσωσης αναφορικά με τις προοπτικές λύσης του Κυπριακού, έχει κάνει την εμφάνισή της και μια «ρήτρα εξόδου/απόσχισης» του τουρκοκυπριακού κρατιδίου «σε περίπτωση που οι εξελίξεις υπαγορεύσουν κάτι τέτοιο», κάτι που επιδιώκει η τουρκική πλευρά, με πρόσχημα να διασφαλίσει ότι «σε κάθε περίπτωση η τουρκοκυπριακή κοινότητα δεν θα μείνει ξεκρέμαστη» από την «επόμενη μέρα» μιας ενδεχόμενης λύσης. Στο πλαίσιο «απλών βολιδοσκοπήσεων» ξένοι διπλωματικοί κύκλοι αφήνουν να εννοηθεί, χωρίς να το λένε ξεκάθαρα, ότι η εν λόγω ρήτρα θα μπορούσε ενδεχομένως να λειτουργήσει ως υποκατάστατο της κυριαρχικής ισότητας. Κάτι πάντως που είναι εξαιρετικά αμφίβολο, καθώς η τουρκική πλευρά φέρεται να θεωρεί την κυριαρχική ισότητα ως εκ των ων ουκ άνευ για μια διευθέτηση στο Κυπριακό. Τουρκικοί κύκλοι διαμηνύουν μάλιστα ότι επιθυμούν όπως η διασφάλιση της δυνατότητας εξόδου/απόσχισης παρέχεται μέσα από κυριαρχική ισότητα του τουρκοκυπριακού κρατιδίου, την οποία (κυριαρχική ισότητα) θεωρούν ως «αδιαπραγμάτευτη».
Ενδεικτική γύρω από την εμμονή της τουρκικής πλευράς αναφορικά με την «κυριαρχική ισότητα» είναι η τοποθέτηση του ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος δήλωσε ότι «όλοι είναι υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουν την κυριαρχία της ‘ΤΔΒΚ’ και τα δικαιώματά τους, όπως αυτά δόθηκαν από το σύνταγμα του 1960». Ανάλογες αναφορές έκανε και ο Ερσίν Τατάρ, ο οποίος διεμήνυσε ότι «δεν θα κάνουμε κανένα βήμα που θα ακυρώνει τα κυριαρχικά μας δικαιώματα».
Επιχειρώντας να προκαταλάβει την αυριανή τριμερή συνάντηση και ενώ γράφονταν αυτές οι γραμμές, πριν από την κατ’ ιδίαν συνάντησή του με τον Αντόνιο Γκουτέρες, ο ΕρσίνΤατάρ έθεσε σαφή όρο αναφορικά με τον διορισμό αντιπροσώπου του γενικού γραμματέα για το Κυπριακό. Κατέστησε σαφές ότι το πρόσωπο που ενδέχεται να διοριστεί, δεν θα πρέπει να επιχειρήσει να προετοιμάσει το έδαφος για συνομιλίες προς την κατεύθυνση διευθέτησης διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «ο γενικός γραμματέας θα διορίσει ξανά αντιπρόσωπο, είχαμε και εμείς διάφορες απόψεις και στο θέμα του διορισμού. Μπορεί προσωπικά να διορίσει, όμως είπαμε ότι είμαστε αντίθετοι με έναν ειδικό αντιπρόσωπο τον οποίο θα διορίσει για συνομιλίες δικοινοτικής ομοσπονδίας», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Τατάρ, προσθέτοντας ότι «ο γενικός γραμματέας πρέπει να απαλλαχτεί από εκείνες τις απόψεις που περιέχουν τις παραμέτρους της δικοινοτικήςομοσπονδίας, που ήλθε στην ημερησία διάταξη κατά τη δεκαετία του 1960. Δεν υπάρχει κοινό έδαφος», επεσήμανε. Σημειώνεται ότι η αναφορά Τατάρ ότι ο γενικός γραμματέας «μπορεί προσωπικά να διορίσει» αντιπρόσωπο, καταδεικνύει επίσης μια σαφή προτίμηση σε απευθείας διορισμό από τον ίδιο τον Αντόνιο Γκουτέρες και όχι από το Συμβούλιο Ασφαλείας, προκειμένου ο όποιος αντιπρόσωπος να έχει ευρύτερο πεδίο κινήσεων και να μην είναι προσκολλημένος στο γράμμα των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας ΟΗΕ.
Κατά την αυριανή συνάντηση με τον Αντόνιο Γκουτέρες και τον Ερσίν Τατάρ, ο πρόεδρος Αναστασιάδης αναμένεται να θέσει την πρότασή του για αποκεντρωμένη ομοσπονδία. Ως επίσης και την εισήγησή του για επιστροφή στο σύνταγμα του 1960, το οποίο εκτιμάται ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει στο πλαίσιο μιας μεταβατικής περιόδου, νοουμένου βεβαίως ότι τα μέρη θα έχουν καταλήξει σε μια «ενδιάμεση στρατηγική συμφωνία» για διευθέτηση του Κυπριακού. Σημειώνεται ότι η τουρκική πλευρά εμφανίζεται ήδη αρνητική στην εισήγηση για επιστροφή στο σύνταγμα του 1960. Ο Ερσίν Τατάρ, επικαλούμενος τις «πραγματικότητες» στην Κύπρο, ανέφερε ότι «διαπιστώνουμε ότι σε αυτές τις συνθήκες δεν είναι εφικτή η επιστροφή στο 1960 ή ένας ομοσπονδιακός συνεταιρισμός».
Με έμφαση στη ΔΔΟ
Όπως σημείωσε, από το βήμα της 76ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, όλες οι νέες ιδέες που έχουν προταθεί από την ε/κ πλευρά «σε μία προσπάθεια να προχωρήσει η διαδικασία έχουν εμφαντικά απορριφθεί.
Τη θέση πως το μόνο σχέδιο που υπάρχει για την ε/κ πλευρά είναι η λύση «στη βάση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα όπως προνοείται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές πάνω στις οποίες εδράζεται η Ε.Ε.» εξέφρασε από το βήμα της 76ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης. Όπως σημείωσε, όλες οι νέες ιδέες που έχουν προταθεί από την ε/κ πλευρά «σε μία προσπάθεια να προχωρήσει η διαδικασία έχουν εμφαντικά απορριφθεί». Σε αυτό το πλαίσιο έκανε αναφορά και στην τελευταία πρόταση –πρόσκληση προς την τ/κ πλευρά για επιστροφή στους κρατικούς θεσμούς που ιδρύθηκαν με το Σύνταγμα του 1960. Η εν λόγω πρόταση προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων στο εσωτερικό, με τον Νίκο Αναστασιάδη να δίνει την εξήγηση πως αυτή η πρόσκληση δεν είχε ως σκοπό να αποτελέσει εναλλακτική της συμφωνημένης βάσης της διευθέτησης. «Είχε ως στόχο να διευκολύνει την επιστροφή της τ/κ κοινότητας στο κράτος εν αναμονή της τελικής λύσης, δεδομένου ότι θα επιτευχθεί στρατηγική συμφωνία και ως εκ τούτου της πλήρους συμμετοχής της στη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ένα ομόσπονδο κράτος», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Συνέδεσε την επιστροφή στο Σύνταγμα του 1960 με το πακέτο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που όπως είπε απορρίφθηκαν από την τουρκική πλευρά, αλλά βρίσκονται ακόμη στο τραπέζι. Δεν παρέλειψε να ψέξει τη στάση της Τουρκίας, επισημαίνοντας πως το αφήγημα που προωθεί η Τουρκία «σύμφωνα με το οποίο όλες οι προσπάθειες επίτευξης συμβιβασμού έχουν αποτύχει και θα πρέπει να αναζητήσουμε λύσεις εκτός του πλαισίου του ΟΗΕ ενισχύει τα βάσιμα επιχειρήματα ότι ο τελικός στόχος της Τουρκίας είναι η μετατροπή της Κύπρου σε προτεκτοράτο».
