Kύκκου: “Σωστή και δικαιολογημένη” η απόφαση της Μόσχας για διακοπή της κοινωνίας με τις Εκκλησίες, που αναγνώρισαν την Ουκρανία
Χθες ολοκληρώθηκε στην Μόσχα διήμερο συνέδριο, που οργάνωσε το Πατριαρχείο Μόσχας , με θέμα : «Παγκόσμια Ορθοδοξία: πρωτείο και συνοδικότητα υπό το φως της ορθοδόξου διδασκαλίας». Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα του Αγίου Σεργίου στο ναό του Σωτήρος Χριστού της Μόσχας . Διοργανωτές και μετέχοντες στο συνέδριο ήταν η Συνοδική Βιβλική Θεολογική Επιτροπή, το Τμήμα Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων (ΤΕΕΣ) του Πατριαρχείου Μόσχας, το Θεολογικό Ινστιτούτο Μεταπτυχιακών Σπουδών «Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος». Επίσης διαδικτυακά συμμετείχαν ιεράρχες της Ρωσικής Εκκλησίας και άλλων κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, μεταξύ των οποίων ο αρχιεπίσκοπος Σεβαστείας Θεοδόσιος (Πατριαρχείο Ιεροσολύμων), ο επίσκοπος Μπάτσκας Ειρηναίος (Πατριαρχείο Σερβίας), οι μητροπολίτες Αχαλκαλάκ και Κουμουρντόι Νικόλαος, Ατένας και Γκόρι Ανδρέας (Εκκλησία της Γεωργίας), Κύκκου και Τηλλυρίας Νικηφόρος και Ταμασού και Ορεινής Ησαΐας (Εκκλησία της Κύπρου).”
Xθες γύρω στις 12 το μεσημέρι λάβαμε γνώση δημοσιεύματος της φιλορωσικής ιστοσελίδας στην Ουκρανία , η οποία από την ομιλία του Μητοπολίτη Κύκου πρόβαλε τα εξής σημεία:
*Η κατάχρηση του ιερού θεσμού της αυτοκεφαλίας, που συνέβη στην περίπτωση της Ουκρανίας, “όχι μόνο δεν οδήγησε στην πολυπόθητη εκκλησιαστική συμφιλίωση και ενότητα, αλλά, αντίθετα, αύξησε περαιτέρω τον διχασμό στη ζωή του ουκρανικού λαού …”
*Η απόφαση του Πατριαρχείου Μόσχας “να διακόψει την κοινωνία με τρεις Εκκλησίες ταυτόχρονα – ή τουλάχιστον με εκείνους των επισκόπων που συμφώνησαν να συνομιλήσουν με τους κληρικούς των σχισματικών κοινοτήτων – ήταν σωστή και δικαιολογημένη”.
*Το Πατριαρχείο Μόσχας διέκοψε την επικοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, “λόγω παραβίασης των ιερών κανόνων, της μονομερούς εισβολής του Οικουμενικού Πατριάρχη στις υποθέσεις της Ουκρανικής Εκκλησίας, η οποία δεν αποτελεί κανονικό έδαφός της”.
Επικοινωνήσαμε με στενό συνεργάτη του Μητροπολίτη Κύκκου , Νικηφόρου, τον οποίο παρακαλέσαμε να μας στείλει το πλήρες κείμενο της ομιλίας. Μέχρι τις 20: 30 δεν υπήρξε ανταπόκριση στο αίτημα μας.
Αργότερα στην ιστοσελίδα του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων (ΤΕΕΣ) του Πατριαρχείου Μόσχας, του οποίου επικεφαλής είναι ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων , αναρτήθηκε το πλήρες κείμενο της ομιλίας Κύκκου.
Σύμφωνα με την ανάρτηση: “Στις 16 Σεπτεμβρίου 2021 στο πλαίσιο του συνεδρίου με θέμα «Παγκόσμια Ορθοδοξία: πρωτείο και συνοδικότητα υπό το φως της ορθοδόξου διδασκαλίας», το οποίο διεξάγεται στο ναό του Σωτήρος Χριστού της Μόσχας πραγματοποιήθηκε η κοινή ομιλία των μητροπολιτών Κύκκου και Τηλλυρίας Νικηφόρου και Ταμασού και Ορεινής Ησαΐα από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου.
Προ της ομιλίας ο μητροπολίτης Ταμασού και Ορεινής Ησαΐας (σ.σ: ο οποίος ομιλεί ρωσικά) απηύθυνε τον χαιρετιστήριο λόγο στους μετέχοντες του συνεδρίου, λέγοντας: «Αγιώτατε, Σεβασμιώτατοι, βαθυσέβαστοι σύνεδροι! Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω που προσκαλέσατε τόσο εμένα, όσο και τον γέροντά μου μητροπολίτη Κύκκου και Τηλλυρίας Νικηφόρο να συμμετάσχουμε σε αυτό το σπουδαίο θεολογικό φόρουμ. Αποφασίσαμε με τον μητροπολίτη Νικηφόρο να παρουσιάσουμε μια κοινή εισήγηση, η οποία θεμελιώνεται επί του προσφάτως εκδοθέντος βιβλίου του μητροπολίτη Κύκκου Νικηφόρου και αφιερωμένου στο θέμα της διευθετήσεως του σύγχρονου ουκρανικού προβλήματος βάσει των ιερών κανόνων. Αυτό το βιβλίο έχει προσφάτως μεταφρασθεί στη ρωσική γλώσσα …Όσο στον μητροπολίτη Νικηφόρο, τόσο και στο πρόσωπό μου και σε άλλους Κυπρίους ιεράρχες δεν ήταν καθόλου εύκολο να γράψουμε, να μιλήσουμε και να τοποθετούμαστε εν γένει επί του παρόντος θέματος, διότι, όπως γνωρίζετε, τα γεωπολιτικά εξαναγκάζουν την Κύπρο να ακολουθήσει την γραμμή της ευρω-αμερικανικής πολιτικής με όλα όσα αυτή συνεπάγονται. Παρά ταύτα, και ομιλούμε, και γράφουμε καθώς και ικετεύουμε τον Θεό να μας φωτίσει να ορθοτομούμε τον λόγο της Αληθείας όπως μας υπαγορεύει η αρχιερατική μας συνείδηση, παρά τις αρνητικές για εμάς συνέπειες. Δεν θα επιστήσω την προσοχή σας επί μακρόν και θα σας παρουσιάσω ορισμένες σκέψεις του μητροπολίτη Νικηφόρου, ελπίζοντας ότι οι μάρτυρες και όλοι οι άγιοι της ορθοδόξου Κύπρου και της Ρωσίας θα μεσιτεύουν ενώπιον του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και της Υπεραγίας Θεοτόκου υπέρ ενώσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας και ταχείας διευθετήσεως αυτού του σοβαρού εκκλησιαστικού προβλήματος, το οποίο ούτε καν έπρεπε να δημιουργηθεί».
Την εισήγηση ανέγνωσε στα ρωσικά ο αρχιμανδρίτης Σεραφείμ Γκάβρικοφ (σ.σ: ο Αρχιμανδρίτης είναι εφημέριος στον Ιερό Ναό Αποστόλου Ανδρέου και πάντων των εν τη Ρωσική γη διαλαμψάντων Αγίων (Μητροπολιτικόν Παρεκκλήσιον), που βρίσκεται στον περίβολο του Επισκοπείου Ταμασού)
*Οι αναρτήσεις στα ελληνικά στην ιστοσελίδα του ΤΕΕΣ είναι πάντοτε στο μονοτονικό σύστημα, ενώ του κ. Νικηφόρου δημοσιεύεται στο πολυτονικό, στο οποίο και γράφτηκε. Από αυτό προκύπτει ότι η ομιλία υπήρχε, όταν την ζητήσαμε χθες. Παραθέτουμε το πλήρες κείμενο.
Κύκκου-Ταμασού: Ο Βαρθολομαίος εγείρει αξιώσεις παρεμβάσεως στα εσωτερικά όλων των κατά τόπους Ορθοδόξων Πα… by ARISTEIDIS VIKETOS on Scribd
Ο γραμματέας του Ταμασού
Πριν μερικές μέρες στάλθηκε στην Ουκρανία από τον Μητροπολίτη Ταμασού ο γραμματέας του , Αρχιμ. Νεκτάριος Μπακόπουλος, ο οποίος έδωσε διάλεξη σε φοιτητές, τους οποίους τόνισε : “Πρέπει να γνωρίζετε ότι είστε στο σωστό δρόμο. Συνεπώς, προσκολληθείτε στην αληθινή, κανονική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, και τον πρωτεύοντα Μητροπολίτη Ονούφριο ( Πατριαρχείο Μόσχας) και τους επισκόπους σας”
CYPRIOT PRIEST: IN UKRAINE, I SAW WHAT A MISTAKE PATRIARCH BARTHOLOMEW MADE
vds.church.ua
Ukrainians should remain faithful to Christ in the canonical Orthodox Church and its primate His Beatitude Metropolitan Onuphry of Kiev and All Ukraine, a visiting cleric of the Church of Cyprus told a group of seminarians recently.
In his visits to Ukraine, he can clearly see what a tragic mistake Patriarch Bartholomew made by invading Ukrainian Church territory and creating a schismatic group there, Archimandrite Nektarios (Bakopoulos) told the students of the Volyn Theological Seminary at a special meeting yesterday, the school’s press service reports.
Fr. Nektarios is the secretary of the Diocese of Tamassos, whose ruling hierarch, His Eminence Metropolitan Isaiah, is one of the seven bishops of the Cypriot Church who reject the Archbishop’s anti-canonical unilateral decision to enter into communion with the Ukrainian schismatics, for which he has been threatened many times by Abp. Chrysostomos.
The Cypriot priest also visited Ukraine in 2019 to meet with parishes that lost their church to the violent schismatics of Pat. Bartholomew’s “Orthodox Church of Ukraine.” “I truly experienced tenderness, experienced a special grace and saw faith, the strong faith of the believers,” he said at the time. During his recent visit, he took part in the consecration of a church built to replace one violently seized by schismatics.
In his talk with seminarians, he spoke about his life, about how he found his path to monasticism and the priesthood, and he shared his experiences of working with young people.
After the lecture, Fr. Nektarios took questions from the audience. When the question of the Ukrainian schism was raised, he said firmly:
You should know that you are on the right path. Therefore, cling to the true, canonical Ukrainian Orthodox Church, and your primate Metropolitan Onuphry and your bishops… I was in your villages, where people lost their churches. I saw their pain, and it gives the chance to see what a mistake Patriarch Bartholomew made.
Ο Μόσχας Κύριλλος
Την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου κήρυξε με την εναρκτήρια ομιλία του ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κύριλλος.
Η ιστοσελίδα του ΤΕΕΣ αναφέρει σχετικά ότι , αφού επεσήμανε το επίκαιρο τού υπό εξέταση θέματος, ο Προκαθήμενος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας τόνισε: «Η κατάσταση πραγμάτων στην οικογένεια των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών προκαλεί μεγάλη ανησυχία. Η κατάσταση που διαμορφώθηκε στον ορθόδοξο κόσμο μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κρίσιμη. Περί της κρίσεως μαρτυρούν σαφώς και οι σοβαρές διαφωνίες μεταξύ των ορθοδόξων σχετικά με το πώς προσεγγίζουμε το πολίτευμα της Οικουμενικής Ορθοδοξίας, τι εννοούμε ως πρωτείο και συνοδικότητα και πώς συσχετίζουμε την κανονική τάξη της Εκκλησίας με τις πράξεις στη σφαίρα της εκκλησιαστικής διοικήσεως».
Ο Αγιώτατος κ. Κύριλλος υπέδειξε ότι σε αυτή την κρίση διαβλέπουμε την επιρροή συγκεκριμένων πολιτικών δυνάμεων. «Δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι στον κόσμο υπάρχουν εκείνοι, που θα ήθελαν να καταστρέψουν τις αρχές της ορθοδόξου ζωής, να σπείρουν διχασμό και εχθρότητα μεταξύ των λαών και των Εκκλησιών. Και είναι απολύτως προφανές ότι παρατηρείται η τάση δημιουργίας ενός διαχωριστικού τοίχου, εάν όχι της πλήρους απόσπασης της ελληνικής Ορθοδοξίας, της Ορθοδοξίας της Μεσογείου από τη σλαβική Ορθοδοξία και κυρίως από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Δηλαδή, να αναπαραχθεί το πρότυπο του σχίσματος του 1054 και με αυτόν τον τρόπο να αποδυναμωθεί η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία σήμερα, δεν θα φοβηθώ να πω ότι, όπως ελάχιστες από τις άλλες χριστιανικές ομολογίες, επιτελεί και είναι ικανή να επιτελεί την προφητική διακονία, πρωτίστως αξιολογώντας όλα όσα βιώνει ο ανθρώπινος πολιτισμός», είπε ο Πατριάρχης Κύριλλος.
Επίσης σημείωσε ότι ως Προκαθήμενος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να φροντίζει τη διαφύλαξη και την ενίσχυση των σχέσεων με όλες τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες, δεν μπορεί παρά να αισθάνεται «προσωπικό πόνο από τα τεκταινόμενα στις σχέσεις μας με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και με εκείνες τις Εκκλησίες, οι οποίες έχουν εμπλακεί από την Κωνσταντινούπολη στην αναγνώριση της ούτως καλούμενης «αυτοκεφάλου εκκλησίας της Ουκρανίας», η οποία στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο από τη νομιμοποίηση του εκκλησιαστικού σχίσματος».
Ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών υπενθύμισε ότι κατά το στάδιο προετοιμασίας της Πανορθοδόξου Συνόδου, η οποία τελικώς δεν συνήλθε, επιτεύχθηκε η καταρχήν απόφαση ότι το αυτοκέφαλο εφεξής δύναται να παραχωρείται μόνον κατόπιν συμφωνίας όλων των κοινώς αναγνωρισμένων κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, εντούτοις, κατά παράκληση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως το εν λόγω θέμα αποσύρθηκε από την ημερήσια διάταξη. Και μετά τη διάσκεψη δέκα κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών στην Κρήτη το 2016 το θέμα αυτό ετάφη οριστικά, όλες οι προηγουμένως επιτευχθείσες συμφωνίες μηδενίστηκαν και ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ανακοίνωσε το δήθεν αποστολοπαράδοτο δικαίωμα να χορηγεί σε οποιονδήποτε ο ίδιος αποφασίσει το αυτοκέφαλο μονομερώς και άνευ συμφωνίας των άλλων κατά τόπους Εκκλησιών.
«Αξιώσεις ειδικών δικαιωμάτων και προνομιών έχουν και παλαιότερα διατυπώσει ιεράρχες και θεολόγοι της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά ουδέποτε δεν τα διατύπωσαν σε τόσο αυστηρούς τόνους και με τόσο ακραία εκδοχή, όπως σήμερα», τόνισε ο Αγιώτατος Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κύριλλος και συνέχισε: «Έφθασαν στο σημείο να αποκαλούν τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως όχι πρώτο μεταξύ ίσων, αλλά «πρώτο άνευ ίσων». Αυτή η καινοτόμος εκκλησιολογία δεν έχει ουδεμία θεμελίωση ούτε στους ιερούς κανόνες, αλλά ούτε και στην εκκλησιαστική Παράδοση εν γένει».
«Βλέπουμε ότι οι εκκλησιολογικές τάσεις, οι οποίες είχαν παρατηρηθεί νωρίτερα και προκαλούσαν φόβους, απέκτησαν σήμερα περαιτέρω ανάπτυξη και ήδη προκάλεσαν σημαντική ζημιά στις σχέσεις τών κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών», διαπίστωσε ο Πατριάρχης. Υπέδειξε ότι ιδιαιτέρως επικίνδυνη και βαρύτατη παραβίαση της κανονικής τάξεως ήταν η εισπήδηση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στην Ουκρανία, στο έδαφος μιας άλλης Τοπικής Ορθοδόξου Εκκλησίας: «Αυτή η εισπήδηση μπορεί να έχει πραγματικά ζημιογόνες επιπτώσεις, ικανές να καταστρέψουν τις σχέσεις μεταξύ των κατά τόπους Εκκλησιών».
«Εν τω μεταξύ στην ιστορία της Εκκλησίας υπήρξαν ενίοτε περιπτώσεις, όπου οι κρισιακές καταστάσεις έδωσαν ώθηση σε επιμελέστερο αναστοχασμό της διδασκαλίας της πίστεως και των ποικίλων πρακτικών ζητημάτων της εκκλησιαστικής ζωής», συνόψισε ο Προκαθήμενος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας και συνέχισε: «Είμαι πεπεισμένος ότι μας είναι απαραίτητη η θεολογική ανάλυση εκείνων, τα οποία σήμερα συμβαίνουν στην Οικουμενική Ορθοδοξία».
Ο Αγιώτατος διατύπωσε τους κεντρικούς σκοπούς του συνεδρίου που ξεκίνησε. Μεταξύ αυτών είναι η εξέταση των εκκλησιολογικών αιτιών της παρούσης κρίσεως. «Χρειάζεται να συσχετισθεί εκείνη η προσέγγιση του πρωτείου και της συνοδικότητας που διατυπώνεται σήμερα από την Κωνσταντινούπολη με την αυθεντική προσέγγιση, που καταγράφηκε στην Παράδοση της Εκκλησίας. Και το σημαντικότερο είναι ότι μπορούμε να αποδείξουμε το λανθασμένο της θέσεως της Κωνσταντινουπόλεως μόνον συσχετίζοντας αυτή την επίκαιρη θέση με εκείνα, τα οποία είχαν πάντοτε θέση στην Ορθόδοξη Εκκλησία ως προς την έννοια πραγματώσεως του ρόλου και της σημασίας του πρώτου», δήλωσε πεπεισμένος ο Αγιώτατος Πατριάρχης.
Επίσης θεωρεί απαραίτητο να δοθεί θεολογική και κανονική αποτίμηση των ενεργειών, οι οποίες πηγάζουν εκ της εσφαλμένης προσεγγίσεως του πρωτείου. «Φρονώ ότι για μια τέτοια αποτίμηση είναι εξαιρετικά σημαντικό να εξετασθεί επισταμένως μεταξύ άλλων και το πολιτικό πλαίσιο της «απονομής αυτοκεφαλίας» στη λεγόμενη «Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας», δηλαδή στη σχισματική δομή, με την οποία ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως αποπειράθηκε να αντικαταστήσει την πραγματικά υφιστάμενη Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία αριθμεί περισσότερες από 12 χιλιάδες ενορίες, περισσότερες από 250 μονές, μέλη της οποίας είναι εκατομμύρια ορθόδοξοι Ουκρανοί», ανέφερε ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κύριλλος.
Ο Αγιώτατος Πατριάρχης υπογράμμισε ιδιαίτερα ότι ενώπιον του δημιουργηθέντος εντός της παγκόσμιας Ορθοδοξίας σχίσματος η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία με το έλεος του Θεού παραμένει ενωμένη και συσπειρωμένη. «Θα πω περισσότερο ότι τα γεγονότα που συνέβησαν στην Ουκρανία και προκλήθηκαν από την παράνομη εισπήδηση της Κωνσταντινουπόλεως στο κανονικό έδαφος της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, βοήθησαν πολλούς στην Εκκλησία μας να συνειδητοποιήσουν με μεγαλύτερη ένταση εκείνη τη δωρεά της ενότητας, την οποία κληρονομήσαμε από τη χιλιετή μας ιστορία», επεσήμανε.
«Την ίδια στιγμή, γεγονότα, τα οποία συμβαίνουν εκτός του κανονικού μας χώρου, δεν μπορούν να μας αφήσουν αδιάφορους. Αφορούν όλα τα μέλη της Οικουμενικής Ορθοδοξίας και καλούμαστε από κοινού να αναζητήσουμε οδούς διεξόδου από αυτή την κρίση. Να, γατί επικροτήσαμε την πρωτοβουλία του Μακαριωτάτου Πατριάρχη Ιεροσολύμων και πάσης Παλαιστίνης Θεοφίλου Γ´ να συγκαλέσει στο Αμάν Διορθόδοξη Διάσκεψη και λάβαμε μέρος σε αυτή. Ο Προκαθήμενος της αρχαιοτάτης Εκκλησίας, που αποκαλείται στα λειτουργικά κείμενα «Μήτηρ των Εκκλησιών» ανέλαβε θαρραλέα την ευγενική πρωτοβουλία παραχωρώντας στις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες χώρο για συζητήσεις υπό τις συνθήκες όπου ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως εκ των πραγμάτων στέρησε από τον εαυτό του τη δυνατότητα να συγκαλέσει τέτοιες διασκέψεις», συνέχισε ο Πατριάρχης Κύριλλος.
Όπως επεσήμανε ο Αγιώτατος, στο συνέδριο, που αρχίζει αυτή την ημέρα στη Μόσχα, λαμβάνουν μέρους κορυφαίοι θεολόγοι από διάφορες χώρες, εκπρόσωποι όχι μόνον της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, αλλά και άλλων Ορθοδόξων Εκκλησιών. «Ελπίζω ότι η φωνή τους θα εισακουσθεί και εκεί, όπου σήμερα διευρύνεται και εμβαθύνεται το σχίσμα. Ας προσπαθήσουμε με κοινές προσπάθειες να το σταματήσουμε, ώστε, κατά τον Μέγα Βασίλειο, «ἐπαναγαγεῖν πρὸς ἕνωσιν τὰς Ἐκκλησίας, τὰς πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως ἀπ᾽ἀλλήλων διατμηθείσας», πρόσθεσε ο Αγιώτατος και εξέφρασε την ελπίδα ότι τα πορίσματα του συνεδρίου θα εντατικοποιήσουν τον θεολογικό διάλογο και θα είναι χρήσιμα σε όλους, όσοι ενδιαφέρονται να διαφυλάξουν την ορθόδοξη διδασκαλία της πίστεως και την κανονική τάξη.
«Θα ήθελα ιδιαιτέρως να τονίσω τη σπουδαιότητα αυτού του συνεδρίου διότι η επικείμενη Ιερά Σύνοδος Ιεραρχίας της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας θα αξιολογήσει όσα παρατηρούμε σήμερα στον ορθόδοξο κόσμο και εάν αυτό είναι επιθυμητό στο Άγιο Πνεύμα και στους αρχιερείς, που θα συνέλθουν, θα λάβει απόφαση αναφορικά στη θέση της Εκκλησίας μας έναντι των ενεργειών της Κωνσταντινουπόλεως», υπογράμμισε ο Αγιώτατος Πατριάρχης Κύριλλος.
ΦΩΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ : ΤΕΕΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ ΜΟΣΧΑΣ
