Κωνσταντινούπολη 1908-1912: Εκλογές, πολιτικά κόμματα και Έλληνες βουλευτές στην Οθωμανική Βουλή
Διαδικτυακή διάλεξη της Κατερίνας Μπούρα, πρέσβη ε.τ., στο πλαίσιο των παρουσιάσεων του Γενικού Προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη.
Την πολιτική δραστηριότητα των Ελλήνων στην Οθωμανική Βουλή φώτισε η πρέσβης ε.τ., Κατερίνα Μπούρα, μιλώντας στον β’κύκλο διαδικτυακών διαλέξεων , με τίτλο «Τόποι και Πρόσωπα της Πόλης» για την πρόσφατη ιστορία του Ελληνισμού της Πόλης, που οργανώνει το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη , σε συνεργασία με την “Εταιρεία Μελέτης της καθ’ Ημάς Ανατολής”. Το θέμα της διάλεξης ήταν: “Κωνσταντινούπολη 1908-1912: Εκλογές, πολιτικά κόμματα και Έλληνες βουλευτές στην Οθωμανική Βουλή”.
Ανάμεσα σε άλλα στην διάλεξη επισημάνθηκαν τα ακόλουθα :
*Κατά την περίοδο 1908-1918 στην πολιτική ζωή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κυριαρχεί το Κομιτάτο “Ενωση και Πρόοδος”. Η δεκαετία αυτή αποτελεί τη σημαντικότερη περίοδο του μετασχηματισμού της Τουρκίας από κράτος πολυεθνικό, που ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σε εθνικό, που αποτέλεσε η Τουρκία από το 1923 και μετά.
*Οι εξελίξεις της περιόδου αυτής δεν άφησαν ανεπηρέαστη την πορεία του μεγάλου τμήματος του Ελληνισμού, που ζούσε ακόμα μέσα στα σύνορα της πολυεθνικής αυτοκρατορίας. Οι πολιτικές ζυμώσεις και οι εσωτερικές εξελίξεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αφ’ ενός στην περίοδο 1908-1912, όταν οι Έλληνες έλαβαν ενεργό μέρος στην έντονη πολιτική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε, και οι γενικότερες έξελίξεις, αφ’ ετέρου, κατά τη μεταξύ 1912- 1918 περίοδο, έπαιξαν ρόλο καθοριστικό στην τύχη του αλύτρωτου Ελληνισμού.
*Το σύνθημα «Ίσότης-Άδελφότης-Δικαιοσύνη», το όποιο υιοθέτησε η επανάσταση του νεοτουρκικού Κομιτάτου “Ένωση και Πρόοδος” το 1908 εξασφάλισε στους νεότουρκους την υποστήριξη όλων των εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας που δέχθηκαν τη συνταγματική αλλαγή με εκδηλώσεις μεγάλου ενθουσιασμού. Σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Αυτοκρατορίας, οι Έλληνες πρωταγωνίστησαν στον πανηγυρικό εορτασμό για την ανακήρυξη του συντάγματος.
*Όταν η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία, το 1917, η κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης έλαβε δρακόντεια πλέον μέτρα εναντίον των Ελλήνων. Θεωρώντας τους ελληνικούς πληθυσμούς όργανα της Αντάντ και της Ελληνικής κυβέρνησης, οι Τούρκοι άρχισαν την απομάκρυνση των ελληνικών πληθυσμών από τις «στρατηγικά ευαίσθητες» περιοχές της Αυτοκρατορίας, ενώ
κήρυξαν, ταυτόχρονα, αυστηρό οικονομικό αποκλεισμύ εναντίον των Ελλήνων εμπόρων στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη.
*Οι Έλληνες βουλευτές της περιόδου 1914-1918 αναγκάσθηκαν να παραμείνουν θεατές στη συνεχή καταπάτηση των Πατριαρχικών προνομίων και στους άνθελληνικούς διωγμούς κατά τη διάρκεια του πολέμου. Μόνο μετά την ανακωχή του 1918, οι βουλευτές Έμμανουηλίδης, Μεϊμάρογλου και Δημητριάδης μίλησαν στη Βουλή, δίνοντας λεπτομέρειες για τα δεινοπαθήματα των Χριστιανών. Οι 16 Έλληνες βουλευτές απαιτούσαν την καταδίκη των υπεύθυνων για τις σφαγές των Αρμενίων και των Ελλήνων.
* Με τη στρατιωτική κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το 1918, έληξε και η σταδιοδρομία του Κομιτάτου “Ένωση και Πρόοδος”. Την τύχη της ετοιμοθάνατης Αυτοκρατορίας ανέλαβαν και πάλι οι Φιλελεύθεροι, ενώ το Κομιτάτο διαλύθηκε και οι ηγέτες του διέφυγαν στο εξωτερικό.
*Στις νέες εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν τους τελευταίους μήνες του 1919, την πλειοψηφία κέρδισαν οι Κεμαλικοί. Οι Έλληνες, απορροφημένοι από τις προσπάθειες του Ελ. Βενιζέλου για την ενσωμάτωση του μικρασιατικού ελληνισμού, μετά τη διάλυση της Αυτοκρατορίας, δεν ένδιαφέρθηκαν να λάβουν μέρος στις εκλογές. Ο ανταγωνισμός μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που άρχισε
το 1912, κορυφώθηκε την περίοδο 1919-1922.
*Η τελική επικράτηση των εθνικιστών της Ανατολίας δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την επιβολή του τουρκικού στοιχείου στη Μ. ’Ασία στο νέο τουρκικό κράτος, που ήταν κι αυτό κράτος-διάδοχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι κεμαλικές μεταρρυθμίσεις, που στη συνέχεια επιτελέσθηκαν στην Τουρκική Δημοκρατία και αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία της σύγχρονης Τουρκίας, δεν ήταν παρά η ολοκλήρωση του έργου των νεοτουρκικών κυβερνήσεων της περιόδου 1908-1918.
Η Κατερίνα Μπούρα διετέλεσε, μεταξύ άλλων, γενική πρόξενος της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, πρέσβης της Ελλάδας στον Λίβανο, στα ΗΑΕ και Μόνιμος Αντιπρόσωπος στα Ηνωμένα Έθνη. Έχει διδακτορικό στην Ιστορία από το King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με θέμα το “Ελληνικό millet στην Οθωμανική Πολιτική: Πτυχές των Σχέσεων Ελλήνων και Νεότουρκων 1908-1912”. Άρθρα της για τους Έλληνες βουλευτές στην Οθωμανική Βουλή 1908-1918, έχουν δημοσιευθεί στο ΔΕΛΤΙΟ (1983), του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών -μετάφραση στο τουρκικό περιοδικό Toplumsal Tarih, (Ag. 1988) – και στον τόμο ‘Ottoman Greeks in the Age of Nationalism’, που επιμελήθηκαν οι Dimitri Dondicas and Charles Issawi (eds), Princeton 1999. Συνεπιμελήθηκε την έκδοση: «Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως: Από τον Μακεδονικό Αγώνα στην Ανατολική Ιδέα», Αθήνα 1983. Η Κατερίνα Μπούρα είναι πρόεδρος των Φίλων της Γενναδείου Βιβλιοθήκης.
*Δείτε στο βίντεο την διαδικτυακή διάλεξη
