ΚΑΛΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΗΣΜΟΝΗΤΗ ΣΜΥΡΝΗ

Άγνωστο εν πολλοίς “ντοκουμέντο”

Ο αδελφός μου, Νίκος Βικέτος, τ. γενικός γραμματέας της Ενώσεως Σμυρναίων (Αθήνα) μου έστειλε τα ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ, που αποτελούν άγνωστο εν πολλοίς “ντοκουμέντο” της παρουσίας των Ελλήνων στη Σμύρνη.

Στη Σμύρνη τα κάλαντα του Αγίου Δωδεκαήμερου συνήθιζαν να τα λένε την παραμονή των εορτών, το βράδυ αργά, όχι μόνο μικρά παιδιά, αλλά και παλικαράκια. Κρατώντας τουμπελέκι, σιδερένιο τρίγωνο (σήμαντρο) και ένα φωτισμένο καραβάκι οι παρέες των καλαντάρηδων σταματούσανε μπροστά στις πόρτες των σπιτιών και των μαγαζιών για να ψάλουν τα κάλαντα των Χριστουγέννων, του ΄Αη Βασιλιού και των Φώτων. Το 1919 – 1920, στις πρώτες ελεύθερες γιορτές, τα καραβάκια
αυτά ήτανε ντυμένα με άσπρα και μπλε χαρτιά, στολισμένα με ελληνικές σημαιούλες και γραμμένο επάνω τους το όνομα κάποιου δοξασμένου ελληνικού καραβιού, ιδίως του «Αβέρωφ».

Της Πρωτοχρονιάς 1919 – 1920*

Αρχιμηνιά κι’ αρχιχρονιά
χαρές και γλέντια στον ντουνιά
κι’ αρχή καλός μας χρόνος
που θα φύγη κάθε πόνος.
Κι’ αρχή που βγήκε ο σερσερής**
μαζί με άλλους δύο, τρεις
το Βίλσον να φωτίση
και να μας καλοκαρδίση.
Λευτέρη πόθεν έρχεσαι
και γελαστός μας φαίνεσαι
και πόθεν κατεβαίνεις
τι πανί καλό μας φέρνεις;
― Από τον Βίλσον έρχομαι
δουλειές με φούντες έχομε
στον Κλεμανσώ πηγαίνω
με γεμάτες τσέπες βγαίνω.
Κάτσε Λευτέρη μου να φας
κι’ ύστερα στη δουλειά να πας
κάτσε να τραγουδήσης
και να μας καλοκαρδίσης.
Εγώ φαγιά δεν δέχομαι
πιοτά δεν καταδέχομαι
εγώ θα κάνω σκόλη
σα θα μπούμε μέσ’ την Πόλη.
Εγώ θα φάω και θα πιω
και θα βουτήξω με τα δυο
σα θ’ ακουστούνε ύμνοι
μέσα στην ωραία Σμύρνη.

*Από το βιβλίο της αξέχαστης Σμυρνιάς συγγραφέως και ποιήτριας Στέλλας Επιφανίου –
Πετράκη, Τραγούδια της Σμύρνης, βιβλίο πέμπτο, εκδ. «Ιωλκός» (1970), σ. 104.

** Σερσερή: ΄Ετσι αποκαλούσανε οι Τούρκοι τον Βενιζέλο και ειρωνευόμενοι τους Τούρκους
οι νέοι της Σμύρνης, το αναφέρανε στα κάλαντα για να τους θυμίσουν τι τους έκανε ο Έλληνας πολιτικός.

-Το σκίτσο των καλαντάρηδων είναι της διακεκριμένης σκηνογράφου και σκιτσογράφου, Έλλης Σολομωνίδου-Μπαλάνου. Πατέρας της ήταν ο Σμυρναίος διακεκριμένος δημοσιογράφος , Σπύρος Σολομωνίδης, και μητέρα της η Κωνσταντινουπολίτισσα, Σοφία Γεωργίου Αντωνιάδη.