Iστορικοί ναοί στη Μικρά Ασία

Μ. Ασία, Ναός Παντοβασίλισσας, Ναός Ταξιαρχών, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Προποντίδα, Σιγή, Τργίλια

Καθυστερεί από τις τουρκικές Αρχές η άδεια αναστήλωσης των Ταξιαρχών στην Σιγή και της Παντοβασίλισσας στην Τρίγλια.

Του Νικόλαου Μαγγίνα*

Υπάρχουν θέματα που πραγματοποιούνται και λύνονται με γενναίες αποφάσεις και άλλα που περνούν από τα γραφειοκρατικά γρανάζια για να δυσκολεύουν τα πράγματα.
Μια τέτοια γενναία απόφαση είναι αυτή που άρχισε να υλοποιείται τον περασμένο Αύγουστο, για την οποία χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να γίνει πραγματικότητα. Είναι η άδεια ανοικοδόμησης μίας εκκλησίας των Συροϊακωβιτών που ζουν στην Κωνσταντινούπολη.
Η θεμελίωση έγινε με τη συμμετοχή του προέδρου της Τουρκίας Recep Tayyip Erdoğan, του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, των Συροϊακωβιτών ιεραρχών, κληρικών και λαϊκών παραγόντων τους καθώς και εκπροσώπων των άλλων μειονοτήτων που ζουν στην Πόλη.
Κατά τη διάρκεια της τελετής ο πρόεδρος Ερντογάν, στην ομιλία του, επισήμανε ότι ο Ναός του Αγίου Εφραίμ θα είναι «πλούτος για την Πόλη» και πρόσθεσε στη συνέχεια ότι «οι διαφορετικότητές μας αποτελούν πλούτο για τον γεωγραφικό μας χώρο». Σε άλλο σημείο της ομιλίας του είπε ότι «η γεωγραφική μας περιοχή έγινε κληρονόμος της εθνικής και πολιτιστικής ποικιλότητας της ανθρωπότητας».
Μετά την εξέλιξη αυτή, της θεμελίωσης ναού για πρώτη φορά μετά το 1923, οπότε και ιδρύθηκε η Τουρκική Δημοκρατία, ανάλογη θετική αντιμετώπιση αναμένουν, μεταξύ άλλων, δύο ιστορικοί ναοί. Πρόκειται για ναούς στη Μικρά Ασία, ο ένας στη Σιγή (Kumyaka), των Ταξιαρχών (10ος αι.), και o άλλος στην Τρίγλια, της Παντοβασίλισσας (13ος αι.), αμφότεροι στην Προποντίδα, στις όχθες της Θάλασσας του Μαρμαρά.

Οι δυο ναοί αναμένουν να ανακαινισθούν εδώ και μερικά χρόνια, καθώς αγοράστηκαν πριν χρόνια με τη συνδρομή του τότε μητροπολίτη Προύσης Ελπιδοφόρου, νυν Αρχιεπισκόπου Αμερικής, από τους ιδιώτες-ιδιοκτήτες τους.
Για τους ναούς αυτούς αρθρογράφος τουρκικής εφημερίδος αναφέρει ότι «τέτοια σπουδαία μνημεία πρέπει να περάσουν και στις επόμενες γενεές, για το λόγο αυτό θα πρέπει να μεσολαβήσει και η UNESCO».

Στο άρθρο του, παραβλέποντας, ως φαίνεται, το ζωηρό ενδιαφέρον της Μητροπόλεως Προύσης και του Πατριαρχείου, που υπάρχει για την ανακαίνισή τους, γράφει μεταξύ άλλων το εξής αμίμητο: «Αφού ο ορθόδοξος κόσμος δεν κατάφερε να συμβάλει στην ανακαίνιση των ιστορικών αυτών ναών, τότε είναι χρήσιμο το κράτος να ανοίξει διόδους για την ανακαίνισή τους.
Παρόλο που η ιδιοκτησία αυτών των ναών από χέρια ιδιωτών πέρασε στο Πατριαρχείο, τα ιστορικά αυτά μνημεία δημιουργήθηκαν στα εδάφη μας, είμεθα πάλι εμείς που θα επωφεληθούμε από αυτήν την ιστορία» και καταλήγει λέγοντας ότι «εάν δεν δείξουμε την απαιτούμενη ευαισθησία για να ορθοποδήσουν αυτά τα μνημεία δεν θα αντέξουν άλλο και θα εξαφανισθούν».
Μια άλλη δημοσιογράφος τουρκικής εφημερίδος γράφει ότι ο ναός της Παντοβασίλισσας ορθοποδεί με δυσκολία και καταρρέει. Ακόμη σημειώνει ότι είναι από τα σπουδαιότερα ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία και παρατηρεί ότι στις πολύ σημαντικές τοιχογραφίες του ναού έχουν γράψει με «σπρέι», «γεγονός που αποτελεί μια άσχημη εικόνα».
Πράγματι, ο γράφων είχα προσωπική εμπειρία τον Νοέμβριο του 2004, όταν είχε τελεστεί Θεία Λειτουργία στη μισοερειπομένη εκκλησία της Παντοβασίλισσας, για πρώτη φορά μετά το 1922, στην οποία είχε χοροστατήσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Είχαμε τότε θαυμάσει τις ιστορικές τοιχογραφίες της Παλαιολογείου εποχής, που φαίνονταν να αργοσβήνουν.

Τον τελικό, λοιπόν, λόγο έχει το Ανώτατο Συμβούλιο Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού της Αγκύρας, με την απόφαση που θα εκδώσει.
Αναμένουμε να δούμε την απόφαση για το δίκαιο αυτό αίτημα του Πατριαρχείου. Έως πότε θα συνεχισθούν η σκόπιμη γραφειοκρατία και η κωλυσιεργία για την έκδοση της τελικής άδειας ανακαίνισης των ναών αυτών;