Ίμβρος χθες, σήμερα, αύριο
Αποστολή στην Ίμβρο Στρ. Μπαλάσκας*
Στην είσοδο του ερημοποιημένου χωριού της Ίμβρου, στο Σχοινούδι οι ήχοι ενός γλεντιού με ελληνική μουσική σου τραβάνε την προσοχή. Πλησιάζεις. «Ταβέρνα Φάλια», διαβάζεις. Ο Τρύφωνας με τη γυναίκα του τη Γαρυφαλλιά και τα δυο τους μικρά κορίτσια, τη Μαρίκα και την Καίτη, σε υποδέχονται. Δυο μόλις εβδομάδες είναι που άνοιξαν την ταβέρνα τους.
«Μέσα στην ερημιά;» αναρωτιέσαι μεγαλόφωνα. Σε ακούν. «Μα θα το ξαναφτιάξουμε το χωριό μας, θα τα ξαναφτιάξουμε τα χωριά μας, θα την ξανακάνουμε αυτή που ήταν, την Ίμβρο μας» σου λένε.
Καλώς ήρθατε στην Ίμβρο. Στο νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου που οι άνθρωποι του πλήρωσαν όσο κανένας άλλος Ρωμιός τη θέση που τάχθηκε ο τόπος τους στην είσοδο των Δαρδανελίων. Αλλά και το ότι «δεν θα κάναμε ποτέ πόλεμο για μια χούφτα ψαράδες» κατά πως τους μήνυσαν από την Ελλάδα, σαν διαμαρτύρονταν για τα όσα κλήθηκαν να πληρώσουν στη δεκαετία του 1960 όταν σε βάρος τους εφαρμόστηκε από το τουρκικό κράτος ένα χωρίς προηγούμενο πρόγραμμα διάλυσης της τοπικής προστατευόμενης από τη Συνθήκη της Λωζάνης, τοπικής Ρωμαίικης κοινωνίας. Κλείσιμο σχολείων και απαγόρευση διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, ανοιχτές αγροτικές φυλακές ποινικών βαρυποινιτών, δημεύσεις περιουσιών, αφαιρέσεις ιθαγένειας, δημιουργία χωριών με έποικους από το εσωτερικό της Τουρκίας.
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, η προσφυγιά. Χιλιάδες Ίμβριοι πήραν το δρόμο για την Ελλάδα, κάποιοι λιγότεροι για την Κωνσταντινούπολη, πολλοί για χώρες του εξωτερικού. Στις αρχές του 2000 οι Έλληνες κάτοικοι του νησιού μόλις και μετά βίας έφταναν τους 200. Έφταναν όμως, όπως φάνηκε, αυτοί οι 200 μαζί με την αγάπη για τον τόπο των παιδιών της Ίμβρου, το Ρωμαίικο του νησιού να αναστηθεί.
Στην Ίμβρο, λειτουργούν περίπου 15 επιχειρήσεις ντόπιων Ελλήνων. Αλλά κι αυτές που είναι στα χέρια Τούρκων έχουν ελληνικά ονόματα κάτι σαν τρόπος προσέλκυσης των κάπου 2.000 Ελλήνων που επιστρέφουν το καλοκαίρι και τα χωριά ξαναζούν μέρες όπως πριν τα δύσκολα χρόνια μετά τη δεκαετία του 1960. Η Μίνα Δάμδα διατηρεί καφενείο στους Αγίους Θεοδώρους και πλέον, καφενείο και στην πρωτεύουσα του νησιού στην Παναγιά. Εδώ, ας σημειωθεί ότι στην προσπάθεια εκτουρκισμού του νησιού στη δεκαετία του 1960, άλλαξαν και τα ονόματα των χωριών. Η Παναγιά έγινε Γκιοκτσέαντα. Και το νησί μετονομάστηκε σε Γκιοκτσέαντα από Ίμβρος που επί χιλιετίες ονομαζόταν. Πλέον, ένα σύγχρονο μεγάλο ξενοδοχείο που το λένε «Παναγιά» σε υποδέχεται στην πρωτεύουσα. Και το όνομα Ίμβρος είναι παντού. Τα ελληνικά ονόματα, η ελληνική γλώσσα, οι Έλληνες που ζουν στην Ίμβρο κι αυτοί που έρχονται για διακοπές με τα ευρώ τους, είναι ευλογία.
«Από την Ίμβρο φύγαμε το 1974» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Δάμδα. Στο μαγαζί της, στην Παναγιά, που το λένε «Στης Μίνας» καθόμαστε. Ερχόταν στο νησί της κάθε χρόνο για διακοπές. «Το 2015 ήρθα για διακοπές και έμεινα» λέει. «Καλά είναι. Και πιο καλά που είμαστε πια στον τόπο μας. Εδώ ανήκουμε, εδώ θα ζήσουμε».
Ο Στέλιος Μπερμπέρης, δάσκαλος στο Δημοτικό σχολείο των Αγίων Θεοδώρων, ψάλτης στην εκκλησία του χωριού του, «μα πάνω απ’ όλα Ίμβριος» συμπληρώνει, λειτουργεί εδώ και ένα χρόνο ένα ιδιαίτερου χαρακτήρα μαγαζί γεύσεων και μουσικών. Κι αυτό στους Αγίους Θεοδώρους, το χωριό του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου. Η ιδιαιτερότητα του είναι ότι επισκεύασε το παλιό ελαιοτριβείο της οικογένειάς του με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι ο πρώτος μειονοτικός της Ίμβρου που χρηματοδοτήθηκε επιχειρηματικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και έχει μια συμβολική αξία αυτό, αφού δείχνει ότι η ευρωπαϊκή οικογένεια μπορεί και το κάνει, να βοηθήσει Έλληνες και Τούρκους κατοίκους της Ίμβρου. Εδώ, ας σημειωθεί πόσο σημαντικές ήταν οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πόσο οι αποφάσεις της υπέρ του Δίκαιου της εθνικής και θρησκευτικής ελληνικής μειονότητας, συνέβαλαν στην αλλαγή του κλίματος στο νησί.
Στην αυλή του λιοτριβιού του Στέλιου Μπερμπέρη γύρω από το παλιό πηγάδι που κάποτε γαϊδούρια γύριζαν αντλώντας νερό για τις ανάγκες της λειτουργίας του, πειραγμένες ντόπιες γεύσεις και ρακιά και μουσικές από το Στέλιο, που ας σημειωθεί, ότι εγκατέλειψε για το νησί του μια λαμπρή μουσική καριέρα. Τόσο αυτός όσο και η γυναίκα του. Ο γιός τους και η κόρη τους επιβεβαιώνουν ότι η προσπάθεια τους έχει μέλλον.
Σύμφωνα με το άρθρο 14 της Συνθήκης της Λοζάννης, «τα νησιά του Αιγαίου Ίμβρος και Τένεδος, που παραμένουν υπό τουρκική κυριαρχία, θα έχουν ειδική διοικητική οργάνωση αποτελούμενη από τοπικά στοιχεία και θα παρέχουν κάθε εγγύηση για το μη μουσουλμανικό ιθαγενή πληθυσμό, στο μέτρο που αφορά την τοπική διοίκηση και την προστασία προσώπων και περιουσιών. Η διατήρηση της τάξης, θα διασφαλίζεται από αστυνομική δύναμη τα μέλη της οποίας θα προσλαμβάνονται μεταξύ του τοπικού πληθυσμού από την προαναφερθείσα τοπική διοίκηση και θα τίθενται κάτω από τις διαταγές της». Τι έγινε από τα προβλεπόμενα – κι από αυτά και από άλλα – της Συνθήκης της Λοζάννης; Τίποτα.
Το τι γίνεται σήμερα όμως, έχει τη σημασία του. Ο Νίκος είναι αστυνομικός. Με τη μπλε χαρακτηριστική μπλούζα με την επιγραφή ΖΑΒΙΤΑ, o Νίκος είναι ο πρώτος Ρωμιός μειονοτικός δημοτικός αστυνόμος σε μια χώρα που η δημοτική Αστυνομία έχει πολύ αυξημένες αρμοδιότητες. Είπαμε. Οι καιροί αλλάζουν.
Στο ερημωμένο Σχοινούδι, που κάποτε είχε 3.000 κατοίκους και τα άδεια σπίτια του χάσκουν στις πλαγιές του λόφου όπου είναι χτισμένο σαν νεκροκέφαλα, έχει ήδη περίπου 50 κατοίκους. Εκεί, το Σεπτέμβρη με τις ευλογίες του Οικουμενικού πατριάρχη ξεκινά η ανέγερση ενός μεγάλου γηροκομείου. Στο Γλυκύ, στο Κάστρο την παλιά πρωτεύουσα, και στα ορεινά Αγρίδια νέοι και παλιοί κάτοικοι Έλληνες μαζί με το τούρκικο σύνοικο πια στοιχείο δουλεύουν για το αύριο του τόπου τους. Παντού ακούς την ίδια φράση. «Θα τα καταφέρουμε…».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
