Ηλίας Δημητρακόπουλος: “Ο άνθρωπος κλειδί”

Ένα βιβλίο για τον δημοσιογράφο, που υπηρέτησε με πίστη την ερευνητική δημοσιογραφία, στην Ελλάδα και στην Αμερική  από τις αρχές της δεκαετίας του 1950

Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος υπήρξε μια από τις πιο συναρπαστικές προσωπικότητες της πολιτικής ιστορίας του 20ού αιώνα. Ωστόσο μέχρι σήμερα, κατά περίεργο τρόπο, παραμένει αγνοημένος, παρόλο που η ζωή του μοιάζει με ένα περιπετειώδες επικό μυθιστόρημα…
Ως νεαρός έφηβος στην κατεχόμενη Αθήνα, ενεπλάκη στην ηρωική αντίσταση εναντίον των ναζί, με αποτέλεσμα να φυλακιστεί και να βασανιστεί. Έγινε ερευνητικός δημοσιογράφος, καλύπτοντας την ταραχώδη πολιτική ζωή της Ελλάδας και την αυξανόμενη επιρροή της Αμερικής στην περιοχή. Έξυπνος, κυνηγός της αποκλειστικής είδησης, ο Ηλίας σύντομα απέκτησε πρόσβαση σε ισχυρές προσωπικότητες και των δύο κυβερνήσεων, αλλά και πολλούς εχθρούς. Όταν η στρατιωτική δικτατορία εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα το 1967, ο Ηλίας κατέφυγε στην Ουάσινγκτον, όπου ηγήθηκε του αγώνα για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην πατρίδα του, ερχόμενος σε σύγκρουση και με την αμερικανική κυβέρνηση.

Μετά από μια δεκαετία έρευνας, ο James H. Barron αποκαλύπτει την ιστορία ενός ανθρώπου που το ακούραστο κυνηγητό του για τις δυσάρεστες αλήθειες τον έφερε σε σύγκρουση όχι μόνο με την κυβέρνηση της πατρίδας του, αλλά και με εκείνες του Τρούμαν, του Αϊζενχάουερ, του Κένεντι, του Τζόνσον, του Νίξον, του Φορντ, του Κάρτερ και του Ρέιγκαν, πράγμα που τον κατέστησε στόχο παρακολούθησης και παρενοχλήσεων από τη CIA, το FBI και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ενώ ελληνικά σχέδια απαγωγής και δολοφονίας του πιθανώς παραβλέφθηκαν σκόπιμα από τις αμερικανικές αρχές. Στο βιβλίο υπάρχουν και δύο κεφάλαια το ένα με τίτλο: “Ο Ηλίας και ο εθνάρχης Μακάριος” και το άλλο: ” Η κρίση στην Κύπρο”.

Μια συναρπαστική βιογραφική αφήγηση, που εκτείνεται από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έως τον Ψυχρό Πόλεμο και το Γουότεργκεϊτ, το βιβλίο “Ο άνθρωπος-κλειδί” αναφέρεται σε μια ιστορία ζωής αφιερωμένης στην υπεράσπιση της δημοκρατίας και της ελευθερίας του Τύπου απέναντι σε διάφορα ισχυρά συμφέροντα και έχει να μας διδάξει πολλά σχετικά με τις καταχρήσεις της εξουσίας στις μέρες μας, το μαύρο χρήμα, τον εκφοβισμό της δημοσιογραφίας και τις ξένες παρεμβάσεις στις εκλογές.

Αποσπάσματα από το βιβλίο  προδημοσίευσε  το Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Το «γιατί» ο   Ηλίας Δημητρακόπουλος ήταν ο «άνθρωπος – κλειδί» το εξηγεί ο J. H. Barron από την πρώτη σελίδα του βιβλίου του:

«Η ανάμιξη ξένων στις αμερικανικές εκλογές δεν ξεκίνησε το 2016. Το 1968, η ελληνική στρατιωτική χούντα, η οποία το προηγούμενο έτος είχε ανατρέψει τη δημοκρατική κυβέρνηση της χώρας, προσπάθησε να εξασφαλίσει επιρροή διοχετεύοντας κρυφά 549.000 δολάρια -σχεδόν 4 εκατομμύρια σημερινά δολάρια- στην εκστρατεία του Νίξον, χρήματα που πιθανότατα προέρχονταν από μυστικά κονδύλια αμερικανικής βοήθειας στην ΚΥΠ, την αντίστοιχη με τη CIA ελληνική υπηρεσία ασφαλείας.

Σ’ εκείνες τις εκλογές, ο νικητής κέρδισε το χρίσμα με διαφορά μικρότερη του 1% (το δεύτερο μικρότερο περιθώριο στην ιστορία των προεδρικών εκλογών του 20ού αιώνα). Ο άνθρωπος που διαχειριζόταν τα παράνομα κονδύλια ήταν ο μεγαλοεπιχειρηματίας και χορηγός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος Τομ Πάπας, ο οποίος έγινε αργότερα γνωστός στο σκάνδαλο του Γουότεργκέιτ ως ο “Δαναός με τα δώρα”. Αν αυτή η συναλλαγή είχε μαθευτεί έγκαιρα, θα είχε ως αποτέλεσμα την εκλογή του Χιούμπερτ Χάμφρεϊ και όχι του Νίξον, οπότε δεν θα ακολουθούσε το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ και η Ιστορία θα έπαιρνε διαφορετική τροπή.

Το 2009, σε μια φιλανθρωπική εκδήλωση υπέρ του New England Center for Investigative Reporting, του οποίου είμαι ιδρυτικό μέλος, είπα στον κεντρικό ομιλητή Σάι Χερς ότι σκεφτόμουν να γράψω κάτι γι’ αυτή τη σχετικά άγνωστη συναλλαγή, που δεν μπόρεσε να αναδειχθεί σε είδηση με επίδραση στις προεδρικές εκλογές. Εκείνος με συμβούλεψε να έρθω σε επαφή με τον Έλληνα δημοσιογράφο Ηλία Δημητρακόπουλο, ο οποίος είχε προσπαθήσει χωρίς επιτυχία να αποκαλύψει αυτή τη συνωμοσία ξεπλύματος χρημάτων. Όταν το έπραξα, δεν άργησα να διαπιστώσω πως αυτό το επεισόδιο δεν ήταν παρά ένα τμήμα της κατά πολύ μεγαλύτερης και πιο συναρπαστικής ιστορίας ζωής του Ηλία».

Πραγματικά, ο Ηλίας Δημητρακόπουλος που πίστευε ότι είχε «δεμένη» την υπόθεση αυτή, είχε ενημερώσει υψηλά ιστάμενους παράγοντες του Δημοκρατικού Κόμματος, οι οποίοι, τελικώς όμως, αποφάσισαν να μην προχωρήσουν σε δημόσια καταγγελία, προσμετρώντας το ισοζύγιο πολιτικά κέρδη/ζημίες, σημειώνει στο βιβλίο του ο J. H. Barron.

 

 

«Kάτι πολύ κακό θα συμβεί…»

Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος που ήξερε, σε όλη τη διάρκεια του δημοσιογραφικού του βίου, να προστατεύει, πάση θυσία, τις πηγές του, φαίνεται όμως πως είχε τις πληροφορίες του και για την εκδήλωση της δικτατορίας τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου.

Ο J. H. Barron γράφει:

«Το πρωί της Πέμπτης 20 Απριλίου 1967, ο Ηλίας σηκώθηκε νωρίτερα από το συνηθισμένο επειδή δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Σχεδόν είκοσι έξι χρόνια νωρίτερα, γερμανικά τεθωρακισμένα είχαν μπει στην Αθήνα, καθώς ο ‘Αξονας ολοκλήρωνε την εισβολή του στην Ελλάδα και άρχιζε η Κατοχή. Ζωηρές και δυσάρεστες παιδικές αναμνήσεις από εκείνη την εποχή εμπόδιζαν τον ύπνο του και έμοιαζαν με κακό προαίσθημα.

Για έναν πολυάσχολο δημοσιογράφο, ήταν μια συνηθισμένη μέρα. Ενώ οι ξένοι τουρίστες, η κοσμοπολίτικη αφρόκρεμα της πόλης, ο βασιλιάς και η βασίλισσα αναζητούσαν καταφύγιο από τη μεσημεριάτικη ζέστη στην πισίνα του ξενοδοχείου Χίλτον, ο Ηλίας διάβασε μερικές αναφορές, έκανε κάποια τηλεφωνήματα, άκουσε τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο, είχε ένα επαγγελματικό γεύμα και συναντήθηκε με επαφές του σχετικά με μελλοντικά άρθρα. Ο εκδότης του τηλεφώνησε για να του πει ότι το βιβλίο “Απειλή για τη δημοκρατία” ήταν σχεδόν έτοιμο για διανομή στα βιβλιοπωλεία. Το απόγευμα δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από ανώνυμη πηγή του που του είπε: “Υπάρχει κινητικότητα”. Καμία λεπτομέρεια, μόνο μια πληροφόρηση ότι μπορεί να ετοιμαζόταν κάτι σημαντικό.

Νωρίς το ίδιο βράδυ, ο Ηλίας ντύθηκε για μια δεξίωση στο επιβλητικό διαμέρισμα της Βιργινίας Τσουδερού στο Κολωνάκι, κόρης ενός πρώην διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας και αείμνηστου πρωθυπουργού, που είχε οδηγήσει την ελληνική κυβέρνηση στην εξορία κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν μια ευχάριστη βραδιά, με ποτά και μεζέδες να προσφέρονται στην πνευματική ηγεσία και στην υψηλή κοινωνία της Αθήνας. Εν μέσω της ευχάριστης ατμόσφαιρας, κάποιος ζήτησε από τον Ηλία, ο οποίος έπινε ένα τζίντζερ έιλ, να κάνει μια πρόβλεψη για το αποτέλεσμα των εκλογών που είχαν προγραμματιστεί για τις 28 Μαΐου. Αρκετοί στράφηκαν για να ακούσουν την απάντησή του. Με ελαφρώς μελαγχολικό ύφος, ο Ηλίας είπε: “Όχι μόνο δεν βλέπω τις εκλογές να διεξάγονται, αλλά νομίζω ότι κάτι πολύ κακό θα συμβεί λίαν συντόμως…”.

Ακολούθησε μια σιωπή που οφειλόταν στην έκπληξη. Ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε προγραμματίσει να ξεκινήσει την προεκλογική του εκστρατεία με μια μεγάλη συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη σε δύο μέρες και ο Κανελλόπουλος θα ξεκινούσε τη δική του το επόμενο Σαββατοκύριακο. Ήταν γνωστό τοις πάσι πως ο Ηλίας είχε πρόσβαση σε όλους τους σημαντικούς πολιτικούς. Όταν πιέστηκε να εξηγήσει την απαισιόδοξη πρόβλεψή του, έδειξε με μια συγκρατημένη κίνηση του χεριού του ότι δεν επιθυμούσε να πει κάτι παραπάνω. Η βραδιά συνεχίστηκε, όμως το σχόλιό του είχε κρυώσει αισθητά την ατμόσφαιρα.

Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, ο Ηλίας έφυγε για να συναντήσει φίλους του στο δημοφιλές καφενείο του θείου του Μπόκολα, στην οδό Βουλής στο κέντρο της Αθήνας. Εκεί σκόπευε να συναντήσει την Πέρσα Μεταξά μαζί με τον Μάριο Μοδιάνο, τον επικεφαλής του γραφείου Αθηνών των λονδρέζικων Times, και τη σύζυγο του Μοδιάνο, Ίντσι. Οι δυο κυρίες βρίσκονταν ήδη εκεί, αλλά ο Μάριο έπρεπε να προλάβει να ολοκληρώσει εντός προθεσμίας ένα μεγάλο άρθρο και θα ερχόταν αργότερα.

Όταν έφτασε ο Δημητρακόπουλος, τον πλησίασαν κάποιοι φίλοι του, οι οποίοι του ζήτησαν να κάνει κάτι παραπάνω για να διασφαλίσει ότι θα διεξάγονταν δίκαιες εκλογές. Ο Γιάγκος Πεσμαζόγλου, υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, και η κομψή σύζυγός του Μιράντα, είχαν παραστεί στην ίδια δεξίωση νωρίτερα. Του είπαν πως έπρεπε να σταματήσει τις ιερεμιάδες του και να γίνει ένας αφοσιωμένος μεταρρυθμιστής. Τους ευχαρίστησε για τη συμβουλή τους. Ωστόσο, εξακολουθούσε να πιστεύει ότι ο ακτιβισμός δεν ήταν ο σωστός ρόλος για έναν σοβαρό δημοσιογράφο. Ενώ η παρέα συζητούσε και έδινε παραγγελίες, εκείνον τον απασχολούσε το μυστηριώδες τηλεφώνημα που είχε δεχτεί το απόγευμα. Ο Ηλίας πρόσεξε αυτά που φανταζόταν πως ήταν αλλαγές στους συνηθισμένους θορύβους του δρόμου και τη νυχτερινή ροή της κυκλοφορίας, τίποτε όμως δεν έδειχνε να δικαιολογεί την ανησυχία του. Είχε μπει σε λειτουργία κάποιο είδος έκτης αίσθησης. Είπε στους άλλους ότι δεν έπρεπε να περιμένουν τον Μάριο, ούτε να τελειώσουν το φαγητό τους. Φοβόταν ότι κάτι επρόκειτο να συμβεί και έπρεπε να φύγουν όλοι αμέσως».

Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος που τιμήθηκε, το 2008 με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικα για την προσφορά του, από την Ελληνική Δημοκρατία και τον τότε Πρόεδρο, Κάρολο Παπούλια, πέθανε το 2016. Έζησε μια μυθική ζωή που ενδεχομένως συμπυκνώνεται στη μόνη φράση που μπόρεσαν να του αποσπάσουν οι Γερμανοί βασανιστές του, όταν του ζητούσαν να καταδώσει τους συναγωνιστές του: «Ονομάζομαι Ηλίας Δημητρακόπουλος, είμαι Έλληνας και υπερήφανος που είμαι Έλληνας».

 

Ξενόγλωσσος τίτλος THE GREEK CONNECTION-THE LIFE OF ELIAS DEMETRACOPOULOS AND THE UNTOLD STORY OF WATERGATE

Εκδότης ΚΑΚΤΟΣ

Μετάφραση ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΝΕΛΑΟΣ