Η τραγική θυσία του Νίκου Πλουμπίδη και ο σταλινισμός του ΚΚΕ

Του Νίκου Γιαννόπουλου*

Σήμερα (14.8.2024) συμπληρώνονται 70 χρόνια από την εκτέλεση του κομμουνιστή Νίκου Πλουμπίδη από το εκδικητικό μετεμφυλιακό κράτος. Όταν το εκτελεστικό απόσπασμα άκουγε το παράγγελμα του “πυρ”, το ημερολόγιο έγραφε 14 Αυγούστου του 1954.

Ο ανθρωπότυπος του Νίκου Πλουμπίδη (ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ: ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ/ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ)  σπανίζει στις μέρες μας. Ενας άνθρωπος που θα μπορούσε να είχε ακολουθήσει τη σταδιοδρομία του δασκάλου η οποία τουλάχιστον θα του εξασφάλιζε τα απαραίτητα προς το ζην στην Ελλάδα των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, προτίμησε να ριχθεί με αυταπάρνηση και πάθος στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση μέσω της ένταξής του στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας.

Οι ημερομηνίες και τα ιστορικά γεγονότα πάντα παίζουν το ρόλο τους στην πορεία και τις επιλογές των ανθρώπων. Ο Πλουμπίδης, που γεννήθηκε το 1902, τελείωσε το διδασκαλείο του Πύργου το 1924. Μόλις επτά χρόνια πριν, το 1917, ο κόσμος είχε συγκλονιστεί από την είδηση της Ρωσικής Επανάστασης η οποία γκρέμισε οριστικά το παλιό καθεστώς και επιχείρησε να οικοδομήσει το σοσιαλισμό που υποσχόταν κοινωνική απελευθέρωση και ευημερία για όλους.

Ενα νέο άνθρωπο, με όνειρα και φιλοδοξίες, όπως ο Νίκος Πλουμπίδης, το όραμα του σοσιαλισμού και της αταξικής κοινωνίας τον συνεπήρε, όπως και εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο. Θυσιάζοντας λοιπόν επαγγελματική σταδιοδρομία, την προοπτική μίας ήρεμης προσωπικής και οικογενειακής ζωής και τελικά την ίδια του την ύπαρξη, ο καταγόμενος από τα Λαγκάδια Γορτυνίας πρόσφερε ανιδιοτελώς όλο του είναι.

Υπήρξαν χιλιάδες Ελληνες, συνήθως προλετάριοι στην κοινωνική καταγωγή αλλά όχι μόνο, που έπραξαν το ίδιο. Ουδείς όμως, πέρα από πολύ λίγους, είχε το τραγικό τέλος του Πλουμπίδη ο οποίος βάδισε προς το εκτελεστικό απόσπασμα έχοντας στις πλάτες του τη χλεύη και τη συκοφαντία του ίδιου του ΚΚΕ, το οποίο, με συνοπτικές διαδικασίες τον βάπτισε χαφιέ.

Δυστυχώς δεν ήταν κάτι ασύνηθες για τον τρόπο που πορευόταν το ΚΚΕ, ιδιαίτερα από τη δύσκολη δεκαετία του 30 και μετά. Από τη στιγμή που η δικτατορία του Μεταξά, με την ασφάλεια του Μανιαδάκη, πέτυχε να φέρει το κόμμα ένα βήμα πριν την οριστική διάλυση και την απόλυτη σύγχυση, οι πάντες, και ιδιαίτερα η εκάστοτε ηγεσία, υποπτεύονταν τους πάντες. Κάθε, δε, λάθος από τα πάνω δικαιολογούνταν με την εκτόξευση της κατηγορίας του προδότη προς δικαίους και αδίκους.

Μετά την ήττα στον Εμφύλιο, τα πράγματα έγιναν ακόμα πιο δύσκολα. Ηδη από το 1947 το ΚΚΕ δρούσε σε καθεστώς παρανομίας ενώ η ηγετική του ομάδα εγκαταστάθηκε στο εξωτερικό, στο Βουκουρέστι, και επιχειρούσε να στήσει παράνομα δίκτυα στην Ελλάδα από απόσταση. Ο Πλουμπίδης, πάντα πρόθυμος και αποδεδειγμένα ιδιαίτερα ικανός, δέχθηκε να φέρει εις πέρας μία ακόμη δύσκολη αποστολή, όπως αυτή της οργάνωσης δικτυών του ΚΚΕ στη μετεμφυλιακή Ελλάδα μέσα σε συνθήκες τρομερά επικίνδυνες και οριακές. Ηταν ήδη άρρωστος (φυματικός) αλλά αυτό για τον ίδιο έπαιζε ελάχιστη σημασία.

Η σύλληψη του Νίκου Μπελογιάννη το 1950 και η αποκάλυψη της υπόθεση των ασυρμάτων το 1951 φέρνει τον Πλουμπίδη σε τρομερά δύσκολη θέση. Το κόμμα, κατά την προσφιλή του συνήθεια, αρχίζει να τον υποψιάζεται παρα το γεγονός ότι ο Αρκάς κομμουνιστής ανέλαβε πλήρως την ευθύνη για την υπόθεση Μπελογιάννη.

Από εκεί και πέρα ο Νίκος Πλουμπίδης γίνεται ένα πρόσωπο εξόχως τραγικό. Μετά τη σύλληψή του, στις 25 Νοεμβρίου το 1952, το ΚΚΕ του φορτώνει τη βαριά κατηγορία του χαφιέ. Από την πλευρά της η Ασφάλεια επιχειρεί να τον εμφανίσει ως εμμέσως συνεργαζόμενο μαζί της ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της κομματικής αμφισβήτησης.

Το μεγαλείο του ανδρός είναι ότι ποτέ δεν έσπασε και ποτέ δεν πρόδωσε. Αν και επιστρατεύτηκαν δόλια μέσα, όπως κατασκευασμένες “συνεντεύξεις” στο δεξιό τύπο της εποχής, ο Πλουμπίδης μέχρι και την τελευταία του πνοή είχε το ΚΚΕ κορώνα στο κεφάλι του. Ηταν εκείνος ο τύπος του κομμουνιστή που δεν λυγούσε με τίποτα, έστω και αν τον χτυπούσαν, με τρομερή βαναυσότητα, οι ίδιοι του οι σύντροφοι.

Κατά τη διάρκεια της δίκη του, το καλοκαίρι του 1953, υπερασπίστηκε απόλυτα το κόμμα.Το ίδιο έκανε στις 376 ημέρες που μεσολάβησαν από την ανακοίνωση της καταδίκης του μέχρι και την εκτέλεσή του. Η ασφάλεια τον φοβόταν τόσο πολύ που τον φρουρούσαν 24ώρες το 24ώρο αν και ο Πλουμπίδης υπέφερε από τη φυματίωση και οι σωματικές του δυνάμεις είχαν μειωθεί αισθητά.

Επεσε, μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, ζητοκραυγάζοντας για το ΚΚΕ που τον είχε αποκηρύξει δείχοντας στην πράξη ότι ήταν φτιαγμένος από ένα ξεχωριστό μέταλλο, το μέταλλο των μεγάλων λαϊκών αγωνιστών, των ανθρώπων που είχαν την ικανότητα να θάψουν οριστικά και αμετάκλητα μέσα τους το εγώ για χάρη ενός απόλυτα συλλογικού εμείς. Πόσοι, αλήθεια, μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο σήμερα, στην εποχή που τα εγώ θριαμβεύουν στην πλάτη των εμείς που καταρρακώνονται;

To KKE, στο πνεύμα της αποσταλινοποίησης, που επικράτησε μετά το θάνατο του “πατερούλη” το 1953, αποκατέστησε την κομματική τιμή του Νίκου Πλουμπίδη το 1958 στην 9η Ολομέλεια του κόμματος όταν πια ο πανίσχυρος, άλλοτε, Νίκος Ζαχαριάδης, αποτελούσε παρελθόν. Δεν ήταν λοιπόν “εχθρός του λαού” και “χαφιές” ο Πλουμπίδης. Το κόμμα είχε πάρει λάθος απόφαση (σύνηθες, έτσι και αλλιώς, φαινόμενο). Και με μερικές λέξεις ζήτησε μία έμμεση συγγνώμη που κανείς δεν είχε το θάρρος να την προφέρει καθαρά και ξάστερα.