Η θεολογική σκέψη του Μητοπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος(+)

Η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας Ελλάδος εξέδωσε πρόσφατα ένα καλαίσθητο τόμο , με τίτλο: «Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος Χατζή, Ανέσπερον Φως εκ Φαναρίου».

Τον τόμο επιμελήθηκε ο λόγιος Μητροπολίτης Φιλαδελφείας κ. Μελίτων, ο οποίος υπήρξε επί πολλά έτη διάκονος και συνεργάτης του Μελίτωνος Χατζή . Ο Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος Μελίτων (1913-1989), πνευματικός πατέρας του Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, υπήρξε ένας από τους πλέον επιφανείς ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου και διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στα θέματα του Πατριαρχείου και στα θέματα των διαχριστιανικών και διορθόδοξων σχέσεων. Αναδείχθηκε σε  εμβληματική  μορφής της Ορθοδοξίας του 20ου αιώνα και στενὀς  συνεργάτης  του αείμνηστου Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα.

 

   Στον 620 σελίδων τόμο περιλαμβάνονται ομιλίες του Χαλκηδόνος Μελίτωνα από ιεροσπουδαστού της Ιεράς Θεολογικής Σχολής Χάλκης και μέχρι το 1984, όλες ανέκδοτες και ιδιόχειρες, τις οποίες ο επιμελητής της έκδοσης συνέλεξε από βιβλιοθήκες, αρχεία, κώδικες του Αρχειοφυλακείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, και οι οποίες δεν περιλαμβάνονται σε καμία άλλη συλλογή, όπως στα «Χαλκηδόνια» (Αθήνα 1999) ή στο έργο «Εἰς μνημόσυνον αἰώνιον. Μνήμη Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος (1913-1989)», εκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2015.

Στο τέλος  προστίθενται δυο κείμενα, η αυτοβιογραφία του Μελίτωνος Χατζή(+),του έτους 1930, και η εξόδιος ομιλία του επιμελητού της  έκδοσης Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φιλαδελφείας κ. Μελίτωνος.

Στο προλογικό του μήνυμα ο Οικουμενικός Πατριάρχης  Βαρθολομαίος, μεταξύ άλλων, τονίζει: «…Ο Χαλκηδόνος Μελίτων είχε αφιερώσει την ζωήν του εις την διακονίαν της Μεγάλης Εκκλησίας. Εθεώρει το Φανάριον ¨φορέα υψίστων αξιών¨, ¨φύλακα του θησαυρού της αμωμήτου ημών πίστεως και της ιεράς παραδόσεως της Ανατολής, επενδεδυμένης τας άλλας παραδόσεις του Γένους¨, πύλην της Ανατολής ανεωγμένην προς τη Δύσιν και ευαίσθητον δέκτην των μηνυμάτων της Δύσεως».

 

 

Στην εισαγωγή, με τίτλο : «Προθεωρία Τιμής και Μνήμης», ο Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μελίτων σημειώνει:  «Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει κείμενα, τα οποία «αποτελούν μαρτυρία αληθή του ‘πιστεύω’ και της ‘εκφράσεως’ της πορείας ουχί βεβαίως μόνον μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου˙ είναι ο διηνεκής πόνος και το άλγος˙ το κλέος και η δόξα˙ το μαρτύριον και η μαρτυρία˙ το φως και η αλήθεια και η χάρις της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως» .

Ο ίδιος (φωτό δίπλα)  επισημαίνει: «Ο τόμος ούτος προϊόν σεβασμού και αγάπης υιϊκής και κόπου πολλού και ευγνωμοσύνης και καρδιακής ευχαριστίας προς τον πολιόν Γέροντα του Φαναρίου, τον Χαλκηδόνος Μελίτωνα τον πάνυ, βλέπει το φως της δημοσιότητας εις μιαν ιστορικήν συγκυρίαν: την συμπλήρωσιν τριάκοντα τριών ετών από του σαββατισμού του…»

Στην έκδοση του τόμου συνέβαλε σημαντικά και ο κ. Γεώργιος Πιτσινέλης, μέλος του διδακτικού προσωπικού Βυζαντινής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, όπως ο ίδιος ο επιμελητής του τόμου επισημαίνει στην εισαγωγή του.

Ο πρέσβης ε.τ. Αλέξης Αλεξανδρής σε κείμενο του στην «Καθημερινή» Αθηνών έγραψε: «Η εντρύφηση του ιμβριακής καταγωγής μητροπολίτη Φιλαδελφείας στο έργο και τη διακονία του Μελίτωνος Χατζή δεν πρέπει να θεωρηθεί τυχαία. Συνδέεται με την αρχιερατεία του σε Ίμβρο και Τένεδο από το 1950 έως το 1963, όταν ο δραστήριος και οργανωτικός Μελίτων Χατζής αναδείχθηκε σε κεντρική φυσιογνωμία των δύο νήσων προβαίνοντας σε σειρά έργων ανέγερσης σχολείων και κοινοτικών κέντρων. Μέσα στα 13 έτη της αρχιερατείας του ο Μελίτων Χατζής συνέβαλε καταλυτικά στην πνευματική, εκπαιδευτική και οικονομική εξέλιξη των νήσων, με αποτέλεσμα να κερδίσει την αγάπη και τον σεβασμό Ιμβρίων και Τενεδίων».

Επίσης, κατά τον Αλ. Αλεξανδρή, «μετά την εκπόνηση αυτού του σχολαστικά προσεγμένου τόμου, ευελπιστούμε ότι ο λόγιος μητροπολίτης Φιλαδελφείας θα ασχοληθεί επίσης με την εκπόνηση της βιογραφίας του Μελίτωνος Χατζή, καθώς, δυστυχώς, η βιβλιογραφία στερείται ενός ολοκληρωμένου βιογραφικού τόμου της ζωής, του έργου και της μεγάλης αυτής προσωπικότητας της κωνσταντινουπολίτικης Ρωμιοσύνης. Ως πνευματικό ανάστημα και συνεργάτης του γέροντα Χαλκηδόνος επί 15 περίπου έτη, ο μητροπολίτης Φιλαδελφείας έχει τα εμπειρικά βιώματα και τα επιστημονικά εχέγγυα για να αναλάβει το έργο αυτό, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι το 2023 θα εορτάσουμε τα 110 χρόνια από τη γέννηση του Μελίτωνος Χατζή».

Ο Μητροπολίτης Φαναρίου , Αγαθάγγελος, Γενικός Διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας, στον πρόλογο της έκδοσης , μεταξύ άλλων, τονίζει για τα κείμενα του Μελίτωνος Χατζή(+)  : “Σέ όλα τά κείμενά του η έκφραση τής εσχατολογικής του ελπίδας γιά τήν μαρτυρική πορεία τής Εκκλησίας, τόν συστηματικό μόχθο γιά τήν ορθόδοξη παράδοση καί τίς ρίζες μας, τήν ευσέβεια, τούς καϋμούς, τούς πόνους καί τήν ελπίδα τής Ρωμηοσύνης, είναι πρόδηλη, «ίνα διά τε τής μαρτυρίας διά τε τής απολογίας ωφελώνται οι πάντες, ισχυροποιούμενοι μέν οι κατ εκκλησίαν, θαυμάζοντες δέ καί εις πίστιν υπαγόμενοι οι εξ εθνών τήν σωτηρίαν πολυπραγμονήσαντες, οι λοιποί δέ υπ εκπλήξεως κατεχόμενοι». Ο Μητροπολίτης Μελίτων συναισθάνεται ότι η άμεση καί ζωτική παρουσία τού Αγίου Πνεύματος είναι εξασφαλισμένη, διά μέσου ολόκληρης τής ιστορίας καί μέχρι τήν τελική εσχατολογική αναμέτρηση, σέ κάθε ιστορικο βήμα τής Εκκλησίας. Γι αυτό ο λόγος του καθίσταται φωτεινός, συναρπαστικός, ζωντανός καί επίκαιρος”.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Μήνυμα Α.Θ.Π. Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου

 

«Φαναρίου Σέμνωμα», Πρόλογος εκδόσεως υπό Μητροπολίτου Φαναρίου Αγαθαγγέλου

 

Προθεωρία Τιμής και Μνήμης, υπό Μητροπολίτου Φιλαδελφείας Μελίτωνος

Α.΄ΚΥΡΙΑΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

1.- Κυριακή Β’ Λουκά. Εύκολη και δύσκολη αγάπη

 

2.- Κυριακή Ε’ Λουκά. Το μέτρον του Θεού

 

3.- Κυριακή Ε’ Λουκά. Αληθινός και κίβδηλος πλούτος

 

4.- Κυριακή ΙΕ’ Λουκά. Η δύναμις της μετανοίας

 

5.- Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου. Δούλοι και αδούλωτοι του «εγώ»

 

6.- Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου. Αυτοδικαίωσις ή μονολόγιστος ελπίς

 

7.- Κυριακή της Τυρινής. Συγχώρησις και άσκησις

 

8.- Κυριακή της Τυροφάγου. Μεγάλη Τεσσαρακοστή: Άνοιξις φυσική και πνευματική

 

9.- Κυριακή της Ορθοδοξίας. Ιστορία και όραμα

 

10.- Κυριακή Β’ Νηστειών. Οι ανώνυμοι διάκονοι της αγάπης

 

11.- Κυριακή Γ’ Νηστειών. Σταυρός και Ευαγγελισμός

 

12.- Κυριακή Γ’ Νηστειών. Το Σταυροδρόμι της Αναστάσεως

 

13.- Κυριακή Ε’ Νηστειών. Τα παράδοξα πρωτεία του Ευαγγελίου

 

14.- Κυριακή Ε’ Νηστειών. Η οδός της προσφοράς και της θυσίας

 

15.- Κυριακή των Βαΐων. Πορεία και συνάντησις με τον Νυμφίο

 

16.- Κυριακή των Βαΐων. Ο θρίαμβος του Ναζωραίου

 

17.- Κυριακή των Βαΐων. Καιρός του ποιήσαι τω Κυρίω – Χρόνος δανεικός και πλάνος

 

18.- Κυριακή των Βαΐων. Ευλογημένος ο ερχόμενος

 

19.- Κυριακή των Βαΐων. Το μήνυμα νίκης της Μεγάλης Εβδομάδος

 

20.- Ακολουθία του Νυμφίου. Γρηγορούντες και προσευχόμενοι

 

21.- Μεγάλη Τρίτη. Εσπέρα θείας αγάπης και συγγνώμης

 

22.- Μεγάλη Τρίτη. Το Θείον μήνυμα της συγχωρήσεως

 

23.- Μεγάλη Πέμπτη. Το κάλεσμα του Εσταυρωμένου Ιησού

 

24.- Μεγάλη Πέμπτη. Η Σταυρική θυσία της αγάπης

 

25.- Μεγάλη Παρασκευή. Ο καθαιρέτης του Άδου

 

26.- Μεγάλη Παρασκευή. Η κορύφωσις του Θείου Δράματος

 

27.- Μεγάλη Παρασκευή. Η κραταιά εν σιωπή μάχη του Θεού

 

28.- Μεγάλη Παρασκευή. Σκάνδαλον και μωρία

 

29.- Μεγάλη Παρασκευή. Ώρα Σταυρώσεως – Ώρα Σωτηρίας

 

30.- Μεγάλη Παρασκευή. Σταυρός: σημείον συναντήσεως Θεού και ανθρώπου

 

31.- Μεγάλη Παρασκευή. Τα Πάθη της Μεγάλης Εκκλησίας

 

32.- Μεγάλη Παρασκευή. Η κατάθεσις της ζωής

 

33.- Κυριακή των Μυροφόρων. Αγάπη και πιστότης

 

34.- Κυριακή του Τυφλού. Κήρυξ της αληθείας

 

35.- Εορτή της Αναλήψεως. Κλήρος του Θεού, Κλήρος της Ρωμηοσύνης

 

36.- Εορτή της Μεταμορφώσεως. Καλόν εστιν ημάς ώδε είναι

 

37.- Εορτή της Μεταμορφώσεως. Ο Κύριος και ο Δεσπότης πάντων

 

38.- Εορτή της Μεταμορφώσεως. Η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη του Θαβώρ

Β’. ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

 

1.- Ευαγγελισμός και Ορθοδοξία

 

2.- «Χαίρε Κεχαριτωμένη»

 

3.- Σήμερον του απ’ αιώνος Μυστηρίου η φανέρωσις

 

4.- Ο Ευαγγελισμός του θεανδρικού Μυστηρίου

 

5.- Το θυμίαμα της λατρείας μας, «Παναγία η Μπαλωμένη»

 

6.- Η χάρις της υπακοής

 

7.- Η ανάπαυσις των προσδοκιών

 

8.- Καταφυγή και παρηγορία

 

9.- «Χαίρε δένδρον αγλαόκαρπον»

 

10.- «Χαίρε δι’ ης ενεδύθημεν δόξαν»

 

11.- «Ω πανύμνητε Μήτερ»

 

12.- Το ιερόν καταφύγιον

 

13.- «Χαίρε λιμήν των του βίου πλωτήρων»

Γ’. ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

 

1.- Μνήμη Αγίου Χαραλάμπους. Πιστότης, Υπομονή και Μαρτύριο

 

2.- Μνήμη Αγίου Γεωργίου. Υπέρμαχοι του Βασιλέως των βασιλευόντων Κυρίου

 

3.- Μνήμη Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Εν τούτω νίκα

 

4.- Μνήμη Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Το θαύμα του Σταυρού

 

5.- Μνήμη Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Το σημείον του Σταυρού

 

6.- Μνήμη Αγία Ευφημίας. Το θαύμα της Αγίας Ευφημίας

 

7.- Το Δράμα του Σταυρού

 

8.- Μνήμη Αποστόλου Ανδρέου. Περί της αποστολής της Ορθοδόξου Εκκλησίας

 

9.- Μνήμη Αποστόλου Ανδρέου. Η αδυναμία – Δύναμις της Ορθοδόξου Εκκλησίας

 

10.- Μνήμη Αγίας Βαρβάρας. Αστοργία πατρός γηΐνου – Στοργή Θεού Πατρός και Κυρίου Ιησού

 

11.- Μνήμη Αγίου Νικολάου. Οι Άγιοι σύντροφοί των πιστών

 

Δ’. ΛΟΓΟΙ ΕΙΣ ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑΣ

 

1.- Προς Διακονίαν Ίμβρου και Τενέδου

 

2.- Αποδεχόμενος την νέαν εντολήν

 

3.- Κήρυξ προφητικού και απελευθερωτικού λόγου

 

4.- Οδός αγώνος, μαρτυρίας και μαρτυρίου

 

5.- Κατάταξις εις σώμα εκστρατευτικόν

 

6.- Λειτουργός Εκείνου

 

7.- Το άγιον της Ιερωσύνης χάρισμα

 

8.- Θεού συνεργός

 

9.- Ο αληθινός οιακοστρόφος της ζωής

 

10.- Ιερουργός και θύτης

Ε’. ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ – ΑΝΤΙΦΩΝΗΣΕΙΣ

1.- «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν»

 

2.- Προσλαλιά επί τω Νέω Έτει Α’

 

3.- Προσλαλιά επί τω Νέω Έτει Β’

 

4.- Προσλαλιά επί τω Νέω Έτει Γ’

 

5.- Προσλαλιά επί τω Νέω Έτει Δ’

 

6.- Προσλαλιά επί τω Νέω Έτει Ε’

 

7.- Προσλαλιά επί τω Νέω Έτει ΣΤ’

 

8.- Προσλαλιά επί τω Νέω Έτει Ζ’

 

9.- Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον και ο Πατριάρχης Δημήτριος

 

10.- Πατριαρχικά Ονομαστήρια Α’

 

11.- Πατριαρχικά Ονομαστήρια Β’

 

12.- Πατριαρχικά Ονομαστήρια Γ’

 

13.- Προσφώνησις Α’ προς την Ιεράν Σύνοδον της Εκκλησίας της Βουλγαρίας

 

14.- Προσφώνησις Β’ προς την Ιεράν Σύνοδον της Εκκλησίας της Βουλγαρίας

 

15.- Αντιφώνησις εις τον Πατριαρχικόν Καθεδρικόν Ναόν Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκυ

 

16.- Το μήνυμα της Ορθοδοξίας σήμερα

 

17.- Προσφώνησις κατά την Θρονικήν Εορτήν του Αποστόλου Ανδρέου

 

18.- Η φιλανθρωπία αντιφάρμακον ασθενείας

 

19.- Φόρος τιμής στον Πάπα της Πόλης

 

20.- Ο Δάσκαλος της Πόλης

ΣΤ’. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

1.- Επίσκεψις εις την Εκκλησίαν της Ρωσσίας (1966)

 

2.- Ο ρόλος και η θέσις της Ορθοδοξίας

 

3.- Μόνον ηνωμένη Ορθοδοξία θα εκπληρώση τον σκοπόν της έναντι των ομοδόξων λαών

 

4.- Η Ορθόδοξος Εκκλησία εν πορεία προς την Αγίαν και Μεγάλην Σύνοδον

 

5.- Προς Καθηγητάς της Θεολογικής Ακαδημίας Σόφιας

 

6.- Εκπροσωπών το Οικουμενικόν Πατριαρχείον εις την Θρονικήν εορτήν του Βατικανού

 

7.- Η Συνάντησις στο Φανάρι

 

8.- Αποτίμησις της προσπαθείας προς καταλλαγήν

 

9.- Εκκλησία και σύγχρονος κόσμος

 

10.- Εκτίμησις των προβλημάτων του συγχρόνου ανθρώπου

Ζ’. ΦΩΤΕΙΝΑ ΠΡΩΤΟΛΕΙΑ

 

1.- Το ψυχορράγημα του Θέρους

 

2.- Η φιλοξενία παρά τοις Αρχαίοις Έλλησι

 

3.- Λίνον και Φέρετρον

 

4.- Περί οκνηρίας

 

5.- Κενοδοξία

 

6.- Μη αναβάλης εις την αύριον ό,τι δύνασαι να πράξης σήμερον

 

7.- Έχει τοι δύναμιν ως οίκτον γυνή

 

8.- Το τα’ έπειτα και το μέλλον και το πριν επαρκέσει νόμος

 

9.- Η χαρά

 

10.- Θρησκεία και Πατρίς

 

11.- Στους πρόποδας του Θαβώρ

Η’. ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ

1.- Η αυτοβιογραφία μου

 

2.- Κλείων τον λόγον, κλίνω γόνυ ευλαβείας

Θ’. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ