Η συνάντηση στο Αμμάν και η Ιερά παράδοση της Εκκλησίας

Του Ιερομόναχου Νικήτα Παντοκρατορινού*

Διερχόμενοι το στάδιο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και ακούγοντας τα πανέμορφα και κατανυκτικά τροπάριά της, μπορούμε εύκολα νοερώς να μεταφερθούμε πίσω στους αιώνες και να δούμε πως ό,τι ακριβώς ψαλλόταν τότε, ψάλλεται και σήμερα, με το ίδιο τυπικό, με την ίδια τάξη. Νοιώθουμε την παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας να είναι ζωντανή. Και νοιώθουμε την ασφάλεια την οποία μας παρέχει η συνέχισή της, η οποία θα είναι μέχρι της συντελείας των αιώνων. Το Άγιον Όρος είναι ο κατ’ εξοχήν θεματοφύλακας της παραδόσεως, που πολλούς αιώνες τώρα τηρεί και κρατάει απαρεγκλίτως. Γενεές μοναχών μετέδιδαν και μεταδίδουν το αγιορείτικο πνεύμα στους νεωτέρους, που είναι ποτισμένο στα νάματα της Ιεράς παραδόσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Γι’ αυτό είναι ζωτικής σημασίας και πολύ αναγκαίο να παραμείνουμε πιστοί σε αυτήν. Όπως λένε οι Πατέρες, «τα δύο φτερά με τα οποία πορεύεται η Εκκλησία είναι η Αγία Γραφή και η Ιερά παράδοση».
Στην συνάντηση του Αμμάν, έχουμε ένα πλήγμα στην Ιερά παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Όλοι οι διαλογισμοί των συντελεστών αυτής της αδελφικής σύναξης στο Αμμάν, γίνανε πλέον φανεροί. Σκοπός ήταν (και είναι) να υποβαθμιστεί ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Ορθοδοξία. Να μην έχει το δικαίωμα να είναι ρυθμιστής, να χορηγεί Αυτοκεφαλίες, να δέχεται έκκλητο προσφυγή από άλλες τοπικές Εκκλησίες κλπ. Να παραμείνει μόνο το πρωτείο τιμής τυπικά, χωρίς την ύπαρξη όλων των προνομίων που η Εκκλησία μέσω των Οικουμενικών Συνόδων του έδωσε.
Ακούμε πολλές γνώμες που δεν έχουν σχέση με την παράδοση της Εκκλησίας. Ακόμα και «ότι στο Αμμάν όλοι ήταν ίσοι, καθισμένοι σε στρογγυλό τραπέζι, και ότι έτσι είναι το σωστό και ότι έτσι πρέπει να γίνονται οι Πανορθόδοξες συνάξεις. Χωρίς κεφαλή, γιατί κεφαλή είναι ο Χριστός». Κανείς δεν αμφισβήτησε ότι κεφαλή της Εκκλησίας είναι ο Χριστός. Αυτά όμως είναι πράγματα ξένα προς την Ορθόδοξη παράδοση και επικίνδυνα. Ποτέ δεν έκανε έτσι η Εκκλησία. Πάντοτε υπήρχε κάποιος ο οποίος ήταν πρώτος, εις τύπον και τόπον Χριστού. Βλέπουμε π.χ στην Θεία Λειτουργία πάντα ένας είναι που προεξάρχει και τελεί το μυστήριο. Μπορεί να είναι όλοι ίσοι στον βαθμό, όμως κάποιος πρέπει να είναι πρώτος, εις τύπον Χριστού. Ακόμη και στη πρώτη Αποστολική Σύνοδο, υπήρχε κάποιος επικεφαλής. Ήταν ο Άγιος Ιάκωβος ο αδελφόθεος. Απόστολοι ήταν όλοι, κι όμως κάποιος προήδρευσε και κατεύθυνε την συζήτηση και την Σύνοδο. Δεν μπορεί λοιπόν να είναι ακέφαλη μια Σύνοδος.
Στην ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας βλέπουμε ποιος ήταν ο ρόλος του Πάπα Ρώμης (προ του σχίσματος). Επενέβαινε δυναμικά στις υποθέσεις άλλων τοπικών Εκκλησιών, ακόμα και της Κωνσταντινουπόλεως. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα βλέπουμε στον βίο του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, όπου ο Πάπας Ρώμης, Άγιος Ιννοκέντιος, έβαλε επιτίμιο στον αυτοκράτορα, αλλά και σε όποιον κληρικό θα μεταδώσει την Θεία Κοινωνία σε αυτόν. Δηλαδή σε κληρικούς της Κωνσταντινουπόλεως κυρίως, αλλά και γενικότερα σε όλους τους κληρικούς όλων των Πατριαρχείων που θα έκαναν κάτι τέτοιο. Αλλά και σε βίους πολλών άλλων Αγίων βλέπουμε τις επεμβάσεις του Πάπα Ρώμης (που είχε τα πρωτεία τιμής), σε άλλες κατά τόπους Εκκλησίες, όταν του το ζητούσαν. Πάντοτε συμμετείχε στις αποφάσεις όλων των σημαντικών ζητημάτων και ρύθμιζε όλα τα θέματα της Εκκλησίας, επειδή είχε τα πρωτεία τιμής. Αυτά είναι λίγα δείγματα από την αρχαία Εκκλησία, ότι πάντοτε υπήρχε κάποια ανωτέρα αρχή. Πάντοτε κάποιος ήταν πάνω από όλους και ρύθμιζε τα εκκλησιαστικά θέματα. Ως πρώτος μεταξύ ίσων.
Είναι γνωστό ότι τα πρεσβεία τιμής του Οικουμενικού Πατριάρχου, έχουν κατοχυρωθεί από τις Οικουμενικές Συνόδους. Με αποφάσεις των Δ και ΣΤ Οικουμενικών Συνόδων, στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως απονέμονται τα ίσα πρεσβεία τιμής με αυτά του Πάπα Ρώμης. Έτσι, μετά το σχίσμα των Εκκλησιών παρέμεινε ο μόνος έχων αυτά τα πρεσβεία. Η ιστορία και οι κανόνες των Οικουμενικών Συνόδων μας δείχνουν τον πρωτεύοντα ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά και ποιό είναι το περιεχόμενο αυτού του ρόλου. Τα πρεσβεία τιμής δεν είναι απλώς ένα τυπικό προβάδισμα, αλλά έχουν και κανονικές αρμοδιότητες, μεταξύ των οποίων είναι η χορήγηση της Αυτοκεφαλίας. Όλες οι Αυτοκεφαλίες και οι Πατριαρχικές αξίες των νεωτέρων τοπικών Εκκλησιών δόθηκαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Και τις αποφάσεις δεν τις παίρνει μόνος του ο Πατριάρχης, αλλά με την περί αυτόν Ιερά Σύνοδο, γιατί στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχει συνοδικότητα, δεν υπάρχει το αλάθητο του Πάπα. Πολλές αποφάσεις έχουν αλλάξει ή έχουν καθυστερήσει με την περεταίρω εξέταση των θεμάτων, που ζητάνε συνοδικοί Αρχιερείς. Και το υγιές είναι ότι όλοι οι συνοδικοί Αρχιερείς αλλάζουν κατά τακτά διαστήματα, κάτι που εξασφαλίζει την αντικειμενικότητα και την αξιοπιστία των αποφάσεων.
Η παράδοση και η ιστορία της Εκκλησίας ορίζει για το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την αποδοχή εφέσεων από οποιαδήποτε τοπική Εκκλησία, με την χρήση του «εκκλήτου». Δεν επεμβαίνει στα εσωτερικά άλλων τοπικών Εκκλησιών, αλλά έχει το δικαίωμα να κρίνει τις υποθέσεις τους, όταν αυτό ζητηθεί. Σαν ανώτατο δικαστήριο δηλαδή. Και αυτό το προνόμιο υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων, όταν ο Πάπας Ρώμης δίκαζε υποθέσεις που αφορούσαν, άλλα Πατριαρχεία. Και ήταν τόσο εδραιωμένο αυτό, που στην ερώτηση του Ρωσικού κλήρου προς τους Πατριάρχες το 1663, αν το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει το δικαίωμα να κρίνει υποθέσεις άλλων τοπικών Εκκλησιών, όλοι οι Πατριάρχες ομοφώνως απάντησαν ΝΑΙ και ότι μόνο το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει αυτό το δικαίωμα.

Αυτά όλα είναι πράγματα τα οποία είναι καθιερωμένα μέσα στην παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία βαδίζει έτσι πολλούς αιώνες. Και εμείς, πορευόμενοι μέσα σε αυτά που μας παρέδωσε η Εκκλησία, πορευόμαστε με ασφάλεια. Όλα τα άλλα είναι επικίνδυνοι νεωτερισμοί και γνώμες αυτών που ενοχλούνται για τα προνόμια που έδωσε η Εκκλησία στον Οικουμενικό Πατριάρχη.

Και είναι σημαντικό ότι δεν τα πήρε μόνος του, ούτε τα απαίτησε, αλλά τα έδωσαν Οικουμενικές Σύνοδοι και δυστυχώς όποιος τα αμφισβητεί, αμφισβητεί τις αποφάσεις πολλών θεοφόρων Πατέρων που τα αποφάσισαν. Και είναι όλα καρποί του Αγίου Πνεύματος που είναι τέλειος Θεός, και ό,τι δημιούργησε ο Θεός είναι τέλειο και δεν θέλει διόρθωση. Δεν μπορεί να γίνει καλύτερο. Εάν παρέμβουμε, μπορούμε να το κάνουμε μόνο χειρότερο.
Είναι πλέον φανερό, ότι κάποιοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ακολουθήσουν την πεπατημένη και ασφαλή οδό της παραδόσεως και της ιστορίας της Εκκλησίας, και ψάχνουν να βρουν νέες «πλατφόρμες», για την πραγματοποίηση Συνόδων.
Το σπουδαίο λοιπόν της συναντήσεως αυτής στο Αμμάν είναι το ότι εμφανίστηκε ο πραγματικός σκοπός της, (η υποβάθμιση του ρόλου του Οικουμενικού Πατριαρχείου), με την πρόφαση της συζητήσεως των προβλημάτων που ταλανίζουν την Ορθοδοξία. Αν όντως υπήρχε αγωνία για τα προβλήματα της Ορθοδοξίας, σίγουρα θα συζητούσαν και το πρόβλημα του Κατάρ. Έξι χρόνια τώρα δύο παλαίφατα Πατριαρχεία δεν έχουν κοινωνία μεταξύ τους, πράγμα που όπως και να το κάνουμε, έχει δημιουργήσει ένα σχίσμα μέσα στην Εκκλησία. Πρόβλημα αντίστοιχο της ακοινωνησίας που επέβαλε η Ρωσική Εκκλησία.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στην αντιπροσωπεία της Εκκλησίας της Ρωσίας ήταν και ο εν Κιέβω Μητροπολίτης της Ρωσικής Εκκλησίας κ. Ονούφριος, ο οποίος δήλωσε ότι η Εκκλησία τους στην Ουκρανία, δεν διαφέρει ουσιαστικά από το καθεστώς της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας. Βρισκόμενος όμως ως μέλος της συνοδείας του Πατριάρχη Μόσχας και με δεδομένο ότι είναι μόνιμο μέλος της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Εκκλησίας, πώς μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι ενεργεί αυτοκέφαλα η Εκκλησία αυτή;
Είναι αλήθεια ότι πλέον το Ουκρανικό έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Στην συνάντηση αυτήν δεν αποφασίσανε κάτι συγκεκριμένο για την λύση του «προβλήματος» στην Ουκρανία. Ακόμα και ο Μητροπολίτης Ονούφριος εξέφρασε την δυσαρέσκειά του. Ήθελε πιο συγκεκριμένα πράγματα να αποφασιστούν. Αυτό που αποφασίστηκε ήταν ότι πρέπει να γίνει ένας Πανορθόδοξος διάλογος για το θέμα. Πράγμα που δείχνει τον πρωταρχικό σκοπό της σύναξης αυτής, την υποβάθμιση δηλαδή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ποιά Αυτοκεφαλία όμως δόθηκε με Πανορθόδοξη σύνοδο; Καμία. Γιατί αυτό, όπως και να το κάνουμε, είναι αποκλειστικό προνόμιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Η Εκκλησία πάντοτε είχε τέτοιου είδους ταραχές, γιατί όπου υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχουν και προβλήματα. Αλλά πάντοτε προχωράει μπροστά, στηριζόμενη στις παραδόσεις της, και σε αυτά που καλώς θέσπισαν οι θεοφόροι Πατέρες.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους