Η «σύγκρουση» ΗΠΑ-Τουρκίας

“Κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι”…

Του ΜΑΡΙΟΥ ΕΥΡΥΒΙΑΔΗ*

Ενώ η μετωπική σύγκρουση μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας φαίνεται να συνεχίζεται, στην Άγκυρα έπεσε γραμμή από τον Μπουγιούκ (Μεγάλο) Ηγέτη να πέσουν οι τόνοι με τους Αμερικανούς. Και όπως συμβαίνει με όλα τα δεσποτικά καθεστώτα, οι ενεργούμενοι συμμορφώθηκαν. Στη περίπτωση των Τούρκων περιορίστηκε το ασταμάτητο υβρεολόγιο- ο αντιαμερικανισμός (και ο αντισημιτισμός που πάνε χέρι-χέρι στην Τουρκία)- το οποίο αντικατοπτρίζει τα πραγματικά αισθήματα των Τούρκων και τα οποία επιβεβαιώνουν διεθνείς και ντόπιες δημοσκοπήσεις εδώ και δεκαετίες. Με κάποιες εξαιρέσεις όλα σταμάτησαν εδώ και ένα δεκαπενθήμερο. Και σε συγχορδία οι Τούρκοι – αξιωματούχοι, ισλαμοφασίστες πολιτικάντηδες και λογής -λογής κονδυλοφόροι- εμφανίζονται “διακριτικοί” προς τους υπερατλαντικούς συμμάχους τους.

*Ανακάλυψαν πως οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις πρέπει να διέπονται από “αμοιβαίο σεβασμό”. *Ανακάλυψαν τη αρχή της “καλής πίστης”. Ανακάλυψαν την “ανάγκη” για διάλογο χωρίς προθεσμίες και τελεσίγραφα.

*Ανακάλυψαν το “πνεύμα της Νατοϊκής συμμαχίας”. Ανακάλυψαν τις “διαχρονικές συνισταμένες” και τα “κοινά συμφέροντα” Αμερικής και Τουρκίας στην μετά τον Β´ΠΠ εποχή.

Είναι πασιφανές πως στην Άγκυρα επικρατεί αμηχανία. Η αλλαγή αυτή διαπιστώνεται από μια ανάγνωση επίσημων τοποθετήσεων, δημοσίων δηλώσεων και δημοσιογραφικής κάλυψης, αρχίζοντας από το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Άμυνας και των ελεγχόμενων από το καθεστώς ΜΜΕ.

Η γραμμή φαίνεται και στον κρίσιμο χώρο των ΗΠΑ. Έχουμε, για παράδειγμα, δηλώσεις ενός Ali Cinar, Προέδρου του νεοϊδρυθέντος US-Turkish Heritage Organisation (ΤΗΟ) που παπαγαλίζει τη γραμμή της Άγκυρας. Υπάρχει, λέει ο Cinar, “παραπληροφόρηση” στο αμερικανικό Κογκρέσο για τις θέσεις τις Τουρκίας, υπάρχει ανάγκη για “διάλογο χωρίς προθεσμίες” και πως οι θέσεις των δυο Προέδρων (Τράμπ και Ερντογάν) πρέπει να διαχωριστούν από τις επίσημες θέσεις των δυο κρατών. Με τις δηλώσεις Cinar, καλλιεργείται η Τουρκική γραμμή πως άλλες είναι οι βουλήσεις του Τράμπ και άλλες της εκτελεστικής εξουσίας και πως στην επικείμενη συνάντηση των δυο ηγετών -στη συνάντηση κορυφής των G-20 στη Ιαπωνία στο τέλος Ιουνίου- θα βρεθεί αμοιβαία επίλυση των διαφόρων.

Δηλαδή, πως οι Τούρκοι θα πάρουν και τα πολεμικά αεροπλάνα F-35 και θα εγκαταστήσουν το Ρωσικό σύστημα S-400 στην Τουρκία! Αξίζει να υπογραμμιστεί εδώ πως το νεότευκτο THO χρηματοδοτείται από το κόμμα του Ερντογάν και φιλοδοξεί να αντικαταστήσει το δίκτυο επιρροής του Χότζα Γκιουλέν- νέμεση του Ερντογάν- στις ΗΠΑ. Και όπως αποκάλυψε πρόσφατα ο εξαιρετικός ιστότοπος Αhval, με έδρα την Ουάσιγκτον, τέτοια είναι η έλλειψη επιρροής των Τούρκων στην αμερικανική πρωτεύουσα ώστε ο ΤΗΟ αναγκάσθηκε να προσφέρει 350 δολάρια κατά κεφαλή σε Αμερικανούς για να συμμετέχουν σε επίσημη εκδήλωση του Τούρκου Υπουργού Δικαιοσύνης στην Ουάσιγκτον.

Η αντίστροφη μέτρηση και πιθανόν και η τελευταία φάση του σήριαλ των σχέσεων Ουάσιγκτον-Άγκυρας, πριν ανοίξει καινούργιο κεφάλαιο, άρχισε στις 25 Μαΐου και κλιμακώθηκε στις 6 Ιούνιου. Και στις δυο περιπτώσεις οι αμερικανοί- και μετά από μήνες ατέρμονων συζητήσεων- απέστειλαν στους Τούρκους δυο τελεσίγραφα, ένα πολιτικό και ένα στρατιωτικό. Το πολιτικό ήταν από το ΥΠΕΞ προς το αντίστοιχο τουρκικό: 

Το στρατιωτικό από το αμερικανικό ΥΠΑΜ στο τουρκικό. Το πρώτο ήταν πως η τυχόν απόκτηση από την Τουρκία των S-400 ήταν αντιαμερικανική και αντινατοϊκή κίνηση και πως δεν έπρεπε να ολοκληρωθεί. Το δεύτερο αφορούσε ακύρωση της συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα κατασκευής των F-35, της εκπαίδευσης των Τούρκων πιλότων και την μη μεταφορά στην Τουρκία των F-35 που η Τουρκία αγόρασε, εφόσον η τελευταία δεν ακυρώσει της παραλαβή των S-400 μέχρι της 31 Ιουλίου. Αν την ακυρώσει όλα θα γίνουν ξανά μέλι-γάλα. Επιπλέον και πέραν της υφιστάμενης νομοθεσίας περί κυρώσεων κατά κρατών που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των ΗΠΑ και συγκεκριμένων τροπολογιών που επιβάλλουν κυρώσεις στην Τουρκία, πέρασε και ομόφωνα ψήφισμα στη Βουλή των Αντιπροσώπων που εκφράζει την ανησυχία των νομοθετών για την πορεία των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων. Έστω δηλαδή και στην ακραία περίπτωση που ο Ερντογάν θα “γοητεύσει” τον Τράμπ και ο τελευταίος θα υποχωρήσει, θα βρεί μπροστά του υφιστάμενη νομοθεσία που πολύ δύσκολα θα μπορεί να παρακάμψει ο αμερικανός Πρόεδρος. Τα δυο διαβήματα των αμερικανών εμφανίζονται ως τελεσίγραφα. Τυπικά είναι. Αλλά ουσιαστικά δεν είναι. Το πρώτο διέρρευσαν εν μέρει οι αμερικανοί, ενώ το δεύτερο, υπό τη μορφή επιστολής του Αναπληρωτή Υπουργού Άμυνας στον Τούρκο ομόλογο του, διέρρευσαν ολοκληρωμένο. Το δεύτερο περιέχει μια εκπληκτικά διατυπωμένη θέση. Διαβάζεται μεν ως τελεσίγραφο” αλλά η προσεκτική μελέτη της υποδηλώνει ένα “εκλεπτυσμένο παρακάλιο” των αμερικανών προς τους συμμάχους τους, Τούρκους. Τους λένε: “Σας παρακαλούμε μην το κάνετε διότι θα υπάρξουν συνέπειες που εμείς δεν θέλουμε, θα ακολουθήσουν πράγματα που δεν θέλουμε. Αλλα θα τα εφαρμόσουμε”.
Στη ουσία είναι μια φιλοτουρκική επιστολή, όπως φιλοτουρκική ήταν και η επιστολή του Προέδρου Τζόνσον για την Κύπρο του 1964 που ουσιαστικά – στο δεύτερό της μέρος- υιοθετούσε τις τουρκικές θέσεις για την Κύπρο και έδινε βέτο στη Άγκυρα για λύση του κυπριακού. Και τότε τους έλεγαν: “Έχουμε μια αμυντική συμφωνία και σας δίνουμε όπλα για άμυνα. Όχι για να επιτίθεστε σε άλλα κράτη και μετά να επικαλείστε συμμαχική αλληλεγγύη έναντι τρίτων κρατών. Μη επιτεθείτε στην Κύπρο και θα έχετε θετικά αποτελέσματα από εμάς”. Εδώ και δεκαετίες οι Τούρκοι καλόμαθαν με την Ατλαντική Δύση και τους πάτρωνές τους, τους Αμερικανούς. Επαναλαμβάνω κατά κόρο πως η Ατλαντική Δύση έφτιαξε τις υποδομές της Τουρκίας, και το ΝΑΤΟ οικοδόμησε τη στρατιωτική της μηχανή. Χωρίς τη Ατλαντική Δύση η Τουρκία θα έμοιαζε όχι του Ιράν, αλλά του Πακιστάν. Με τους ισλαμιστές οδεύει προς τα εκεί. Καλοτάξιδη να είναι. Είναι γεγονός πως η επιστολή του Πενταγώνου σόκαρε τους Τούρκους και για το γεγονός πως δημοσιοποιήθηκε άμεσα. Δεν το περίμεναν. Θεωρούσαν και θεωρούν τη χώρα τους “αναντικατάστατη” στους στρατηγικούς σχεδιασμούς των αμερικανών. “Πρέπει να πληρώνετε τους λογαριασμούς μας διότι μας έχετε ανάγκη” έλεγε ο Πρωθυπουργός Σουλεημάν Ντεμιρέλ στους Αμερικανούς. Αυτή είναι η πεποίθησή τους. Και είναι μια κατάσταση την οποία καλιεργούσε για δεκαετίες η Ατλαντική Δύση και το ΝΑΤΟ, με πρωταγωνιστή τον κάθε Γενικό του Γραμματέα, γραφικό ή μη. Αν οι σχέσεις της νατοϊκής Δύσης με την Τουρκία δεν επηρέαζαν τόσο άμεσα την υπαρξιακή υπόσταση του ελληνισμού θα έλεγα πως αξίζουν ο ένας τον άλλον – πως “κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι”. Δεν έχουν, όμως, έτσι τα πράγματα. Η τουρκική επεκτατικότητα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Αθήνα και Λευκωσία οφείλουν να βρίσκονται σε εγρήγορση ώστε να εκμεταλλευθούν τις συνέπειες μιας αμερικανό-τουρκικής ρήξης. Ανεξάρτητα, και για πρώτη φορά μεταπολεμικά, ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο της Τουρκίας με την Ατλαντική Δύση, είτε υπάρχει ο Ερντογάν, είτε όχι. Κατά το ελάχιστο ας κατανοήσουν οι ταγοί μας, αυτό.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τους συγγραφείς τους