Η Ρωσία επιλέγει την Τουρκία

Σύμβουλος στο ρωσικό ΥΠΕΞ ζητά να ενισχυθεί η αδικημένη Τουρκία.

Του Γιώργου Καυκαλιά* 

ΠΗΓΗ : Εφημερίδα “ΠΟΛΙΤΗΣ”

Πού οδεύουν οι σχέσεις Κύπρου – Ρωσίας; Αν ευσταθεί η ανάλυση και αν υιοθετηθούν οι υποδείξεις του δρος Ivan Starodubtsev, ειδικού σε θέματα Ρωσίας – Τουρκίας και μέλους της αντίστοιχης Δεξαμενής Σκέψης του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας, τότε προβλέπεται μια μεγάλη στροφή. Ήδη σε ό,τι αφορά τη μεγάλη εικόνα, αυτήν τη στροφή εξήγγειλε και ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν για συμπερίληψη της Τουρκίας σε μια διευρυμένη μορφή των χωρών των G7 σε ομιλία του στο Eastern Economic Forum στο Βλαδιβοστόκ. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών επίσης τη βδομάδα που μας πέρασε δεν έκρυψε την πρόθεση της Τουρκίας να ενδυναμώσει τις εμπορικές και άλλες σχέσεις με χώρες της Ασίας και της λεγόμενης Ανατολής, εντείνοντας τις ανησυχίες για το μέλλον στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση. Η στάση της Τουρκίας γύρω από το ζήτημα των S-400 και των όσων λαμβάνουν χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο δείχνει μια πρόθεση μη συμμόρφωσης με τις προτροπές των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, γεγονός που οδήγησε πολλούς Ρώσους αναλυτές και εμπειρογνώμονες να επιδοθούν στη διαμόρφωση ολόκληρης προπαγανδιστικής επιχειρηματολογίας υπέρ της Τουρκίας.

Η «αδικημένη Τουρκία»
Πιο ξεκάθαρος από όλους βέβαια είναι ο δρ Ivan Starodubtsev, ο οποίος είναι ένας από τους κυριότερους εμπειρογνώμονες στη Ρωσία σε ό,τι αφορά τις σχέσεις Μόσχας και Τουρκίας και είναι σύμβουλος του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών. Ο Starodubtsev σε άρθρο του στην εφημερίδα
«Moskovskij Komsomolets», που δημοσιεύθηκε στις 5 Αυγούστου 2019, αναφέρει πως μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αποδείχθηκε πως στην απουσία της «κομουνιστικής απειλής» το ΝΑΤΟ δεν θεωρούσε την Τουρκία εταίρο και κανένας στη Δύση δεν είχε πρόθεση να λάβει υπόψη τα συμφέροντα της Τουρκίας. Υποστηρίζει πως η Δύση κατάφερε να δημιουργήσει στην Τουρκία μια «ψευδαίσθηση μεγαλειώδους συνεργασίας», ενώ στην ουσία αυτό που επιζητούσε ήταν η εκμετάλλευση της Τουρκίας για να αποτελέσει ανάχωμα στην επέκταση της Σοβιετικής Ένωσης. Θεωρεί πως η Δύση γύρισε την πλάτη στην Τουρκία σε ζητήματα όπως αυτό με τους Κούρδους σε Ιράκ, Συρία, Ιράν και Τουρκία. Υποστηρίζει επίσης πως η Τουρκία δεν υποστηρίχθηκε από τη Δύση στη σύγκρουση που είχε με τη Ρωσία το 2015 μετά την κατάρριψη αεροσκάφους. Αναφέρεται επίσης στην άρνηση από πλευράς ΗΠΑ για πώληση Patriot αλλά και στην πρόσφατη απόφαση των ΗΠΑ για τα F-35 και την απειλή για κυρώσεις.
Σύμφωνα με τον Ρώσο αναλυτή, στην Κύπρο «η Τουρκία το 1974 παρέταξε στρατεύματα στο νησί έτσι ώστε να προστατεύσει τον τοπικό τουρκικό πληθυσμό» και σε αυτήν της την προσπάθεια δεν πήρε καμία στήριξη από το ΝΑΤΟ ή τη Δύση, «ούτε καν από τον ‘υποδειγματικό’ της εταίρο, τις ΗΠΑ, παρά το ότι η Τουρκία ήταν απόλυτα σωστή στις ενέργειές της», όπως υποστηρίζει ο Starodubtsev. Ο ίδιος θεωρεί μάλιστα πως «ολόκληρη η Δύση τάχθηκε στο πλευρό του ενεργού επιδρομέα, της Ελλάδας (μιας άλλης χώρας μέλους του ΝΑΤΟ) και των Ελληνοκυπρίων». Ο Ρώσος αναλυτής στο πλαίσιο της ομολογουμένως προπαγανδιστικής προσέγγισής του παίρνει θέση και στο ζήτημα της αναγνώρισης της «ΤΔΒΚ». Στο άρθρο του αναφέρει πως «η διεθνής απομόνωση της ‘Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου’ συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, καθώς η Τουρκία δεν κατάφερε την επίλυση της κρίσης στην Κύπρο ή να πετύχει διεθνή αναγνώριση της ‘Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου’, παρά το γεγονός ότι πέρασαν περίπου τέσσερις δεκαετίες από την εγκαθίδρυσή της, το 1983». Σύμφωνα πάντα με τα όσα υποστηρίζει ο συγκεκριμένος Ρώσος αναλυτής σε σχέση με την Τουρκία, «η χώρα ξεκάθαρα δεν μπορούσε να βασιστεί στη Δύση για στρατιωτική εξοπλιστική ενίσχυση, αφού ως αποτέλεσμα της κρίσης στην Κύπρο το 1974 οι ΗΠΑ επέβαλαν εμπάργκο πώλησης όπλων στην Τουρκία».

«Η Δύση στηρίζει Κύπρο – Ελλάδα»
Οι προπαγανδιστικές αναφορές συνεχίζονται και σε επίπεδο των πρόσφατων παράνομων ενεργειών της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την κυπριακή ΑΟΖ. Οι υποστηρικτές της γραμμής πως η Δύση γύρισε την πλάτη στην Τουρκία θεωρούν πως το ΝΑΤΟ δεν έχει στηρίξει την Τουρκία σε καμία από τις επιδιώξεις της στην ευρύτερη περιοχή και στα περιφερειακά της προβλήματα. Θεωρούν επίσης πως η Δύση και το ΝΑΤΟ επέλεξαν πλευρά στη διαμάχη μεταξύ Τουρκίας και «ΤΔΒΚ» από τη μια και Ελλάδας – Κυπριακής Δημοκρατίας από την άλλη σε σχέση με το φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο, υποστηρίζοντας πως «στήριξαν για μία ακόμα φορά την Ελλάδα και τους Ε/Κ. «Για νιοστή φορά έχουν αποδείξει στην Τουρκία πως όχι μόνο δεν λαμβάνουν υπόψη τα εθνικά της συμφέροντα αλλά τα παραβιάζουν κιόλας», αναφέρει ενδεικτικά ο κ. Starodubtsev.

Υποστήριξη Τουρκίας στην Αν. Μεσόγειο;

Οι θιασώτες αυτής της προσέγγισης βλέπουν δύο βασικές επιλογές για τη Ρωσία σε σχέση με τη στάση της στην Ανατολική Μεσόγειο και τη διαμάχη που υπάρχει για το φυσικό αέριο. Καμία από τις δύο δεν στρέφεται υπέρ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η μία είναι η πολιτική της μη εμπλοκής και των ίσων αποστάσεων, με βασικό επιχείρημα πως τα μεγαλύτερα στρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας στον τομέα της ενέργειας βρίσκονται στην Αρκτική Λεκάνη και πως η πρόσβαση σε οικόπεδα στην Ανατολική Μεσόγειο δεν είναι ξεκάθαρη ή ορατή, ως εκ τούτου εμπλοκή της θα μπορούσε να δημιουργήσει αχρείαστη ένταση στις σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας ή ακόμα και με χώρες όπως η Γαλλία και η Βρετανία. Την ίδια όμως στιγμή, όσοι υποστηρίζουν αυτήν την προσέγγιση θεωρούν πως δεν υπάρχει περίπτωση η Ρωσία να στηρίξει ξεκάθαρα την Κυπριακή Δημοκρατία στη διαμάχη με την «ΤΔΒΚ». Οι προοπτικές της περαιτέρω συνεργασίας με την Τουρκία δεν αφήνουν τέτοια περιθώρια όπως υποστηρίζουν. Θα πρέπει να πούμε πάντως πως η στάση της Ρωσίας δεν φαίνεται, αν επηρεάζεται επί του παρόντος από τέτοιες αναλύσεις, καθώς εξακολουθεί να στηρίζει την επίλυση του Κυπριακού στη βάση αρχών.
Η προοπτική όμως της ενδυνάμωσης της σχέσης με την Τουρκία θα μπορούσε, σύμφωνα με τον κ. Starodubtsev, να οδηγήσει στη δεύτερη επιλογή σε σχέση με τη στάση της Ρωσίας στην Αν. Μεσόγειο, που δεν είναι άλλη από το να στηρίξει άμεσα ή έμμεσα την Τουρκία και την «ΤΔΒΚ» σε αυτήν την ενεργειακή διαμάχη στην περιοχή.

Η τουρκική οπτική
Μετριοπαθείς Τούρκοι αναλυτές βλέπουν συμφέροντα πίσω από τη στάση της Ρωσίας, αλλά και την προπαγάνδα που γίνεται από κάποιους γύρω από την ενίσχυση της σχέσης της με την Τουρκία. Θεωρούν πως η Ρωσία προσβλέπει σε μια ασύμμετρη, όπως τη χαρακτηρίζουν, σχέση με την Τουρκία, με τον βασικό όμως ρόλο στη σχέση να τον διατηρεί η Ρωσία. Η Μόσχα, υποστηρίζουν, έχει πολύ προσεκτικά εκμεταλλευτεί τα εσωτερικά και περιφερειακά προβλήματα που αντιμετώπισε η Τουρκία τα τελευταία χρόνια για να στηρίξει αυτήν την προοπτική της ενδυνάμωσης των σχέσεων.
Η Ρωσία θέλει σταδιακά να κάνει την Τουρκία εξαρτημένο εταίρο της, ιδιαίτερα στη Συρία, ενώ ταυτόχρονα να διατηρεί τον πρώτο λόγο στις εξελίξεις. Έχουμε ήδη αναφερθεί στο όραμα του Πούτιν για διεύρυνση των G7-G8 με τη συμμετοχή της Τουρκίας και άλλων χωρών. Η Ρωσία επίσης, σύμφωνα με Τούρκους αναλυτές, προσβλέπει στο να καταστεί η Τουρκία αξιόπιστος πελάτης της χώρας σε επίπεδο στρατιωτικού εξοπλισμού, δίνοντας συνέχεια στην αγορά των S-400. Ο Ερντογάν ήδη φαίνεται να ενδιαφέρεται, ανεπίσημα μέχρι στιγμής, για το νέο πολεμικό σκάφος Su-57 ως εναλλακτική επιλογή για τα αμερικανικά F-35.
Επιπρόσθετο επιχείρημα σε αυτήν την προσέγγιση είναι πως η Μόσχα απολαμβάνει κάθε ρωγμή στο ΝΑΤΟ καθώς θεωρούν πως μπορεί να σπάσει σταδιακά η σταθερή και ενιαία αντίδραση της Δύσης σε σχέση με τα όσα κάνει η Ρωσία σε χώρες όπως η Ουκρανία και η Γεωργία.
Πάντως, ακόμα και οι αναλυτές όπως ο Starodubtsev, που διατηρούν μια φιλοτουρκική καθαρά στάση, στις αναλύσεις τους αποδέχονται πως υπάρχει αρκετός δρόμος μέχρι να μπορούν να μιλούν για «αποκόλληση» της Τουρκίας από τη Δύση. Για να γίνει αυτό, όπως υποστηρίζει, θα πρέπει «η Ρωσία να είναι σε θέση να αντικαταστήσει πλήρως το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ ως στρατηγικός εταίρος της Τουρκίας σε τρεις τομείς: συλλογική ασφάλεια, σύγχρονα στρατιωτικά συστήματα εξοπλισμού, εκπαίδευση του στρατιωτικού προσωπικού». Τέτοιας μορφής κινήσεις θα μπορούσαν να διασφαλιστούν μέσα από την πρόταση για συμμετοχή της Τουρκίας στο Eurasian Economic Union και στο Collective Security Treaty Organisation. Σε κάθε περίπτωση, το σκηνικό γύρω από τις σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας βρίσκεται υπό διαμόρφωση και συνεχή μετεξέλιξη στο πολύπλοκο πλέγμα συμφερόντων της περιοχής.

*Ο Γιώργος Καυκαλιάς είναι από  το Μάρτιο του 2019    πολιτικός συντάκτης της εφημερίδας Πολίτης. Γεννήθηκε στη Λεμεσό, σπούδασε Διεθνείς Ευρωπαϊκές Σπουδές με μεταπτυχιακό στη Δημοσιογραφία-Επικοινωνία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε ειδησεογραφικές ιστοσελίδες και σε έντυπα μέσα.

-Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις του συγγραφέα τους