Η Ψαλτική Τέχνη στις ΗΠΑ
Μεγάλη άνθηση τα τελευταία 20 χρόνια της Ψαλτικής Τέχνης στην Αμερική.
«Η Ψαλτική Τέχνη αποτελεί το ένδυμα, το ιερόν άμφιον ούτως ειπείν, της ιεράς υμνολογίας και ένα από τα κυριώτερα μυσταγωγικά μέσα της θείας λατρείας», τόνισε ο π. Παντελεήμων Παπαδόπουλος, Αρχιδιάκονος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής, μετά από προτροπή του Οικουμενικού Πατριάρχη, Βαρθολομαίου, σε εκδήλωση του Συνδέσμου Μουσικοφίλων Πέραν (Κωνσταντινούπολη), ο οποίος συμπλήρωσε 70 χρόνια ζωής και δράσης.
Ο Αρχιδιάκονος Παντελεήμων μίλησε ενώπιον του Οικουμενικού Πατριάρχη, αρχιερέων από την Πόλη και το εξωτερικό, του Γενικού Προξένου της Ελλάδος, ιερέων, ψαλτών και φίλων της βυζαντινής μουσικής.
Ο ομιλητής αναφέρθηκε στις διάφορες δραστηριότητες των τελευταίων χρόνων τις σχετικές με την εκκλησιαστική μουσική στις Ηνωμένες Πολιτείες, δραστηριότητες που βρίσκονται, όπως τόνισε, « σε άμεση συνέχεια και εξάρτηση από τη ζώσα ψαλτική παράδοση της Κωνσταντινουπόλεως».
Τα τελευταία 20 χρόνια, είπε ο π. Παντελεήμων, παρατηρούμε μία μεγάλη άνθηση της Ψαλτικής Τέχνης στην Αμερική. Αναλυτικότερα ανέφερε:
«Υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Γέροντος Αμερικής κ. Δημητρίου, έχουν συσταθεί ψαλτικοί χοροί, έχουν ιδρυθεί σχολές Βυζαντινής Μουσικής στις κατά τόπους ιερές μητροπόλεις, γίνονται μουσικολογικά συνέδρια, συναυλίες και ηχογραφήσεις από ιεροψάλτες και χορούς σε διάφορες περιοχές και κυρίως στη Νέα Υόρκη, τη Βοστώνη, το Πίτσμπουργκ, το Σαν Φρανσίσκο και το Νιου Τζέρσεϊ.
Το 2010 ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος κ. Δημήτριος μού ανέθεσε το έργο της συγκέντρωσης και αξιοποίησης των ταλάντων των ψαλτών της Νέας Υόρκης και άλλων πόλεων. Αποτέλεσμα των προσπαθειών μας ήταν η ίδρυση της Αρχιεπισκοπικής Βυζαντινής Χορωδίας και της Αρχιεπισκοπικής Σχολής Βυζαντινής Μουσικής. Βασική παιδαγωγική αρχή μας ήταν και είναι ο αριθμός των μαθητών σε κάθε τάξη να είναι μικρός, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα στον δάσκαλο να δουλέψει με τον κάθε μαθητή ξεχωριστά. Μια σχετική αδυναμία μας είναι η έλλειψη αναλογίων, στα οποία θα μπορούσαν οι μαθητές να εξασκηθούν, να αποκτήσουν εμπειρία και να τελειωθούν στην τέχνη. Χάρηκα ιδιαίτερα όταν στην τελευταία μου επίσκεψη εδώ είδα πολλούς νέους ψάλτες να συνοδεύουν τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη κ. Νεοχωρίτη. Είναι αυτό ορατό σημείο ότι η καρδιά της Βυζαντινής μουσικής χτυπάει δυνατά!
Ένας από τους τρόπους για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα του μικρού αριθμού ψαλτών ήταν η ενδυνάμωση του προγράμματος Ψαλτικής Τέχνης στη Θεολογική Σχολή Τιμίου Σταυρού Βοστώνης. Το πρόγραμμα αυτό πλέον προσφέρει όλα όσα διδάσκονται στα ωδεία και τις σχολές Βυζαντινής Μουσικής της Ελλάδος και οι απόφοιτοί του έχουν ολοκληρωμένη θεωρητική και πρακτική κατάρτιση και μπορούν να στελεχώσουν επάξια τα ιερά αναλόγια. Από το 2013 μέχρι σήμερα 26 φοιτητές και φοιτήτριες πέρασαν επιτυχώς τις τελικές εξετάσεις ενώπιον πενταμελούς επιτροπής πρωτοψαλτών και δασκάλων και απέκτησαν το Πτυχίο Βυζαντινής Μουσικής Τιμίου Σταυρού. Γίνονται μάλιστα προσπάθειες της Θεολογικής μας Σχολής σε συνεργασία με ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Μασαχουσέτης το πτυχίο αυτό να αναγνωριστεί ως Μάστερ Εκκλησιαστικής Μουσικής.
Όπως όλοι γνωρίζουμε, η Κωνσταντινούπολη είναι το ιερό κέντρο. Η λατρεία, οι ιερές τέχνες, η πνευματικότητα, όλα πηγάζουν από εδώ. Και εμείς οι εν Αμερική από εδώ εμπνεόμαστε και την πολίτικη παράδοση ακολουθούμε. Αισθανόμαστε αδιαλείπτως έντονο τον δεσμό μας με τη βασιλίδα των πόλεων. Στα πλαίσια των προσπαθειών μας να αναδείξουμε αυτόν τον δεσμό είναι και το Φεστιβάλ Βυζαντινής Μουσικής Βοστώνης. Το φεστιβάλ διοργανώνεται στη Θεολογική Σχολή υπό την αιγίδα του Κέντρου Βυζαντινής Τέχνης και Πολιτισμού Μαίρης Τζαχάρη και περιλαμβάνει συναυλίες, διαλέξεις, σεμινάρια και λατρευτικές εκδηλώσεις. Στα πέντε χρόνια λειτουργίας του έχει φιλοξενήσει επιστήμονες μουσικολόγους, διάσημα χορωδιακά και οργανικά σχήματα και πληθώρα πρωτοψαλτών και διδασκάλων. Θα είναι πεπληρωμένη η χαρά μας εάν στο εγγύς μέλλον τιμήσουν το φεστιβάλ με τη συμμετοχή τους οι άρχοντες πρωτοψάλτης, λαμπαδάριος και δομέστικοι της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, οι θεματοφύλακες της παράδοσης και πρότυπα όλων των ψαλτών απανταχού της γης.
Ένας άλλος τομέας στον οποίο έχουμε αναπτύξει έντονη δραστηριότητα τα τελευταία χρόνια είναι αυτός των μουσικών εκδόσεων στα ελληνικά και τα αγγλικά. Πριν από μερικά χρόνια δημοσιεύθηκε ο Οδηγός εις την Θεωρίαν και Πράξιν της Εκκλησιαστικής Μουσικής της Αρχιεπισκοπικής Σχολής Βυζαντινής Μουσικής, που χρησιμοποιείται ως βασικό διδακτικό εγχειρίδιο παντού στην Αμερική. Πλέον πρόσφατα, εκδόθηκε η Μουσική Κιβωτός, πόνημα του αποφοίτου της Θεολογικής Σχολής και πτυχιούχου Βυζαντινής Μουσικής κ. Νικολάου Ρούμα, που είναι η πρώτη στην ιστορία ανθολογία ύμνων του Εσπερινού, του Όρθρου και της Θείας Λειτουργίας στα αγγλικά. Και σύντομα θα ακολουθήσουν άλλες εκδόσεις, αρχής γενομένης από την εκ νέου στοιχειοθετημένη και βελτιωμένη έκδοση του Αναστασιματαρίου του Πέτρου Πελοποννησίου, του πρώτου βιβλίου Βυζαντινής Μουσικής που εξέδωσε το 1820 στο Βουκουρέστι ο Πέτρος Εφέσιος.
Το πιο λαμπρό μας στολίδι είναι η Αρχιεπισκοπική Βυζαντινή Χορωδία. Μια χορωδία που αποτελείται από Ελληνοαμερικανούς ψάλτες δεύτερης και τρίτης γενιάς και που σε λιγότερα από δέκα χρόνια ύπαρξης έχει πραγματοποιήσει συναυλίες σε χώρους όπως το περίφημο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης και ο Ιερός Ναός της του Θεού Ειρήνης εδώ στην Κωνσταντινούπολη.
Οι συναυλίες αυτές θα μείνουν ανεξίτηλα χαραγμένες στις καρδιές μας και είναι θερμός ο πόθος και η προσευχή μας να συμμετάσχουν τουλάχιστον κάποια μέλη της χορωδίας στις ιδιαίτερες εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν εδώ κατά τα τέλη Δεκεμβρίου του τρέχοντος έτους.
Θα είμαστε για πάντα ευγνώμονες στον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο για την υποδοχή που μας επεφύλαξε και την ευλογία του για αυτές τις συναυλίες, οι οποίες έγιναν προς τιμήν του. Θέλω να τονίσω ότι δε βλέπουμε τη χορωδία ως ανεξάρτητο οργανισμό, αλλά ως μια ομάδα ψαλτών που ανήκουν και αντλούν έμπνευση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την ψαλτική παράδοση της Πόλης. Είμαστε τα αδέλφια σας στην Αμερική! Και όπου και όπως χρειαστεί, είμαστε πάντα πρόθυμοι να υποστηρίξουμε και να αναδείξουμε αυτήν την παράδοση. Φέρω επίσης εις γνώσιν σας ότι πριν από δύο χρόνια συστήσαμε και την Αρχιεπισκοπική Βυζαντινή Χορωδία Γυναικών “Οσία Κασσιανή”, που επίσης έχει πραγματοποιήσει θαυμάσιες συναυλίες και αποτελεί πρότυπο και πόλο έλξης για τις γυναίκες που επιθυμούν να ασχοληθούν με την ιερά υμνολογία της Εκκλησίας μας.
Παναγιώτατε, τιμήσατε πραγματικά τις προσπάθειες που καταβάλλουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες με την πρόσκλησή σας να απευθυνθώ σ’ αυτήν την εκλεκτή ομήγυρη. Κατά την Γραφήν, αχρείοι δούλοι εσμέν. Αν τα προαναφερθέντα ακούστηκαν ως αυθάδεια ή καύχηση, εκζητώ τη συγχώρησή σας. Καυχώμεθα για αυτά που λάβαμε από σας! Τίποτα δεν είναι δικό μας. Όλα τα μέλη της Εκκλησίας συμμετέχουν στη χαρά και τα κατορθώματα των αδελφών τους εν τω πνεύματι της αγάπης που εκπέμπετε προς όλους εσείς, Παναγιώτατε, ο πνευματικός μας πατήρ και δεσπότης. Εν κατακλείδι, ταπεινώς ζητούμε την ευλογία σας να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας εις δόξαν Θεού και καταρτισμόν του λαού Του.
Είθε να ευρεθούμε άξιοι της κλήσεώς μας!”.
