Η μνήμη των Τριών Ιεραρχών και τα λείψανα τους στο Φανάρι

Κάθε χρόνο, στις 30 Ιανουαρίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά από κοινού τους τρεις Μεγάλους Πατέρες και Οικουμενικούς Δασκάλους, τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο , στην Κωνσταντινούπολη, το βόρειο κλίτος του Πατριοαρχικού Ναού του Αγίου Γεωργίου αποτελεί παρεκκλήσι των Tριών Iεραρχών. Εκεί   λάρνακες, οι οποίες περιέχουν ιερά λείψανα των αγίων Πατριαρχών Kωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Θεολόγου και Iωάννη του Xρυσοστόμου.

Tα λείψανα του Θεολόγου είχαν μεταφερθεί στη Ρώμη τον καιρό της Εικονομαχίας, τον 8ο αιώνα, από κυνηγημένους εικονολάτρες που κατέφυγαν στη Δύση, ενώ τα λείψανα του ιερού Χρυσοστόμου είχαν αρπαγεί από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας, κατά την άλωση της Πόλης, το 1204. Το Nοέμβριο του 2004, προσφέρθηκαν από τον Πάπα Pώμης Iωάννη – Παύλο B΄ στο Oικουμενικό Πατριαρχείο, με την ανύστακτη φροντίδα της A.Θ.Π. του Oικουμενικού Πατριάρχη κ. Bαρθολομαίου, και μεταφέρθηκαν από το Bατικανό στην Kωνσταντινούπολη, εν μέσω πανηγυρικών λειτουργικών εκδηλώσεων. Αργότερα επιστραφήκαν και λείψανα του Αγίου Βασιλείου.

ΦΩΤΟ: Νίκος Παπαχρήστου

Στις εορτές των τριών Αγίων τα λείψανα μεταφέρονται στον σολέα του Πατριαρχικού Ναού, ενώ στις εορτές των Αγίων Χρυσοστόμου και Γρηγορίου, οι οποίοι διετέλεσαν Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως ο εκάστοτε Πατριάρχης χοροστατεί από το παραθρόνιο και στον Πατριαρχικό Θρόνο τοποθετείται η εικόνα του τιμωμένου Αγίου.

Η εορτή των Τριών Ιεραρχών εισήχθη στην Εκκλησία στα μέσα του 11ο αιώνα από τον λόγιο και μητροπολίτη Ευχαΐτων Ιωάννη Μαυρόποδα (1000-1070), επί αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Θ’ του Μονομάχου (1000-1055).

Η μνήμη τους συμβολίζει  μεταφορικά την Αγία Τριάδα και τον ρόλο των Τριών Πατέρων στη διαμόρφωση του τριαδικού δόγματος και  υποδηλώσει τα όρια προσέγγισης του ελληνικού φιλοσοφικού στοχασμού. 

Η εορτή των Τριών Ιεραρχών, εκτός από τον εκκλησιαστικό χαρακτήρα, έχει και εκπαιδευτικό στην Ελλάδα και στην Κύπρο.  Θεωρείται ως η εορτή των ελληνικών γραμμάτων, καθόσον οι Τρεις Ιεράρχες συνετέλεσαν στην ανάπτυξη της χριστιανικής διδασκαλίας, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων. Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της εορτής των Τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε στις 9 Αυγούστου του 1841 από το ακαδημαϊκό συμβούλιο του Οθωνείου Πανεπιστημίου (νυν Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και πρωτογιορτάστηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1842. Τα επόμενα χρόνια, ο εορτασμός επεκτάθηκε σ’ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Mέγας Βασίλειος: Γεννήθηκε στην Καισαρεία της Καππαδοκίας το 329 μΧ. Σπούδασε Ρητορική, Γραμματική, Αστρονομία, Φιλοσοφία, Ιατρική και Γεωμετρία. Διακρίθηκε για την αφοσίωση του στην ορθόδοξη πίστη μας αλλά και για το πλούσιο φιλανθρωπικό του έργο, μοιράζοντας όλη την περιουσία του στους φτωχούς. Ίδρυσε τη Βασιλειάδα, ένα πολύ μεγάλο φιλανθρωπικό ίδρυμα, που περιλάμβανε νοσοκομεία, ορφανοτροφείο, ξενώνες, γηροκομείο και είχε σκοπό τη δωρεάν περίθαλψη όσων είχαν ανάγκη. Πέθανε την 1η Ιανουαρίου το 379 και η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του κάθε πρώτη του Γενάρη.

Γρηγόριος ο Θεολόγος: Γεννήθηκε στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας το 329 μΧ. και σπούδασε στα καλύτερα σχολεία της εποχής του. Μετά τις σπουδές του έμεινε για δέκα χρόνια στη Αθήνα διδάσκοντας ρητορική. Αργότερα πήγε στον Πόντο, όπου συνάντησε το φίλο του Βασίλειο και έμεινε μαζί του. Ο Γρηγόριος βοήθησε στην αντιμετώπιση της αίρεσης του Αρείου στην Κωνσταντινούπολη, Με τα φλογερά του κηρύγματα έκανε αρκετούς Αρειανούς να πιστέψουν στη σωστή διδασκαλία. Έτσι οι χριστιανοί τον ονόμασαν θεολόγο. Πέθανε στις 25 του Γενάρη το 391, σε ένα ερημικό μέρος, όπου ασκήθηκε στην προσευχή, τη νηστεία και τη μελέτη. Η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του στις 25 του Γενάρη.

Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας. Σπούδασε Ρητορική και θεολογία και μετά έζησε σε διάφορα μοναστήρια. Έγραψε πολλά βιβλία καθώς και την κυριακάτικη λειτουργία της εκκλησίας μας. Εκφωνούσε ωραίους θρησκευτικούς λόγους. Ο κόσμος έλεγε χαρακτηριστικά ότι από το στόμα του « έρεε χρυσός » και έτσι ονομάστηκε Χρυσόστομος. Εξορίστηκε στον Πόντο και μετά στην Αρμενία, όπου και πέθανε εξασθενημένος σε ηλικία 62 χρονών. Η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του στις 13 Νοεμβρίου.

Ο Βασίλειος ίδρυσε νοσοκομεία, ορφανοτροφεία και σχολεία. Για το σπουδαίο του έργο η εκκλησία μας τον ονόμασε Μέγα. Ο Ιωάννης είχε το χάρισμα να μιλά πολύ όμορφα και γι’ αυτό ονομάστηκε Χρυσόστομος. Ο Γρηγόριος έπεισε τους ανθρώπους ότι ο Χριστός είναι Θεός γι’ αυτό και ονομάστηκε Θεολόγος

Απολυτίκιο

Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου Θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τον μέγαν, και τον Θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονι, πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν· αυτοί γαρ τη Τριάδι, υπέρ υμών αεί πρεσβεύουσιν.