Η ΜΙΤ, η Μοσάντ και ο Έλληνας πράκτορας

Συγγραφέας του βιβλίου, με τίτλο «Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών, 1826 – 2023», είναι ο Τούρκος ιστορικός Πολάτ Σαφί.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Middle East Eye, είχε τη δυνατότητα να μελετήσει τα επίσημα αρχεία των τουρκικών αρχών ασφαλείας, στο πλαίσιο πολυετούς έρευνας. Συγκεκριμένα, εξέτασε πώς οι δύο χώρες ανέπτυξαν στενές σχέσεις τη δεκαετία του ’90, μέχρι τη στιγμή που η Άγκυρα επέλεξε να ακολουθήσει μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική στην ευρύτερη περιοχή.

Ο Σαφί έχει αντλήσει πληροφορίες και με άμεσο ελληνικό ενδιαφέρον. Αναφέρεται στη δράση του Σάββα Καλεντερίδη το 1994 στη Μαύρη Θάλασσα, δημοσιεύοντας μάλιστα και φωτογραφίες, που πιστοποιούν ότι η ΜΙΤ τον είχε εντοπίσει και τον είχε θέσει υπό παρακολούθηση. Αναγνωρίζεται, ωστόσο, ότι ο Καλεντερίδης είχε καταφέρει να αποσπάσει σημαντικές πληροφορίες για στρατιωτικά αεροδρόμια και την κίνηση σε αυτά, για τις θέσεις αντιαεροπορικών πυραύλων. Είχε ακόμη αποσπάσει τις αναλύσεις του τουρκικού στρατού για τις ασκήσεις της Ελλάδας, τις θέσεις της Στρατιάς του Αιγαίου, αλλά και τα σχέδια δράσεων του τουρκικού Ναυτικού. Η «λεία» του Ελληνα πράκτορα αποκαλύφθηκε με τις συλλήψεις τριών αξιωματικών των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, που είχαν πουλήσει αυτά τα μυστικά. Έμμεση αναφορά στην Ελλάδα γίνεται και στο μέρος, που περιγράφει τη συμβολή της ΜΙΤ στην προετοιμασία και στη σύναψη του τουρκολιβυκού μνημονίου. Η Άγκυρα είχε ενεργοποιήσει τις μυστικές υπηρεσίες της στην Τρίπολη, καθώς είχε διαπιστώσει τις κινήσεις, που έκαναν από κοινού Ελλάδα και Κύπρος στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Ο μήνας του μέλιτος

Από την έρευνα του Σαφί, ο οποίος είναι μελετητής της ύστερης οθωμανικής στρατιωτικής ιστορίας, προκύπτει ότι η Τουρκία προσέγγισε το Ισραήλ καθώς αναζητούσε περιφερειακούς εταίρους για να πολεμήσει το PKK στο βόρειο Ιράκ, στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Αρχικά, η ‘Αγκυρα υπέγραψε συμφωνίες με το Ισραήλ για τον εκσυγχρονισμό μαχητικών αεροσκαφών F-4. Ακολούθησαν και άλλες συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας το 1996. Ένα χρόνο μετά, στις 2 Μαΐου 1997, η συνεργασία επεκτάθηκε σε επίπεδο εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών.

Για την ακρίβεια, MIT και Μοσάντ υπέγραψαν μια κρίσιμη συμφωνία, η οποία τους επέτρεπε να αποστέλλουν και να διαχειρίζονται πληροφοριοδότες και προσωπικό εκατέρωθεν, υπό τον όρο ότι η μία πλευρά θα ενημέρωνε την άλλη εκ των προτέρων. Η συμφωνία ήταν ρηξικέλευθη για τα δεδομένα της Τουρκίας, μια και έδινε τη δυνατότητα στην ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών να επιχειρεί σε τουρκικό έδαφος.

Η ρήξη και το διαζύγιο

ΦΩΤΟ: middleeasteye.

Οι σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ, όμως, πήραν αρνητική τροπή το 2008, όταν η Άγκυρα αποφάσισε να εμβαθύνει την ενεργειακή συνεργασία με το Ιράν, για να μειώσει την εξάρτηση από το φυσικό αέριο της Ρωσίας και του Αζερμπαϊτζάν. Οι προσπάθειες της Τουρκίας να μεσολαβήσει με στόχο μια συμφωνία της Δύσης για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν διάβρωσαν περαιτέρω τις σχέσεις της με το Ισραήλ, στη φάση που η Αγκυρα κατηγορούσε το Τελ Αβίβ ότι δεν τηρούσε τους όρους κατά την εφαρμογή της συμφωνίας του 1997.

Το ποτήρι ξεχείλισε στις 25 Μαΐου 2010, μόλις τέσσερις ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Χακάν Φιντάν στη διοίκηση της MIT. Τα πρώτα σημάδια της ισραηλινής δυσαρέσκειας εναντίον του Φιντάν εμφανίστηκαν στις 7 Ιουνίου 2010, όταν Ισραηλινοί παράγοντες τον κατηγόρησαν για στενή συνεργασία με το Ιράν. Ο τότε υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Εχούντ Μπάρακ, εξέφραζε την ανησυχία του ότι απόρρητες πληροφορίες της χώρας του θα μπορούσαν να καταλήξουν στα χέρια του Ιράν μετά τον διορισμό του Φιντάν στην MIT. Ισραηλινοί κομάντος επιτέθηκαν στο πλοίο «Mavi Marmara», που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, σκοτώνοντας εννέα Τούρκους υπηκόους και τραυματίζοντας άλλους 50. Με το κλείσιμο του γραφείου διασύνδεσης της Μοσάντ, η στενή σχέση ανάμεσα στις υπηρεσίες πληροφοριών των δύο χωρών έφτασε στο τέλος της, μαζί με τη χρυσή της περίοδο μεταξύ 1990 και 2000. «Η MIT δεν επωφελήθηκε σχεδόν καθόλου από το πρωτόκολλο Humint, το οποίο υπεγράφη δύο φορές, στις 2 Μαΐου 1997 και στις 17 Ιανουαρίου 2001. Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ διηύθυνε και διοικούσε προσωπικό στην Τουρκία από τη δεκαετία του 2000, και ως επί το πλείστον είχε αποφύγει να ενημερώσει τη MIT κατά τη διεξαγωγή των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων, σε αντίθεση με τους όρους του πρωτοκόλλου», παρατηρεί ο Σαφί  και σημειώνει: «Επιπλέον, σύμφωνα με τη MIT, η Μοσάντ έκανε κατάχρηση διμερών σχέσεων και διεξήγε επιχειρήσεις τρίτων χωρών από την Τουρκία. Μέχρι το 2010, οπότε υπήρχαν ενδείξεις ότι η Μοσάντ όχι μόνο παραβίασε τις διατάξεις του πρωτοκόλλου, αλλά έκανε και κατάχρησή του, η MIT παρενέβη και κατά συνέπεια η Μοσάντ θα έκλεινε το γραφείο διασύνδεσής της στην Άγκυρα προς το τέλος του έτους».

Επιχείρηση αναθέρμανσης

Η αποκατάσταση της συνεργασίας Τουρκίας – Ισραήλ τέθηκε ξανά επί τάπητος το 2020. Ήδη το 2016 οι δύο χώρες είχαν αποσύρει τις μεταξύ τους κυρώσεις, με το Ισραήλ να καταβάλλει αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων του «Mavi Marmara». Ο Ισραηλινός πρόεδρος Ισαάκ Χέρτσογκ πραγματοποίησε ιστορική επίσκεψη στην Άγκυρα το 2022, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας εξομάλυνσης του κλίματος, η οποία συνεχίζεται έως και σήμερα. Οι δύο χώρες είχαν προγραμματίσει επίσκεψη του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στην Άγκυρα στις 28 Ιουλίου 2023, αν και το ταξίδι αναβλήθηκε προσωρινά καθώς ο Ισραηλινός πρωθυπουργός αφενός υποβλήθηκε σε επέμβαση βηματοδότη, αφετέρου παραμένει αντιμέτωπος με εσωτερική κρίση λόγω των νομοθετικών παρεμβάσεων στην ισραηλινή δικαιοσύνη. Ο Σαφί, πάντως, αναφέρει ότι τον Δεκέμβριο του 2022 η ΜΙΤ έκανε μια τελευταία μεγάλη επιχείρηση εναντίον δικτύου της Mοσάντ εντός της Τουρκίας, συλλαμβάνοντας 59 ανθρώπους, ανάμεσά τους 39 ξένους, σε μια επιχείρηση που ονομάστηκε «Νεοπλασία».

Στο ίδιο βιβλίο εκθειάζεται ο ρόλος του πρώην επικεφαλής της ΜΙΤ και νυν υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν. Ως παράδειγμα της σημασίας που έχει η υπηρεσία πληροφοριών για την τουρκική εξωτερική πολιτική, αναφέρεται η συμμετοχή του Φιντάν στη συνάντηση του Ερντογάν με τον Ομπάμα.

Πηγή: “Καθημερινή”Αθηνών