Η Γερμανία κωφεύει και αντιστέκεται στα περί κορονο-ομολόγου

*Ανοιχτά αντίθετος ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε – Διχασμένη οι Γερμανοί πολιτικοί

*Υπέρ του κορονο-ομολόγου η  αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργκρέτε Βεστάγκερ

*Την έκδοση κορονο-ομολόγου ζητούν επιφανών οικονομολόγων, πολιτικών, καλλιτεχνών και διανοουμένων 

Μετά από μακρά περίοδο σιωπής ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε εκφράζει αναλυτικά τις απόψεις του για την ευρωζώνη- και όχι μόνο. Μιλώντας στην ηλεκτρονική έκδοση της γερμανικής εφημερίδας DIE ZEIT, ο πρώην υπουργός Οικονομικών και νυν πρόεδρος της Βουλής  της Γερμανίας εκφράζει ανοιχτά την αντίθεσή του στην έκδοση ομολόγων για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων του κορωνοϊού. Όπως υποστηρίζει «τα ομόλογα για τον κορωνοϊό δεν βοηθούν σε κάποιο πρόβλημα που δεν μπορούμε να λύσουμε με τα ήδη υπάρχοντα εργαλεία. Πραγματικά, το θέμα μας δεν είναι η κοινοτικοποίηση χρέους. Αυτή η συζήτηση είναι επιβλαβής».

Αντί ομολόγου, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προτείνει στις ενδιαφερόμενες χώρες να προσφύγουν στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), κάτι που άλλωστε αποτελεί επίσημη θέση του Βερολίνου. Όπως επισημαίνει «αυτός ο μηχανισμός έχει θεσπιστεί για μία τέτοια κατάσταση ανάγκης. Εάν δεν επαρκεί ο όγκος χρηματοδότησης, μπορούμε και πρέπει να τον διευρύνουμε. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) κάνει ό,τι μπορεί, στα πλαίσια των δυνατοτήτων της, ώστε να περιορίσει τις οικονομικές συνέπειες της κρίσης». Αναφερόμενος πάντως στο Σύμφωνο Σταθερότητας, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε παρατήρησε ότι ήταν σωστό να τεθεί «εκτός ισχύος» από την Κομισιόν.
Ο δημοσιογράφος της ZEIT επιμένει στα ερωτήματα περί ευρω-ομολόγου. Υπενθυμίζει μάλιστα την πρόσφατη, δραματική προειδοποίηση του Ιταλού πρώην προέδρου της Κομισιόν Ρομάνο Πρόντι ότι «αν δεν συνεργαστούμε όλοι μαζί, θα εξαφανιστούμε από τον χάρτη». Η απάντηση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε: «Η Ιταλία δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. Στην Ευρώπη θα πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν για να επιδείξουμε αλληλεγγύη. Μόνο έτσι η Ευρώπη μπορεί να ξεπεράσει την κρίση. Αν δεν βελτιωθούν τα πράγματα στους άλλους, τότε θα επιδεινωθούν και για μας. Γι αυτό χρειαζόμαστε νέες μορφές αλληλεγγύης. Για παράδειγμα η Κομισιόν προτείνει να ‘διευρύνουμε’ τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Το θεωρώ σωστό». Στο ερώτημα, αν η ευρωζώνη θα επιβιώσει από αυτή την κρίση, η απάντηση του Σόιμπλε είναι λακωνική: «Για μένα δεν τίθεται καν αυτό το ερώτημα».

Πάντα μάχιμος ο Σόιμπλε

Κάθε άλλο παρά πολιτική αποστρατεία συνεπάγεται η προεδρία της Βουλής για τον 77χρονο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος μάλλον θα ήθελε να παραμείνει στο υπουργείο Οικονομικών και μετά τις εκλογές του 2017. Αυτό ήταν αδύνατο, καθώς οι μετεκλογικές ζυμώσεις «κατακύρωσαν» το συγκεκριμένο υπουργείο στους σοσιαλδημοκράτες (SPD) και τον Όλαφ Σολτς. Αλλά και έτσι ο Σόιμπλε αναλάμβανε μία σοβαρή αποστολή ως πρόεδρος της Βουλής: να τιθασεύσει, με νομικά και συνταγματικά εργαλεία, το ενισχυμένο κοινοβουλευτικά ξενοφοβικό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) και παράλληλα να προωθήσει μεταρρυθμίσεις στη λειτουργία του Κοινοβουλίου με απώτερο στόχο τη μείωση του αριθμού των βουλευτών. Παράλληλα, ο επί σειρά ετών έμπιστος συνεργάτης του Χέλμουτ Κολ παραμένει σημείο αναφοράς για τη χριστιανοδημοκρατική παράταξη (CDU) και συχνά εκφράζει απόψεις για ευρύτερα ζητήματα.
Ενδιαφέρουσα η απάντησή του στο ερώτημα της ZEIT, εάν ο ίδιος, ως πρόεδρος της Βουλής, ανησυχεί για τον περιορισμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη Γερμανία λόγω των έκτακτων μέτρων που ισχύουν τις τελευταίες εβδομάδες. «Ο κορωνοϊός δεν μπορεί να εξουδετερώσει τη Δημοκρατία», λέει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. «Γι αυτό το ζήτημα η Ομοσπονδιακή Βουλή θα επαγρυπνεί. Αλλά για όσο διαρκεί ο κίνδυνος, θα πρέπει να ζήσουμε με αυτούς τους περιορισμούς. Η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών τους θεωρεί επιβεβλημένους. Άλλωστε η κυβέρνηση δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα από μόνη της, χρειάζεται την κατανόηση των πολιτών».

Πάντως, διχασμένη είναι η γερμανική πολιτική αναφορικά με την έκδοση ευρωομολόγου προκειμένου να αντιμετωπιστεί η οικονομική κρίση που προκαλεί η εξάπλωση του κορωνοϊού. Την έκδοση ενός ευρωπαϊκού ομολόγου απορρίπτουν τα δύο χριστιανικά κόμματα CDU και CSU, οι Φιλελεύθεροι και το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία.
Υπέρ της έκδοσης εκφράστηκαν οι Πράσινοι και Η Αριστερά. Διφορούμενη είναι η στάση των Σοσιαλδημοκρατών. Ενώ ο σοσιαλδημοκράτης υπουργός Οικονομικών Όλαφ Σολτς είναι αντιθέτος με την έκδοση ομολόγου, ο πρόεδρος του κόμματος Νόρμπερτ Βάλτερ-Μπόργιανς την θεωρεί ως τον «σωστότερο δρόμο».Σε μια προσπάθεια να γεφυρώσουν τις διαφορές τους οι δύο πολιτικοί προτείνουν σε κοινή τους επιστολή προς την Κ.Ο. του κόμματος ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα μέτρων βοήθειας που θα ξεπερνά τα 200 δις ευρώ. Γύρω στα 100 δις ευρώ θα διατεθούν στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) για δάνεια προς τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης, 50 δις ευρώ στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) για την παροχή δανείων σε επιχειρήσεις και 50 ως 100 δις ευρώ θα αξιοποιηθούν για τη δημιουργία ενός ταμείου για τη χρηματοδότηση της εκ περιτροπής εργασίας.

Μ. Χούτερ: Στο παρελθόν κατά τώρα υποστηρικτής ενός ευρωομολόγου
Στο μεταξύ αίσθηση προκάλεσε δήλωση του Μίχαελ Χούτερ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Γερμανικής Οικονομίας (IW) με έδρα την Κολωνία, το οποίο πρόσκειται στους εργοδότες. Ενώ στο διάστημα της ευρωκρίσης ήταν κάθετα αντίθετος με την έκδοση ευρωομολόγου, σήμερα την υποστηρίζει. Προκειμένου το ομόλογο να είναι αποτελεσματικό θα πρέπει, σύμφωνα με τον κ. Χούτερ, το μέγεθος έκδοσης να κυμανθεί στα 1.000 δις ευρώ.
Αντιθέτως, επιφυλάξεις εκφράζει ο πρόεδρος της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας (Deutsche Bundesbank) Γενς Βάιντμαν. Παράλληλα όμως υποστηρίζει την αναγκαιότητα παροχής βοήθειας σε κράτη που, όπως η Ιταλία, πλήττονται σε μεγάλο βαθμό από την κρίση του κορωνοϊού. Η λύση για τις χώρες αυτές θα μπορούσε να είναι η ενεργοποίηση πιστοληπτικής γραμμής του ΕΜΣ. Σύμφωνα με τον κ. Βάιντμαν σε αυτή την περίπτωση «οι όροι οικονομικής πολιτικής δεν θα ήταν τόσο αυστηροί όπως για κανονικά δάνεια βοήθειας.»

Υπέρ η  αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργκρέτε Βεστάγκερ
Την ίδια στιγμή η αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργκρέτε Βεστάγκερ ενώνει τη φωνή της με εκείνους που υποστηρίζουν- ή τουλάχιστον δεν απορρίπτουν- την έκδοση ομολόγου για να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές συνέπειες του κορωνοϊού. Μιλώντας στη γερμανική οικονομική επιθεώρηση Wirtschaftswoche και άλλα ευρωπαϊκά ΜΜΕ η Δανέζα Επίτροπος λέει ότι «είναι σημαντικό να κάνουμε μία συζήτηση χωρίς ταμπού» και ότι «κατά πάσα πιθανότητα τα παλαιά εργαλεία δεν πρόκειται να λειτουργήσουν».

Όπως επισημαίνει, η ΕΕ βρίσκεται μπροστά σε μία «πρωτοφανή» οικονομική κρίση και «κάθε επιχείρηση υφίσταται συνέπειες με τον έναν ή τον άλλον τρόπο». Όπως και άλλοι οικονομολόγοι, η αντιπρόεδρος της Κομισιόν σημειώνει ότι υπάρχει μία σημαντική διαφορά με την ευρω-κρίση των προηγουμένων ετών. Και αυτό γιατί η κρίση του κορωνοϊού δεν έχει σχέση με τον «ηθικό κίνδυνο» (moral hazard), δηλαδή τον θεωρητικό κίνδυνο να δοθούν εσφαλμένα κίνητρα σε χώρες με λιγότερο αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.
Η Μαργκαρέτε Βεστάγκερ θεωρείται προσωπικότητα με κύρος στις Βρυξέλλες και με ιδιαίτερη απήχηση στον φιλελεύθερο χώρο. Στην προηγούμενη Κομισιόν είχε εξαιρετικό απολογισμό ως Επίτροπος Ανταγωνισμού, ενώ σήμερα, υπό την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, οι αρμοδιότητές της έχουν ενισχυθεί, καθώς περιλαμβάνουν και το χαρτοφυλάκιο της ψηφιακής οικονομίας. 

Ο επίτροπος Oικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Πάολο Τζεντιλόνι, τάχθηκε υπέρ του κοινού δανεισμού των κρατών-μελών.
«Χρειαζόμαστε ένα ευρωπαϊκό πακέτο ανάπτυξης και αυτό θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί με την έκδοση (κοινών) ομολόγων. H έκδοση αυτών των ομολόγων θα πρέπει να είναι ειδικού σκοπού και ένα εφάπαξ μέτρο για εξαιρετικές καταστάσεις.

Νομίζω ότι η Γερμανία και άλλες χώρες της βόρειας Ευρώπης θα μπορούσαν αυτό να το δεχτούν», τόνισε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Die Welt. «Το μήνυμα προς τη βόρεια Ευρώπη είναι: Δεν μιλάμε για κοινοτικοποίηση-αμοιβαιοποίηση του χρέους. Θα πρόκειται για κοινά χρέη στον αγώνα κατά του κορονοϊού και των συνεπειών του, όχι για τα χρέη των τελευταίων 30 ετών», πρόσθεσε.
Η Ιταλία, που πλήττεται ιδιαίτερα από την κρίση, επιμένει να εκδοθούν ομόλογα κορονοϊού. «Η κοινή ευρωπαϊκή απάντηση θα είναι κατάλληλη μόνο αν περιλαμβάνει την κοινή έκδοση των ευρωπαϊκών ομολόγων για να χρηματοδοτηθούν τα εθνικά σχέδια έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση του κορονοϊού», δήλωσε ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών, Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι.

 «Η Ευρώπη μπορεί να επιβιώσει μόνον,  εάν οι Ευρωπαίοι επιδείξουν αλληλεγγύη».

Υπέρ της έκδοσης κορωνο-ομολόγου τάσσονται αναφανδόν πολιτικοί, οικονομολόγοι, καλλιτέχνες και διανοούμενοι μέσα από κοινή τους έκκληση που δημοσιεύτηκε στη γερμανική εβδομαδιαία εφημερίδα Die Zeit και τη γαλλική Le Monde. Δεν χρειάζεται να ανήκεις στους εραστές της μεσογειακής κουλτούρας, όπως εμείς οι υπογράφοντες, για να αντιληφθείς τις ανείπωτες συνέπειες της καταστροφής που προκάλεσε ήδη ο κορωνοϊός σε αυτές τις χώρες, αναφέρουν οι οικονομολόγοι Πέτερ Μπόφινγκερ και Μαρσέλ Φράτσερ, οι καθηγητές Πολιτικής Επιστήμης Ουλρίκε Γκέροτ και Ράινερ Φορστ, οι πολιτικοί Ντάνιελ Κον Μπεντίτ και Γιόσκα Φίσερ, οι φιλόσοφοι Γιούργκεν Χάμπερμας, Άξελ Χόνετ και Γιούλιαν Νίντα-Ρύμελιν, η δημοσιογράφος και συγγραφέας Εύα Μενάσε, ο σκηνοθέτης Φόλκερ Σλέντορφ και οι ηθοποιοί Πέτερ Σνάιντερ και Μαργκαρέτε φον Τρότα. 

Kαι ο κορυφαίος Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας συνυπογράφει την έκκληση

Όπως σημειώνουν στην κοινή τους έκκληση, ενώ η πανδημία έχει αναδείξει σε όλη την Ευρώπη εντυπωσιακά παραδείγματα βοήθειας, αλληλεγγύης, ενσυναίσθησης και ελπίδας, «[…] στο καθοριστικό ζήτημα οι Βορειοευρωπαίοι παραμένουν επιφυλακτικοί απέναντι στους αδερφούς και τις αδερφές του νότου: εξακολουθούν να αρνούνται κατηγορηματικά τη σύσταση ενός ταμείου, για το οποίο θα εγγυώνται όλα τα μέλη της ΕΕ και το οποίο θα έδινε τη δυνατότητα να επωμιστούμε από κοινού τα τεράστια οικονομικά βάρη της κρίσης. Ένα τέτοιο ταμείο θα απέτρεπε το ενδεχόμενο να εξαντληθούν […] οι αντοχές εκείνων των χωρών που είχαν ήδη προ κρίσης υψηλά χρέη».
Γι΄ αυτό και οι ίδιοι προτείνουν τη σύσταση ενός ειδικού ταμείου, εντός «κορωνο-ταμείου» όπως το ονομάζουν, που θα είναι σε θέση να αντλεί από τις διεθνείς χρηματαγορές δάνεια μακροπρόθεσμης διάρκειας και το οποίο θα τα εμβάζει στη συνέχεια στις χώρες μέλη. «Με το οικοδόμημα αυτό αποτρέπεται ο κίνδυνος να αυξηθούν ακόμη περισσότερα τα χρέη μεμονωμένων χωρών. Για την εξυπηρέτηση των τόκων το Ταμείο θα λαμβάνει πόρους από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό».

Κορωνο-ομόλογο δεν σημαίνει ευρωομόλογο

Δεν εξισώνουν την πρότασή τους οι υπογράφοντες με την ιδέα των ευρωομολόγων.Οι υπογράφοντες επισημαίνουν ότι η πρότασή τους δεν θα πρέπει να εξισωθεί με το μοντέλο των ευρωομολόγων που είχε προταθεί για την αντιμετώπιση της ευρωκρίσης. «Στα ευρωομόλογα η πρόταση ήταν να θεσμοθετηθεί η κοινή ανάληψη ευθύνης για μεγάλο μέρος δημόσιου χρέους που είχε δημιουργηθεί στο παρελθόν. Με τα κορωνο-ομόλογα, αντίθετα, διασφαλίζεται η κοινή ανάληψη των χρεών που δημιουργούνται στην παρούσα φάση και τους επόμενους μήνες. Πρόκειται δηλαδή για ένα χρονικά περιορισμένο μέτρο, το οποίο θα επιτρέψει στην Ιταλία και σε άλλες χώρες που απειλούνται υπαρξιακά να επιβιώσουν πολιτικά και οικονομικά την κρίση και την εποχή που θα την ακολουθήσει. Τυχόν αδράνεια σήμερα θα ισοδυναμούσε με άρνηση παροχής βοήθειας σε κάποιον που κινδυνεύει».

Η ομάδα των επιφανών οικονομολόγων, πολιτικών, καλλιτεχνών και διανοουμένων υπογραμμίζει μάλιστα ότι δυσκολεύονται να αντιληφθούν τους λόγους για τους οποίους η γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ και ο υπουργός Οικονομικών και αντικαγκελάριος Σολτς «έχουν τόσο έντονες επιφυλάξεις έναντι ενός τόσο αναγκαίου για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και σταθερότητας βήματος». Ποιο το νόημα της ΕΕ εάν την εποχή του κορωνοϊού δεν δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι είναι ενωμένοι και αγωνίζονται για ένα κοινό μέλλον, διερωτώνται οι υπογράφοντες. «Δεν επιβάλλεται μόνον για λόγους αλληλεγγύης αλλά και ιδίου συμφέροντος. Σε αυτή την κρίση όλοι οι Ευρωπαίοι είμαστε στο ίδιο καράβι. Εάν ο βορράς δεν βοηθήσει τον νότο, τότε δεν θα χάσει μόνο τον εαυτό του αλλά και την Ευρώπη».

Ο γερμανικός Τύπος 

«Συντηρητικοί και σοσιαλδημοκράτες στη Γερμανία μιλούν για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, αρνούνται ωστόσο την ίδια στιγμή να εξετάσουν τα υπέρ και τα κατά ενός ευρωομολόγου. Θα βοηθούσε, ναι ή όχι; Η άρνηση αυτή είναι ντροπιαστική για τη Γερμανία», σχολιάζει η κεντρώα Süddeutsche Zeitung με τίτλο “Ντροπιαστικό βέτο”: «Η ισχυρότερη οικονομία της ΕΕ αρνείται στις γειτονικές χώρες αυτό που κάνει η ίδια για τον εαυτό της. Καγκελάριος και υπ. Οικονομικών υπόσχονται ότι θα εξαντλήσουν όλα τα μέσα για την καταπολέμηση της κρίσης. Και ορθώς διότι έτσι αποκαθίσταται το κλίμα εμπιστοσύνης. Ό τι ισχύει όμως σε εθνικό θα έπρεπε να ισχύσει και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το όχι στα ευρωομόλογα δημιουργεί μια κοινωνία δύο τάξεων στην Ευρώπη: εκείνων που διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα και εκείνων που δεν την διαθέτουν».

Η εφημερίδα του Μονάχου συνεχίζει: «Σε περίπτωση έκδοσης “κορωνο-ομολόγου” το μήνυμα θα είναι τόσο ισχυρό όσο εκείνο του “whatever it takes” του τότε προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι στην ευρωκρίση. Υπάρχουν δύο επιχειρήματα υπέρ του ευρωομολόγου: Πρώτον, αποτρέπει τον κίνδυνο μια χώρα της ευρωζώνης να συνθλιβεί από τα χρέη. Δεύτερον, θα είναι ένα ομόλογο ορισμένης χρονικής διάρκειας και συγκεκριμένου όγκου. Τα αδύναμα κράτη θα επωφελούνταν από το αξιόχρεο της Γερμανίας. Το επιτόκιο του δεκαετούς γερμανικού ομολόγου βρίσκεται σήμερα στο -0,47%. Το ευρωομολόγο θα είχε ωστόσο επιτόκιο με θετικό πρόσημο γύρω στο 0,2%. Για τη Γερμανία αυτό θα σήμαινε επιπλέον κόστος 900 εκ. ευρώ, αν το ευρωομολόγο είχε όγκο 500 δις ευρώ. Το ποσό είναι μεγάλο. Ίσως το Βερολίνο θα μπορούσε να συνεχίσει την έκδοση εθνικών ομολόγων και να διοχετεύσει τα κέρδη από αυτό σε ένα ευρωπαϊκό ταμείο αντιμετώπισης των επιπτώσεων του κορονοϊού. Σε περίπτωση όμως που η Γερμανία επιμείνει στο όχι τότε δεν αποκλείεται οι υπόλοιπες χώρες να προχωρήσουν στην έκδοση ευρωομολόγου χωρίς το Βερολίνο με αποτέλεσμα να διχαστεί η ευρωζώνη».

Σαφή θέση κατά την έκδοσης ευρωομολόγου παίρνει αντιθέτως η συντηρητική Frankfurter Allgemeine Zeitung. Mε αφορμή την επιστολή-έκκληση ιταλών δημάρχων και βουλευτών προς το Βερολίνο υπέρ της έκδοσης ευρωομολόγου, που δημοσιεύθηκε χθες στην εφημερίδα της Φρανκφούρτης, η FAZ σχολιάζει στις οικονομικές τις σελίδες με τίτλο “Λάθος εργαλείο”: «Oι ιταλοί πολιτικοί ισχυρίζονται ότι δεν θέλουν την κοινή ανάληψη χρεών, παρά μόνο μια οικονομική βοήθεια για να διασωθεί η ιταλική οικονομία, η υγεία και η παιδεία. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός όμως δεν είναι απαραίτητα τα ευρωομολόγα. Θα είχε περισσότερο νόημα να δημιουργούνταν ένα ταμείο στήριξης.
Ο πρώην επικεφαλής του οικονομικού ινστιτούτου Ifo Χανς Βέρνερ Ζιν και ο πρώην αντικαγκελάριος και πρώην πρόεδρος του SPD Ζίγκμαρ Γκάμπριελ προτείνουν μάλιστα την εκταμίευση γερμανικής οικονομικής βοήθειας προς την Ιταλία. Η άμεση χρηματική βοήθεια θα συνιστούσε πιο σαφή έκφραση αλληλεγγύης από την ανάληψη κοινών χρεών. Η έκκληση για ευρωομολόγα σχετίζεται και με τον φόβο για αυξημένα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων. Ο κίνδυνος αυτός απειλεί όμως και την υπόλοιπη ευρωζώνη. Δεν σχετίζεται με την αλληλεγγύη».
Ελλάδα: Με αξιώσεις η μάχη κατά του κορωνοϊού – Υπάρχουν στενωποί»