Η ευχετήρια κάρτα του ΥΠΕΞ. – Ν. Χριστοδουλίδης:«Η εξωτερική πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας: Ο δρόμος μπροστά»
Με την πιο πάνω κάρτα το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας εύχεται “Καλά Χριστούγεννα/ Ευτυχισμένο το Νέο Έτος”. Η ευχή είναι γραμμένη στην ελληνική, τουρκική και αγγλική γλώσσα.
«Η εξωτερική πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας: Ο δρόμος μπροστά»
Στη συνέχεια αναδημοσιεύουμε άρθρο του Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Χριστοδουλίδη, όπως δημοσιεύθηκε στην έκδοση Δεκεμβρίου 2020 του ηλεκτρονικού Δελτίου του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας (σε μετάφραση από την Αγγλική)
“Στα εξήντα χρόνια που έχουν παρέλθει από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η εξωτερική πολιτική της χώρας έχει εξελιχθεί σημαντικά, μέσα από μια διαδικασία που θα μπορούσαμε να περιγράψουμε ως μια μετάβαση από την εσωστρέφεια στην εξωστρέφεια.
Σε αυτήν την εξελικτική διαδικασία δύο ήταν τα ιστορικά γεγονότα που είχαν την καταλυτικότερη επίδραση, αλλάζοντας άρδην την εξωτερική πολιτική της Κύπρου: Η τουρκική εισβολή του 1974 και η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004.
Τα τραγικά γεγονότα της τουρκικής εισβολής του 1974 και οι συνέπειές τους, οι οποίες εξακολουθούν μέχρι σήμερα να υφίστανται, καθόρισαν αναπόφευκτα την εξωτερική πολιτική της Κύπρου. Αυτό ήταν αναμενόμενο, αν αναλογιστούμε το μέγεθος των συνεπειών της τουρκικής εισβολής, με πέραν του 37% του εδάφους της χώρας να τίθεται και να εξακολουθεί να βρίσκεται υπό στρατιωτική κατοχή, πέραν των 200.000 εκτοπισμένων διά της βίας από τη γη και τις περιουσίες τους, αλλά και την ενορχηστρωμένη προσπάθεια της Τουρκίας να διαβρώσει τον δημογραφικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό χαρακτήρα των κατεχόμενων περιοχών αλλά και να αμφισβητήσει σε διεθνές επίπεδο ακόμη και την ύπαρξη της ίδιας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ένα νησί μικρότερο των 10 000 χλμ2 κλήθηκε δια της βίας, μετά την ωμή επιβολή ισχύος από τον εισβολέα, να διαχειριστεί ένα εθνικό πρόβλημα με διαστάσεις δυσανάλογες του μεγέθους των διαθέσιμων μέσων και των δυνατοτήτων του.
Η διπλωματία ήταν, και εξακολουθεί να αποτελεί, την προμετωπίδα των προσπαθειών που καταβάλλουμε με αποφασιστικότητα για αντιμετώπιση των συνεπειών του 1974 και επίτευξη του στόχου της επανένωσης της Κύπρου και του λαού της, σε ένα βιώσιμο, λειτουργικό, ανεξάρτητο, κυρίαρχο Ευρωπαϊκό Κράτος που θα διασφαλίζει στο εσωτερικό την ευημερία όλων των πολιτών του και στο εξωτερικό θα μπορεί να διαδραματίζει ρόλο εποικοδομητικό και σταθεροποιητικό στην περιοχή, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και γενικότερα σε διεθνές επίπεδο.
Πιο συγκεκριμένα, η επίλυση του κυπριακού εξακολουθεί να αποτελεί την πρωταρχική μας προτεραιότητα, βρίσκεται στο επίκεντρο της εξωτερικής μας πολιτικής, και προς επίτευξη του εν λόγω στόχου, αξιοποιούμε όλα τα πολιτικά, διπλωματικά και νομικά εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας. Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ το 2004, η οποία αποτελεί τη σημαντικότερη επιτυχία στη σύγχρονη κυπριακή ιστορία και αναντίλεκτα μια από τις μεγαλύτερες διπλωματικές επιτυχίες της, συνέδεσε άρρηκτα τη λύση του κυπριακού προβλήματος με την ΕΕ και κατ’ επέκταση με το δίκαιο της Ένωσης, τις αξίες και τις αρχές της. Ταυτόχρονα, έχοντας πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι η χώρα δύναται να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της μόνο με την επανένωσή της, καταβάλλεται κάθε προσπάθεια για την υποστήριξη των προσπαθειών του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών με στόχο την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για μια συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος, στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, που θα συνάδει πλήρως με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, με το Διεθνές και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Η εκπεφρασμένη δέσμευση της ΕΕ να συνεχίσει να συμμετέχει και να υποστηρίζει ενεργά τις διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών είναι ύψιστης σημασίας προς αυτή την κατεύθυνση.
Και ενώ η λύση του Κυπριακού θα παραμείνει η υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητα της κυπριακής κυβέρνησης, μέχρι την επίτευξη του εν λόγω στόχου, τα τελευταία χρόνια έχουμε παράλληλα εγκαινιάσει μια νέα προσέγγιση. Συγκεκριμένα, οι προσπάθειές μας έχουν επικεντρωθεί στη μετάβαση από μια μονοθεματική εξωτερική πολιτική, σε μια ποικιλόμορφη, πολυθεματική πολιτική, η οποία θα αξιοποιεί τα μοναδικά χαρακτηριστικά της Κύπρου, ενισχύοντας τον γεωστρατηγικό μας ρόλο και προωθώντας ένα όραμα για την περιοχή που θα εξυπηρετεί, ανάμεσα σε άλλα, και την ΕΕ. Το σκεπτικό είναι ότι μια τέτοια πολυθεματική προσέγγιση θα έχει ευεργετική επίδραση και στις προσπάθειές μας για επανένωση της Κύπρου.
Ο στόχος της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής εδράζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες:
Ο πρώτος είναι η ενίσχυση των σχέσεών μας με χώρες της άμεσης γειτνίασής μας, της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου. Καλλιεργώντας περαιτέρω τις ιστορικά εξαιρετικές σχέσεις που διατηρούμε με τους γείτονές μας, εργαζόμαστε μεθοδικά για την εμβάθυνση των δεσμών και της συνεργασίας μας. Οι ενέργειές μας αποσκοπούν στην πραγμάτωση ενός μακροπρόθεσμου οράματος για την περιοχή, το οποίο πιστεύουμε ότι αφορά όχι μόνο τις χώρες της περιοχής, αλλά και την Ευρωπαϊκή ΄Ενωση. Σε μια περίοδο αλλαγών στο ισοζύγιο των δυνάμεων στην περιοχή, διαβλέπουμε σημαντική προστιθέμενη αξία από την πιο ενεργή συμμετοχή της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αυτό με φέρνει στον δεύτερο πυλώνα, που είναι η ενεργότερη συμμετοχή της Κύπρου εντός της ΕΕ, σε ζητήματα που δεν άπτονται άμεσα του Κυπριακού ή/και των Ευρωτουρκικών, αφού για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την ένταξή μας περιοριζόμασταν κατά κύριο λόγο σε αυτά. Εργαζόμαστε μεθοδικά για να αποκτήσουμε φωνή στις Βρυξέλλες σε μια σειρά θεμάτων στα οποία η Κύπρος μπορεί να έχει ισχυρή προστιθέμενη αξία. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι η δυνατότητά μας να μεταφέρουμε την οπτική γωνία της Ανατολικής Μεσογείου στην ΕΕ και να αποδείξουμε στην πράξη το ρόλο γέφυρας ανάμεσα στις Βρυξέλλες και τις χώρες της ευρύτερης περιοχής. Η σύσταση και λειτουργία της Γενικής Γραμματείας Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Υπουργείο Εξωτερικών το 2019, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση του οριζόντιου συντονισμού, το οποίο με την πάροδο του χρόνου θα συμβάλει στην ανάπτυξη μιας ισχυρότερης, αποτελεσματικότερης και πιο συνεκτικής φωνής για την Κύπρο εντός της ΕΕ.
Ο τρίτος πυλώνας σχετίζεται με την ενίσχυση των σχέσεων μας με τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και άλλους ισχυρούς δρώντες στη διεθνή σκηνή. Όσον αφορά τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, έχουμε εργαστεί για την οικοδόμηση μιας πιο ουσιαστικής σχέσης και διεύρυνση της ημερήσιας διάταξης των συζητήσεών μας πέρα από το Κυπριακό, θεσμοθετώντας μια εξελισσόμενη και συνεχώς ενισχυόμενη στρατηγική συνεργασία σε όλους τους τομείς. Μέσω αυτής της διαδικασίας, αναδεικνύεται, ανάμεσα σε άλλα, ο σημαντικός ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η Κύπρος σε μια περιοχή, κατά γενική ομολογία, ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας.
Πέραν των προαναφερθέντων πυλώνων, στο Υπουργείο Εξωτερικών έχουμε ξεκινήσει την εκπόνηση στρατηγικού σχεδιασμού για την αξιοποίηση εργαλείων εξωτερικής πολιτικής «ήπιας ισχύος». Αυτά περιλαμβάνουν την πολιτιστική διπλωματία, την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, καθώς και την οικονομική διπλωματία. Όσον αφορά, για παράδειγμα, την οικονομική διπλωματία, το Υπουργείο Εξωτερικών έχει αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στον καθορισμό μιας Στρατηγικής Οικονομικής Διπλωματίας για την Κύπρο για την περίοδο 2021-2031, με στόχο την αποτελεσματική χρήση του διπλωματικού της δικτύου για την ενίσχυση της θέσης της Κύπρου στην παγκόσμια αγορά. Σε σχέση με την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου μέσα από την υλοποίηση συγκεκριμένου Σχεδίου Δράσης, ενισχύουμε ανάμεσα σε άλλα τους βασικούς πυλώνες της εξωτερικής μας πολιτικής και διεκδικούμε ρόλο σε ένα θέμα υψηλής προτεραιότητας για τη διεθνή κοινότητα.
Ίσως δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα που να αποτυπώνει την εφαρμογή αυτής της νέας πολιτικής φιλοσοφίας της εξωτερικής μας πολιτικής στην πράξη από τους περιφερειακούς μηχανισμούς συνεργασίας που έχουν εγκαθιδρύσει η Κύπρος, μαζί με την Ελλάδα και χώρες της περιοχής, όπως την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ιορδανία, τα ΗΑΕ, τον Λίβανο και την Παλαιστίνη. Τα ενεργειακά δεδομένα ήταν εκείνα που λειτούργησαν αρχικά ως ο ενοποιητικός σύνδεσμος για να φέρουν τις χώρες κοντά, ωστόσο, λόγω της από κοινού αναγνώρισης των ωφελημάτων από τέτοιου είδους δράσεις, η συνεργασία επεκτάθηκε πλέον σε μια σειρά άλλων τομέων όπως η ασφάλεια, η εκπαίδευση, το περιβάλλον, η κλιματική αλλαγή και η καινοτομία. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτά τα φόρα έχουν θετική ατζέντα και είναι ανοιχτά στη συμπερίληψη και συμμετοχή άλλων χωρών. Είναι ανοιχτά σε όλες τις χώρες της περιοχής που σέβονται το διεθνές δίκαιο, τις σχέσεις καλής γειτονίας, την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα όλων των γειτόνων τους.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι αυτοί οι μηχανισμοί εξελίσσονται διαρκώς, τόσο θεματικά, όσο και σε σχέση με τη μορφή που λαμβάνουν, αλλά και τη συμμετοχή σε αυτούς. Για παράδειγμα, το 2020 είχαμε τη συνάντηση στο Κάιρο σε υπουργικό επίπεδο της Κύπρου, της Ελλάδας και της Αιγύπτου, με τη συμμετοχή της Γαλλίας και της Ιταλίας ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν σε συνάντηση μεταξύ της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ για θέματα ασφάλειας. Εν μέσω της πανδημίας, πραγματοποιήθηκε μέσω τηλεδιάσκεψης υπουργική συνάντηση με τη συμμετοχή της Κύπρου, της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Γαλλίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, σε θέματα ασφάλειας.
Η δυναμική των τριμερών μηχανισμών και η δέσμευση των χωρών που συμμετέχουν να επενδύουν σε αυτούς αποδεικνύεται και από την απόφαση για τη θεσμοθέτησή τους, μέσω της ίδρυσης στη Λευκωσία Μόνιμης Γραμματείας για καλύτερο συντονισμό και πλήρη εφαρμογή των αποφάσεων που λαμβάνονται. Η Γραμματεία αναμένεται να αρχίσει τη λειτουργία της εντός του 2021.
Πιστεύω ακράδαντα ότι η συνεργασία που αναπτύχθηκε στην περιοχή δημιούργησε επίσης μια δυναμική που θα μπορούσε σε βάθος χρόνου να οδηγήσει στη δημιουργία ενός περιφερειακού οργανισμού για την ασφάλεια και τη συνεργασία, όταν το επιτρέψουν οι πολιτικές συνθήκες. Στην πραγματικότητα, η Ανατολική Μεσόγειος είναι μια από τις λίγες περιοχές όπου δεν υπάρχει τέτοιος οργανισμός. Ο εν λόγω οργανισμός θα είναι ανοιχτός για συμμετοχή σε όλα τα Κράτη της περιοχής, χωρίς αποκλεισμούς, ενώ η λειτουργία του θα βασίζεται σε θετική ατζέντα, με μόνες προϋποθέσεις τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και την προσήλωση στις σχέσεις καλής γειτονίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε μια εποχή κατά την οποία, λόγω της πανδημίας, τα κράτη στρέφουν την πλάτη στην πολυμέρεια, επιλέγοντας τον απομονωτισμό, οι ομονοούσες χώρες της περιοχής ακολουθούν διαφορετικό δρόμο, δημιουργώντας ένα κοινό αφήγημα, με θετική ατζέντα, και εργάζονται από κοινού για την προώθηση ενός οράματος συνεργασίας, ειρήνης, σταθερότητας και ευημερίας στην ευρύτερη περιοχή. Το μήνυμα προς εκείνες τις χώρες της περιοχής, οι οποίες αποτελούν την μειοψηφία, επιλέγοντας την αντιπαράθεση και τη διπλωματία των κανονιοφόρων μιας παρελθούσας εποχής, είναι να εργαστούν μαζί μας στο δρόμο της συνεργασίας.
*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους
