Η εκδίκηση της Αγίας Σοφίας

Του Σταύρου  Παπαντωνίου*

Βρίσκεται εκεί 15 αιώνες αποτελώντας τοπόσημο της Πόλης. Και κάτι παραπάνω. Τοπόσημο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, σημείο αναφοράς ενός πολιτισμού-γέφυρας, που κατάφερε να συγχωνεύσει, να αφομοιώσει και τελικά να δημιουργήσει τη δική του ταυτότητα. Παράλληλα όμως αποτελεί και ζωντανή μαρτυρία του παρελθόντος. Ισως γι’ αυτό ο τουρκικός αναθεωρητισμός να μην τη συμπάθησε ποτέ. Γιατί φωνάζει αυτά τα οποία δεν αρέσει στη σημερινή Τουρκία ούτε καν να ψιθυρίζονται. Ισως πάλι η ηγεσία της χώρας να μην την αναγνώρισε ποτέ ως κάτι δικό της. Να το βλέπει σαν ξένο. Και κάπως έτσι να το οδηγούν σε αργό θάνατο. Αφημένη εντελώς στην τύχη της, η Αγία Σοφία, το παγκόσμιο αυτό οικοδόμημα, διαλύεται λίγο λίγο. Καθημερινά.

Προσφάτως είδαμε εικόνες με κάποιες γυναίκες να ξύνουν τους τοίχους και να βάζουν μέσα σε σακουλάκι το κονίαμα που έξυναν. Λίγους μήνες πριν είδαμε εικόνες καταστροφής από την αυτοκρατορική πύλη. Εχει σημασία πως την εικόνα έφερε στη δημοσιότητα η Ενωση Ιστορίας της Τέχνης της Τουρκίας, που δείχνει πως υπάρχουν υγιείς πυρήνες εντός της χώρας, που δυστυχώς δεν φτάνουν πιο ψηλά. Και η φωνή της Ενωσης Ιστορίας της Τέχνης έρχεται σε αντιδιαστολή με την εκκωφαντική σιωπή της Ευρώπης. Η Ντόρα Μπακογιάννη το είπε με πολύ απλό τρόπο: «Το έχουν χάσει». Αναφερόταν στην αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ενωσης έναντι του κ. Ερντογάν που ενώ προκαλεί διαρκώς το ευρωπαϊκό κονκλάβιο, σφυρίζει αδιάφορα. Αν η Ευρώπη έχει αυτή τη στάση στα «πιο σοβαρά», θα ήταν όνειρο θερινός νυκτός να αντιδράσει στα πιο «ασήμαντα», όπως πιθανόν να θεωρεί τη βεβήλωση της Αγίας Σοφίας. Αυτό ωστόσο είναι και το μεγάλο πρόβλημα της Ευρώπης που ξεχνά όλα εκείνα που τη γέννησαν.

Η Αγία Σοφία, πριν μετατραπεί από τον Ερντογάν σε τέμενος

Και τι μένει σαν δείγμα αντίστασης; Οπως πάντα εκείνοι, οι λίγοι, που μιλούν και ας ακούγονται σαν εκτός εποχής: Οι παλιοί Ευρωπαίοι που ξέρουν πως η Ευρώπη δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και πολιτισμική ένωση. Χωρίς αυτό το σκέλος οι κρίκοι της αλυσίδας σπάνε. Οι Ελληνες, εντός και εκτός Ελλάδος, που αντιλαμβάνονται την καταστροφή και φωνάζουν όσο μπορούν και βεβαίως οι Τούρκοι σαν την Ενωση Ιστορίας που δεν βλέπουν την Αγία Σοφία σαν ξένη, αλλά σαν κομμάτι δικό τους.

Και τέλος η ίδια η Αγία Σοφία, αυτό το αρχιτεκτονικό θαύμα που «εκδικείται» ακόμα και αυτούς που την καταστρέφουν. Γιατί υπάρχει άραγε μεγαλύτερη αποδοχή του μεγαλείου, όταν θες να βάλεις μέσα σε ένα σακουλάκι έστω λίγο κονίαμα από τον τοίχο;

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους/  Πηγή: Kathimerini.gr