H Τουρκία, η Λιβύη, η Κρήτη, η… Χάγη

Του Νίκου Μαρτίνου*

Πριν λίγα 24ωρα, όχι μακριά από τα χωρικά ύδατα της Λιβύης, εκτυλίχθηκε ένα θρίλερ ενδεικτικό των προβλημάτων που η ΕΕ, το ΝΑΤΟ αλλά και γενικότερα, οι χώρες του πάλαι ποτέ Δυτικού μπλοκ, αδυνατούν να διαχειριστούν: Επί τρεις συνεχείς ημέρες η φρεγάτα «Σπέτσαι» του Πολεμικού Ναυτικού παρακολουθούσε, με εντολές του αρχηγείου της επιχείρησης «Ειρήνη» στη Ρώμη, ένα φορτηγό πλοίο ύποπτο για παραβίαση του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη. Επί τρεις ημέρες το φορτηγό «Cirkin», που συνοδευόταν από τρεις τουρκικές φρεγάτες, ουσιαστικά απέφυγε κάθε έλεγχο. Το βράδυ της Πέμπτης, λίγα μίλια έξω από τη Μισράτα, ένας κύκλος τηλεφωνημάτων από τη Ρώμη όπου βρίσκεται η επιχειρησιακή έδρα της επιχείρησης της ΕΕ, το Νόρθγουντ της Αγγλίας, όπου βρίσκεται η Ναυτική Διοίκηση του ΝΑΤΟ και το Παρίσι, καθώς γαλλικό πολεμικό κατευθύνονταν στην περιοχή, κατέληξε σε πλήρη ασυνεννοησία, με το «Cirkin» τελικά να φθάνει στον προορισμό του το πρωί της Παρασκευής.

Την ίδια ημέρα, η τουρκική Αεροπορία, μαζί με το τουρκικό Ναυτικό έκαναν μια μεγάλη άσκηση στην περιοχή δράσης της επιχείρησης «Ειρήνη» με τη συμμετοχή οκτώ πλοίων και 17 αεροσκαφών. 

Αρκετοί θα επιλέξουν να ερμηνεύσουν το συγκεκριμένο περιστατικό ως ένδειξη των δυνατοτήτων της Άγκυρας να διατηρήσει το προγεφύρωμα που έχει εγκαθιδρύσει στη Λιβύη και να το επεκτείνει. Είναι, ωστόσο, απολύτως σαφές ότι η ταλανιζόμενη κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν, βιάζεται κυρίως να επιδείξει επιτυχίες στο εξωτερικό, προκειμένου να «κρύψει κάτω από το χαλί» τις αποτυχίες στο εσωτερικό. Η επιδεινούμενη οικονομική κατάσταση, η αύξηση των επιθέσεων στην αντιπολίτευση, οι κάκιστες επιδόσεις στη διαχείριση της πανδημίας αλλά και η πτώση της δημοτικότητας του Ερντογάν, αποτελούν επαρκείς λόγους για την προπαγανδιστική χρήση της εξωτερικής πολιτικής. Ενας επιπλέον λόγος είναι η πιθανότητα αλλαγής ενοίκου στον Λευκό Οίκο, στην πολύ πιθανή πλέον περίπτωση ήττας του Ντόναλντ Τραμπ τον ερχόμενο Νοέμβριο. Μακροπρόθεσμα, η αμερικανική διοίκηση δεν πρόκειται να πάψει να θεωρεί την Τουρκία ως χρήσιμη δύναμη στην περιοχή, αλλά είναι αμφίβολο ότι σε περίπτωση εκλογής του Τζο Μπάιντεν, η πρόσβαση του Ερντογάν στο Λευκό Οίκο θα παραμείνει ίδια. Αλλωστε, μετά την καταδίκη του υπαλλήλου του αμερικανικού προξενείου στην Κωνσταντινούπολη Μετίν Τοπούζ σε φυλάκιση σχεδόν εννέα ετών για δεσμούς με το FETO (οργάνωση Γκιουλέν), η Άγκυρα εισέπραξε δύο σαφή μηνύματα από την Ουάσιγκτον με την προώθηση νόμου για μεταφορά των έξι F-35 που είχαν κατασκευασθεί για την Τουρκία, στην αμερικανική Αεροπορία, αλλά και την συμπερίληψη της Τουρκίας σε… περίοπτη θέση ανάμεσα στις χώρες που παραβιάζουν τις θρησκευτικές ελευθερίες, όπως τις κατηγοριοποιεί ετησίως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Σε αυτό το πλαίσιο η Αθήνα ορθώς ανησυχεί για την σπουδή των τουρκικών κινήσεων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα τον Σεπτέμβριο. Η συμφωνία για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών Ελλάδας – Ιταλίας πιθανότατα θα είναι και η τελευταία που θα υπογράψει η Αθήνα για αρκετό καιρό, καθώς οι συνθήκες για κάτι τέτοιο με τα Τίρανα, κυρίως όμως με το Κάιρο, είναι μακράν του ιδανικού. Επιπλέον, όπως ανέφερε η «Καθημερινή της Κυριακής», η Αθήνα προτιμά μια καταρχήν συμφωνία που θα οδηγήσει Ελλάδα και Τουρκία στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή κάποια διεθνή διαιτησία, από το να προχωρήσει σε μια συμφωνία με την Αίγυπτο που θα εξαιρεί το Καστελόριζο και θα προωθεί ένα αρνητικό προηγούμενο για τα ελληνικά συμφέροντα. Είναι απολύτως αυτονόητο ότι σε περίπτωση που Αθήνα και Άγκυρα υπογράψουν συνυποσχετικό για προσφυγή στη Χάγη (απαραίτητο διότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία του) ή επιλέξουν κάποιο άλλο δικαιοδοτικό όργανο (διαιτησία), η κυβέρνηση θα βρεθεί ενώπιον αμείλικτων πολιτικών διλημμάτων που θα οδηγήσουν σχεδόν σίγουρα ακόμα και σε πρόωρες εκλογές. Μεγάλο ερωτηματικό είναι αν στην Άγκυρα υπάρχει έδαφος για διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα. Ως αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι, με την πίεση των Αμερικανών, υπάρχει πιθανότητα διάνοιξης ενός διαύλου ο οποίος θα ξεφεύγει από το υφιστάμενο, χαμηλόβαθμο διπλωματικό επίπεδο. Στον αμερικανικό τρόπο σκέψης ο στρατιωτικός δίαυλος μπορεί να είναι πολύ πιο αποτελεσματικός και, τουλάχιστον στην Αθήνα, φαίνεται προς το παρόν να τον συμμερίζονται, κάτι που επίσης υπαινίσσεται σε δημοσίευμά της η «Καθημερινή της Κυριακής», σχετικά με πιθανή συνάντηση του αρχηγού ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνου Φλώρου με τον αρχηγό των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων Γιασάρ Γκιουλέρ. Από την τουρκική πλευρά τα σήματα είναι πολλά και ασαφή, καθώς φαίνεται πως ό,τι απομένει από την παλαιά διπλωματική διοίκηση θα επιθυμούσε ένα σενάριο ομαλής αποφυγής ενός αδιεξόδου στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο. Υπάρχουν, την ίδια στιγμή, αναλύσεις που παρουσιάζουν αυτή την πτυχή ως ουτοπική, ως εκ τούτου και μη ρεαλιστική. Μόλις πριν λίγες ημέρες, αναφέρουν πρόσωπα με βαθιά γνώση των εξελίξεων στην Τουρκία, η Εθνοσυνέλευση ενέκρινε με ψήφους του ΑΚΡ και των Γκρίζων Λύκων του Μπαχτσελί ένα νομοσχέδιο που νομιμοποιεί πολιτοφυλακές.

Ο Ερντογάν, ανέφεραν, ετοιμάζεται να δώσει έναν σκληρό αγώνα για την επιβίωση του καθεστώτος που έχει εγκαθιδρύσει στο εσωτερικό. Θα αποφύγει μια ολιγοήμερη κρίση, χαμηλής έντασης, στα ανατολικά της Κρήτης; Ο Σεπτέμβριος θα δείξει. 

Πηγή: Protagon.gr