Γιατί λησμονήσατε την αλήθεια του Θεού;

ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥΣ ΤΗΣ  ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΡΩΣΙΑΣ, ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ. 

Του Sergei Chapnin*

Σεβασμιώτατοι!

Η επιστολή μου απευθύνεται σ’ εσάς τους Ορθόδοξους επισκόπους της Ρωσίας. Σκόπιμα αποφάσισα να μην συγκεντρώσω υπογραφές και να μην εμπλέξω οποιεσδήποτε άλλες εκκλησίες ή δημόσιες οργανώσεις, διότι δεν απευθύνομαι στο σώμα των επισκόπων γενικά, ούτε στους ηγέτες του Πατριαρχείου Μόσχας, αλλά σε καθένα από εσάς προσωπικά. Ο αποδέκτης της εν λόγω επιστολής είναι ο κάθε Ορθόδοξος Χριστιανός που βαπτίστηκε, εκάρη μοναχός, έλαβε το αξίωμα του επισκόπου και αναγνωρίζει βαθιά μέσα στην καρδιά του ότι είναι αδύνατο να διοικεί την Εκκλησία χωρίς να αγαπά τον Χριστό, να αναζητεί την αλήθεια Του υπηρετώντας τον Χριστό  κι όχι τον Καίσαρα.

Υπό τις παρούσες συνθήκες, αισθάνομαι αναγκασμένος να παραβιάσω την εκκλησιαστική εθιμοτυπία και να μην ζητήσω την ευλογία σας. Αυτό μπορεί να φαίνεται ως μια κακή αρχή για την έναρξη της συζήτησής μας. Τα λόγια μου μπορεί να προκαλέσουν αντίδραση, ενόχληση, ακόμη και οργή εκ μέρους σας. Γνωρίζοντας το αυτό, δεν τρέφω πολλές ελπίδες ότι θα δώσετε την ειλικρινή σας ευλογία, ενώ αν μου τη δώσετε  μόνο και μόνο για την επίδειξη της επισκοπικής εξουσίας δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Αν συμφωνείτε ότι όσα έχω να σας πω έχουν νόημα, απλώς προσευχηθείτε για εμένα και γράψτε έστω μερικές γραμμές ως απάντηση. Προσεύχομαι για εσάς, αν και κάτι τέτοιο σήμερα είναι δύσκολο και επώδυνο.  

Πιστεύω βαθιά, ωστόσο, ότι υπάρχει μια άνωθεν ευλογία για την εν λόγω συζήτηση, διότι καλούμαστε να μιλήσουμε για το μόνο πράγμα που χρειάζεται (πρβλ. Λουκ. 10:42), για την αγάπη του Χριστού που είναι αδιανόητη δίχως την τήρηση των εντολών Του. «Όποιος με αγαπάει θα τηρήσει τον λόγο μου» (Βλ. Ιωάν. 14:23).

Δεν αποτελεί μυστικό ότι το επισκοπικό σας αξίωμα είναι προσωρινό. Η αγάπη για τον Χριστό, η προσπάθεια να τηρήσετε τον λόγο Του, η πίστη και η ευγνωμοσύνη προς Αυτόν τόσο στη χαρά όσο και τη λύπη – όλα αυτά ανήκουν στην αιωνιότητα. Μπορείτε να πάρετε τα πολυτελή σας άμφια και το ακριβό σας εγκόλπιο μαζί στον τάφο, αλλά όχι το αξίωμα και τον τίτλο. Ούτε μπορείτε να υπερασπίσετε τον εαυτό σας προβάλλοντας ένα αξίωμα κατά την Έσχατη Κρίση.

Σας απευθύνομαι, καθώς αισθάνομαι εξαντλημένος από τη βασανιστικά μακρά αναμονή ενός ειλικρινούς ποιμαντικού λόγου από την πλευρά σας, εξαντλημένος από την ατελείωτη σιωπή σας για ό,τι είναι πιο σημαντικό. Σας ικετεύω να κατανοήσετε αυτά που πρόκειται να σας πως ως λόγια που διατυπώνονται από μια θέση αδυναμίας και ασθενείας και όχι από τη θέση του ισχυρού και του γεμάτου αυτοπεποίθηση.

Καταλαβαίνω πολύ καλά ότι το σώμα των επισκόπων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι αρκετά μεγάλο και λειτουργεί με πολύπλοκες διεργασίες. Πολλούς από εσάς τους γνωρίζω προσωπικά, έχουμε προσευχηθεί και εργαστεί μαζί. Υπήρξε μια εποχή που μπορούσαμε να συζητούμε έχοντας αμοιβαία εμπιστοσύνη. Κάποτε ακούγαμε και καταλαβαίναμε ο ένας τον άλλον. Ή μήπως αυτό δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια ψευδαίσθηση; 

Τώρα κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, έπαψα πλέον να σας καταλαβαίνω. Σας ακούω να διακηρύσσετε μόνο κλισέ της κρατικής προπαγάνδας, μεταμφιεσμένα σε ευσεβή λόγια του μηνύματος της Εκκλησίας, καθώς και αμφιλεγόμενες θεολογικές ιδέες που οδηγούν εσάς και το ποίμνιό σας μακριά από το Ευαγγέλιο, ιδέες που σας κατευθύνουν προς μια αυτοκρατορική παγανιστική λατρεία με επίκεντρο την εξουσία, τον πλούτο και τη βία.

Νομίζω ότι είστε υπεύθυνοι γι’ αυτήν την πράξη. Βλέπω ότι για πολλούς από εσάς πρόκειται για μια συνειδητή επιλογή.

Ίσως η εν λόγω συμπεριφορά οφείλεται, επειδή φοβάστε τον Πατριάρχη, του οποίου το όνειρο ήταν να γίνει το εκκλησιαστικό αντίστοιχο του Πούτιν, ο μοναδικός κυβερνήτης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και τελικά πέτυχε αυτόν τον στόχο. Ασπλαχνία, πονηριά, σκληρότητα – υποθέτω ότι έχετε δει τον Πατριάρχη Κύριλλο να εκδηλώνει τις παραπάνω ιδιότητες στον μέγιστο βαθμό αρκετές φορές.  

Ίσως φοβάστε τις υπηρεσίες ασφαλείας. Γνωρίζετε το σύστημα εξουσίας στη Ρωσία και πόσο επικίνδυνο είναι να αντιταχθεί κανείς στις εν λόγω υπηρεσίες. Είμαι βέβαιος ότι οι αξιωματικοί τους σας επισκέπτονται τακτικά, σας μιλούν και σας καθοδηγούν.

Εν ολίγοις, καταλαβαίνετε πολύ καλά ότι στη Ρωσία οποιαδήποτε αντίδραση τιμωρείται και πιθανότατα πολλοί από εσάς έχετε τιμωρήσει αρκετές φορές τα μέλη του κλήρου που τόλμησαν να διαφωνήσουν με την επίσημη άποψη σκεπτόμενοι ανεξάρτητα, αποφασισμένοι ν’ αντιταχθούν και να μην σιωπήσουν. Το Πατριαρχείο Μόσχας απαιτεί εδώ και καιρό από τους κληρικούς του απόλυτη και άνευ όρων υποταγή. Η εν λόγω ασφυκτική ατμόσφαιρα έχει γίνει πλέον σήμα κατατεθέν της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι σπάνιες εξαιρέσεις απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Αν δεν υπήρχε ο πόλεμος η εν λόγω κατάσταση θα μπορούσε να διαρκέσει για δεκαετίες. Τώρα ένα χρόνο μετά την επίθεση της Ρωσίας πρέπει να το πω ευθέως: Ο Πατριάρχης Κύριλλος είναι από τους πρώτους μεταξύ εκείνων που δικαιολογούν τα εγκλήματα πολέμου. Στα κηρύγματά του διακηρύσσει μια «θεολογία του πολέμου», χρησιμοποιώντας επιχειρήματα που έρχονται σε κατάφωρη αντίθεση με το Ευαγγέλιο και την διδασκαλία της Εκκλησίας. Δεν θα αναφερθώ με λεπτομέρειες στα εν λόγω επιχειρήματα. Σίγουρα τα γνωρίζετε όλα και πιθανώς τα επαναλαμβάνετε τακτικά.

Ας βρούμε το θάρρος όμως και ας κοιτάξουμε προς το μέλλον. Τα χρόνια της ποίμανσης του Πατριάρχη Κυρίλλου Γκουντιάεφ αποτελούν σκοτεινές σελίδες στην ιστορία της Εκκλησίας. Η εκκλησιαστική αναβίωση κατέρρευσε και τώρα τα μέλη της δεν είναι αμαρτωλοί που σώζονται από τη θεία χάρη, αλλά οργισμένοι μάγοι που πίνουν το φίλτρο του αυτοκρατορικού μύθου, της οργής και μιας απίστευτα πρωτόγονης εσχατολογίας.

Όλα τα παραπάνω είναι αρκετά για να αποτραβηχτείτε, αλλά ιδού σε πολλές φωτογραφίες είστε εκεί, δίπλα στον Πατριάρχη, χαμογελώντας, λαμβάνοντας την ευλογία του, προσφέροντάς του λουλούδια και ακριβά δώρα. Θα το ξαναπώ για ακόμη μια φορά: στέκεστε δίπλα σε έναν άνθρωπο που δικαιολογεί εγκλήματα πολέμου και έχει προδώσει την Εκκλησία. Επαναλαμβάνετε τα λόγια του και τα εγκληματικά του επιχειρήματα.

Ακόμη όμως κι αν δεν λέτε τίποτα – είναι δυνατόν η σιωπή σας να μας κάνει να αμφιβάλλουμε ότι είστε με το μέρος του; Μπορεί αυτή η σιωπή να αναγνωρισθεί ως προσπάθεια αντίστασης; Ο αιματηρός πόλεμος δεν σας προσφέρει αυτή την ευκαιρία.

  Ας θυμηθούμε όμως τα λόγια του Σωτήρα μας: «όποιος αγαπάει δεν φοβάται» (Α΄ Ιωάν. 4:18). Έχετε ακόμη την ευκαιρία να γίνετε μάρτυρες και μαθητές του Χριστού, ο οποίος καταδικάστηκε δίχως να είναι ένοχος, υπέφερε και σταυρώθηκε. Προσεύχομαι τουλάχιστον μερικοί από εσάς να αξιοποιήσετε αυτή την ευκαιρία και να επιστρέψετε στους όρκους που δώσατε όταν βαπτιστήκατε και όταν γίνατε μοναχοί.  

Θυμάμαι πόσο επικίνδυνο ήταν να μιλάμε για τους νεομάρτυρες και μάλιστα σχετικά πρόσφατα, στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Τότε μόνο οι πιο θαρραλέοι και ατρόμητοι κήρυκες τολμούσαν να τους αναφέρουν από τον άμβωνα. Το εν λόγω ιδεολογικό ταμπού είχε αρθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Είμαι βέβαιος ότι και εσείς κηρύξατε για τους νεομάρτυρες, προβάλλοντας ως παράδειγμα την πίστη τους, αντλώντας έμπνευση από αυτούς. Τώρα πείτε μου: όλα αυτά ήταν μονάχα λόγια που δεν έχουν σχέση με τις πράξεις σας; Αν ναι, το κήρυγμά σας ήταν υποκριτικό και ψεύτικο. Πόσο εύχομαι να κάνω λάθος!

Γνωρίζω πολύ καλά ότι βρίσκομαι σε μια αδύναμη και ευάλωτη θέση. Η μομφή που μπορεί να μου απευθύνουν είναι προφανής: Έφυγες από τη Ρωσία, είσαι ασφαλής τώρα, έχεις άραγε το ηθικό δικαίωμα να διατυπώνεις αυτές τις κατηγορίες; Έχω διαπιστώσει ότι αρκετές φορές το παραπάνω επιχείρημα χρησιμοποιείται με μοναδικό σκοπό να φιμωθεί ο καταγγέλλων. Παρ’ όλα αυτά θα προσπαθήσω να απαντήσω.

Πρώτον, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα χρόνων που βρισκόμουν στη Ρωσία μιλούσα για τα ίδια πράγματα. Μίλησα και θα συνεχίσω να μιλώ γιατί για εμένα τα λόγια για όσους πεινούν και διψούν για δικαιοσύνη δεν είναι μια κενή φράση. Η αναζήτηση της αλήθειας είναι απαραίτητη– η επιθυμία να κρυφτείτε από την αλήθεια με προπαγάνδα και ευσεβείς φλυαρίες είναι ολέθρια. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μάς επιτρέπουν να βλέπουμε τον κόσμο πιο καθαρά και να διαδίδουμε την αλήθεια περισσότερο απ’ όσο ποτέ άλλοτε. Αυτή η δυνατότητα δεν μπορεί ποτέ να αφαιρεθεί.

Δεύτερον, ποιος σας εμποδίζει απ’ το να φύγετε κι εσείς; Αν διαφωνείτε με όσα συμβαίνουν, αν βλέπετε τους κινδύνους και τις απειλές που συνδέονται με την ελεύθερη έκφραση της άποψής σας στη θέση που βρίσκεστε, τότε ας φύγετε, όπως έφυγαν εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι πολίτες. Πολλοί απ’ αυτούς είναι Ορθόδοξοι και χρειάζονται ιερείς και επισκόπους. Περιμένουν να ακούσουν ένα ελεύθερο κήρυγμα, ζητούν πνευματική υποστήριξη. Θυμηθείτε ότι μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση δεκάδες επίσκοποι εγκατέλειψαν τη Ρωσία και ίδρυσαν ρωσικές εκκλησίες εκτός Ρωσίας, ενώ τώρα ούτε ένας από εσάς δεν έχει κάνει το ίδιο. Αυτό σημαίνει πολλά για την κατάσταση της σημερινής Ρωσικής Εκκλησίας. Ναι, πάντα είναι μεγάλο το ρίσκο να εγκαταλείπει κάποιος τη χώρα του, αλλά είναι αδιανόητο να νομίζετε πως οι τοπικές εκκλησίες θα σας απορρίψουν, αν και σε καμία περίπτωση δεν θα αντιμετωπίσουν όλες την απόφαση σας με σεβασμό και προσοχή. Είναι οδυνηρό να το παραδεχτεί κανείς, αλλά ορισμένες από τις Ορθόδοξες εκκλησίες εκφράζουν την αλληλεγγύη τους στην επιθετική αντιδυτική ρητορική του Πατριάρχη Κύριλλου και την υποστηρίζουν.

Τρίτον, ελπίζω κι εγώ ο ίδιος να επιστρέψω. Ελπίζω ότι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί στη Ρωσία θα έχουν την ευκαιρία να οικοδομήσουν μια ελεύθερη Εκκλησία σε μια ελεύθερη Ρωσία. Το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος θα είναι ο ρόλος που θα κληθεί να παίξει σε ένα τέτοιο εγχείρημα το τωρινό σώμα των επισκόπων. Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μήπως χάσει την εξουσία και την εμπιστοσύνη. Θα πρέπει να συμφωνήσετε ότι πολύ πιθανόν η νέα και ελεύθερη εκκλησία δεν θα έχει ανάγκη από ένα τέτοιο επισκοπικό σώμα.

Τα λόγια του Αγίου Σωφρονίου του Έσσεξ, λόγια μεγάλης ελπίδας, δεν επαληθεύτηκαν. Είχε πει ότι  «η Ρωσική Εκκλησία βίωσε μια εξαιρετική απώλεια υποφέροντας για τον Χριστό» και ως εκ τούτου «η τελειότητα βρίσκεται ενώπιον της Ρωσικής Εκκλησίας, μια τελειότητα που πηγάζει από τον αιώνιο πνευματικό νόμο: η πληρότητα της ίδιας της απώλειας σκιαγραφεί την πληρότητα της τελειότητας».

Αλίμονο, μετά την απώλειά της δεν ήρθε μια εποχή τελειότητας, αλλά μια εποχή κορεσμού, υλικής ευμάρειας και πλούτου, μια εποχή άκαρδης υποκρισίας και εξουσιολαγνείας. Σήμερα η Ρωσική Εκκλησία βρίσκεται πιο μακριά από τον Χριστό απ’ ό,τι θα μπορούσε κανείς να φανταστεί.

Σεβασμιώτατοι! Η επαίσχυντη, καταστροφική σιωπή των περισσότερων από εσάς κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας σηματοδοτεί μια ανεξίτηλη κηλίδα για την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία συνολικά.

Μπορεί η στάση σας απέναντι στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία και τον Μητροπολίτη Ονούφριο προσωπικά να χαρακτηριστεί ως οτιδήποτε άλλο εκτός από προδοσία; Προδώσατε, παραδώσατε στην καταστροφή ένα σημαντικό τμήμα της ίδιας σας της Εκκλησίας. Δεν εμπιστευτήκατε τον Ονούφριο και αποδεχτήκατε το ψέμα του Πατριάρχη ως αλήθεια.

Όταν οι Ρωσικές αρχές άρχισαν να χρησιμοποιούν τα επιχειρήματα της Εκκλησίας για την προπαγάνδα τους, το κόστος για την Ουκρανική Εκκλησία ήταν πολύ υψηλό: η πίεση στο Ουκρανικό κράτος και σε ένα μεγάλο μέρος της ουκρανικής κοινωνίας αποτελεί το φυσικό αποτέλεσμα της επίθεσης.

Η ευθύνη για το παραπάνω θα μοιραστεί –ίσως όχι εξίσου– όχι μόνο από εκείνους που υποστήριξαν δημόσια αυτή την επίθεση, αλλά και απ’ όσους σιώπησαν.

Το σημερινό Ρωσικό κράτος θέλει να προσανατολίσει την οικονομία, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό στη γραμμή του πολέμου και όχι μόνο αυτό. Η Εκκλησία, η οποία τα τελευταία χρόνια χάιδευε τα αυτιά των κρατικών αρχών, πρέπει τώρα να υπηρετήσει κι αυτή τον τρομερό πόλεμο.

Σας ικετεύω να αντιταχθείτε ενεργά στα ψέματα.

Να σταματήσετε να υποστηρίζετε και να δικαιολογείτε τον πόλεμο.

Να σταματήσετε να ευλογείτε τους στρατιώτες και τα όπλα.

Να καταστήσετε σαφές ότι οι ένοχοι των στρατιωτικών εγκλημάτων δεν μπορούν να εισέλθουν στην εκκλησία χωρίς μετάνοια, πολύ περισσότερο να λάβουν μέρος στα Ιερά Μυστήρια.

Να καλέσετε τους πάντες σε μια δίκαιη ειρήνη.  

Η Ρωσική Εκκλησία θα πρέπει να μάθει εκ νέου να λέει την αλήθεια, να μιλάει για τη συμπόνοια, για τη γνήσια ειρήνη, για μια δίκαιη ειρήνη. Η Ρωσική Εκκλησία θα πρέπει να στρέψει το βλέμμα της στα βάσανα του ειρηνικού λαού της Ουκρανίας και στα εγκλήματα που έχει διαπράξει ο ρωσικός στρατός στα κατεχόμενα εδάφη. Όχι μόνο να τα δει, αλλά και να τα αναγνωρίσει, να τα κατανοήσει και να μετανοήσει για τη συμμετοχή της σε αυτά. Αν δεν το πράξει αυτό δεν θα έχει μέλλον.

Πράξη να γίνεται το δίκαιο και τ’ ορθό, είναι στον Κύριο αρεστό πιότερο απ’ τη θυσία (Παροιμίες 21:3).

Αναλογιστείτε: οι σημερινές σας θυσίες μπορεί να μην είναι ευχάριστες στον Θεό.

Βάλτε το καλά στο νου σας: στις προσευχές σας σήμερα δεν υπάρχει αλήθεια.

Και εν τέλει: ποιον υπηρετείτε;

Και ποιος σας χρειάζεται έτσι όπως έχετε καταντήσει;

Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στα αγγλικά στο ιστολόγιο Public Orthodoxy, και αναδημοσιεύεται με αφορμή την επέτειο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία (24/2/2022─24/2/2023).

*Ο Sergei Chapnin είναι ανεξάρτητος ορθόδοξος δημοσιογράφος, αρχισυντάκτης του περιοδικού «Dary», πρώην Αρχισυντάκτης του επίσημου οργάνου του Πατριαρχείου Μόσχας «Zhurnal Moskovskoy Patriarchii» και αναπληρωτής αρχισυντάκτης του εκδοτικού οίκου του Πατριαρχείου Μόσχας. *Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.  Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στα αγγλικά στο ιστολόγιο Public Orthodoxy.

Πηγή: polymerwsvolos.org

Το εικαστικό θέμα πάνω  είναι ψηφιδωτό στην Αγία Σοφία (Κωνσταντινούπολη), που απεικονίζει τον Λέοντα ΣΤ΄ (866 – 912) να αποτίει φόρο τιμής στον Χριστό.