«ΦΡΟΥΤΑ» ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΕΥΦΥΪΑΣ ΚΑΙ ΜΗΤΡΙΑΡΧΙΑΣ (Α’)

Μητροπολίτου

πρ. Χαλκηδόνος Ἀθανασίου*

«Θεοτόκος Ὁδηγήτρια, δεῖξον ἡμῖν ὀδόν σοφίας καί συνέσεως.»

Ὡς γνωστόν ἡ πολύκροτος «νέα τάξις τοῦ κόσμου» συνέβαλεν εἰς τήν περαιτέρω ἐξέλιξιν καί ὡρίμανσιν εὐγεύστων ἤ οὔ «φρούτων», προερχομένων ἐκ τῶν τομέων τῆς τεχνητῆς εὐφυΐας καί ἀπο-πατριαρχίας (Μητριαρχίας).

Καί διά μέν τό πρῶτον λεκτέα τά ἐξής: Ἡ ἠλεκτρονική ἐπεξεργασία δεδομένων (Data) ἠμπορεῖ νά γίνει καλλίτερον ὑπό τοῦ ἀνθρώπου. Ἴσως μάλιστα νά ἐκμηδενίσει καί αὐτόν, ὅπερ ἀπευκτέον.

Πλήν ὅμως ἀμφισβητεῖται, ὅτι θά ἠδύνατο εἰς μίαν διακοπήν τοῦ ρεύματος νά ἐξακριβώσει τήν βλάβην καί νά τήν ἐπιδιορθώσει. Εἰς τήν συνείδησιν ἀνήκει ἡ γνώσις διά τήν ἰδίαν ὕπαρξιν καί ἡ ἑτοιμότης αὐτῆς διά τήν διατήρησίν της. Τήν τεχνολογίαν ἠμπορεῖ νά ρυθμίσει τις, ἀλλά εἶναι ἀμφίβολον (κυρίως ἐξ ἐμπορικῶν ἐνδιαφερόντων) ἐάν ἐπιθυμεῖ τοῦτο (G. Lechner).

Ἡ τέχνη τῆς εὐφυΐας δύναται νά ἀλλάξει τόν κόσμον, τόν ὁποῖον ἀπηύδησαν κάποιες σοφές καί ἐγκληματικές κεφαλές, κατά τρόπον ἄγνωστον μέχρι σήμερον; Αὐτόν μέ τούς ἐξέχοντας πολιτισμούς του. Καί νά τόν ὁδηγήσει ποῦ; Εἰς τήν καταστροφήν τῶν πάντων ἐπειδή τοῦτο ἐπιθυμοῦν μερικά μόνον πρόσωπα «ἡγέται τοῦ σύμπαντος» συνήθως παθολογικά.

Καί ἰδοῦ ἡ τεχνολογική βάσις ἐδόθη ἀπό ἐτῶν, νῦν δέ πρόκειται διά τήν γενικήν της προσιτότητα καί δυνατότητα χρήσεως. Ἀμφότερα μάλιστα εἶναι προϋποθέσεις καί δία μίαν τεχνολογικήν ἐπανάστασιν. Πόσον δέ ἐπικίνδυνον εἶναι τοῦτο. Μήπως ὀρθόν τό τοῦ Ἠροδότου: «Πατήρ πάντων πόλεμος»;

Μία ὑπερευφυΐα θά ἠμποροῦσεν νά ἀκολουθήσει ποτε ἰδίους σκοπούς. Νά ἀγνοήσει τάς άνθρωπίνους ἀξίας καί τά ἐνδιαφέροντα ἤ καί νά τά ὑποσκάψει (N. Bostrom).

Μεταξύ δέ τῶν ἐπιτευμάτων της, ἐκτός τῶν τῆς καθ’ ἡμέραν χρήσεως, εἶναι οἱ προγραμματισμοί, ἡ ἱατρική διαγνωστική, καί οὐχί πάντοτε ἡ θεραπευτική, αἱ ἐπιστημονικαί ἐργασίαι μέ τά θεαματικά καί ἄλλοτε ὀνειρικά ἐφευρήματα, καί βεβαίως ἕν νέον κῦμα τοῦ αὐτοματισμοῦ καί τῆς παραγωγῆς, τά ὁποῖα θά ἠδύναντο νά παραθεωρήσουν τελείως κάθε ἀνθρώπινην ἐπέμβασιν καί δύναμιν.

Ἐξ ἑτέρας ὅμως πλευρᾶς ὑπάρχει φόβος δία τήν μαζικήν ἀνεργίαν τῶν ἀνθρώπων, μεθ’ ὅλων τῶν ὀλεθρίων συνεπειῶν της.

Μέ τήν ἐμφάνισιν τῆς τεχνητῆς εὐφυΐας καί τῆς ἠλεκτρονικῆς ἐπεκτάσεως αὐτῆς τίθεται διαρκῶς τό ἐρώτημα: Τί προσφέρουν κυρίως αἱ μηχαναί; Ἠμποροῦν πραγματικῶς νά σκέπτονται, πῶς σκέπτονται οἱ ἄνθρωποι καί διακρίνονται μεταξύ των. Εἰδήμονες ἐπί μακρόν ἐπίστευον, ὅτι τό ἔργον τῆς τεχνητῶς εὐφυΐας οὐδεμίαν ἔχει σχέσιν μέ τήν ἀνθρωπίνην σκέψιν. Παρά μάλιστα τά ἐντυπωσιακά ἐπιτεύματα εἰς τά μεταφραστικά τουλάχιστον προγράμματα κάμνει γελοῖα λάθη (πρβλ. τμήματα ταινιῶν τοῦ Σαρλώ) ἄνευ κατανοήσεως τῶν χρησιμοποιουμένων λέξεων καί ἰδεῶν (Hofstadter).

Ἐπίσης σκέπτονται καί τό ὅτι ἐάν αἱ μηχαναί (Robot) ἀποκτοῦν συνείδησιν. Ὠρισμένα προγράμματα ἐκ φύσεως εἶναι διά τήν ἐκμάθησιν «ἄνευ ὀρίων». Διατί λοιπόν κατά τήν διαδικασίαν φησίν νά μήν ἀποκτοῦν καί συνείδησιν;

Μεγάλοι στοχασταί θά παραμένουν πάντοτε ἀνώτεροι τῆς μηχανῆς (Chomsky). Ὅμως ἕτεροι διατείνονται, ὅτι ἡ τεχνητή εὐφυΐα ἡμέραν τινα θά δύναται νά ἐπισκιάσει τήν ἀνθρώπινην σκέψιν (Lovelock).

Ἰσχυραί δεξιότητες, ἐν ὄψει τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς θά ἠμποροῦσαν νά σώσουν τόν πλανήτην, ὑπό τόν ὅρον ὅμως ἐκδιώξεως τῶν ἀνθρώπων ἐξ αὐτοῦ ὡς καταστροφέων. Καί μετοικίσεως αὐτῶν ποῦ; Εἰς τό διάστημα[1];

Διά τοῦτο προσπαθοῦν τάς ἐπιτυχίας τῆς τεχνητῆς εὐφυΐας νά ρυθμίσουν μέν ἠθικάς ἀρχάς, διά τήν ἀποσόβησιν καταστροφικῶν ἐνεργειῶν.

Καί τοῦτο διότι κατανοοῦν πλέον πως, ὅτι διά ὅλας αὐτάς ὑπεύθυνος εἶναι ὁ ἴδιος ὁ δημιουργός ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος γενόμενος σοφός (sapiens) μετεσχηματίσθη μεταμφιεστικῶς εἰς «αὐτόνομον» καί θεϊκόν (Deus) τουθ’ ὅπερ βλέπομεν εἰς τήν ἀπουσίαν του καί ἀπομάκρυνσιν ἐκ τῆς θρησκείας καί τῆς θεραπενίδος τῆς τέχνης (Sedlmayr), ἡ ὁποῖα ἐπετέλεσεν διαχρονικῶς θαυμάσια, ἔστω καί ἄν «αἱ νέαι ἐποχαί ἐπιβάλλουν καί νέα καθήκοντα (B. Οὐγκώ).

Ὁ πιστεύων εἰς ἔχει τόν Χριστόν, δέν ἠμπορεῖ νά εἶναι ἐγκληματίας (Schenute Von Atripe)

Ἀμήν

[1] I. M. Hesse, Können Maschinen Klüger Sein als Kant, Publik Forum 1 (2024) 20-24, A. Weisman, Die Welt Ohne uns, Μόναχον, 2022.

*Tα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους