Εξαγγελίες για την Παιδεία χωρίς «καινά» αλλά με «κενά»

Της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΒΑΛΑΝΙΔΟΥ *

Πέρασε ήδη ένας χρόνος από την ανάληψη των καθηκόντων της κατά τα άλλα αγαπητής Υπουργού Παιδείας Αθηνάς Μιχαηλίδου, στην οποία πιστώνεται η μακρά θήτευση της στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και η στενή σχέση της με τις εκπαιδευτικές πολιτικές που διακήρυτταν οι διάφοροι προκάτοχοι της, άλλες «κενές» και άλλες «καινές».

Είχα την ελπίδα ότι δεν θα προέβαινε στα ίδια λάθη με προκάτοχους της που εξάγγελλαν πολιτικές είτε αποσπασματικές είτε που έθεταν την άμαξα μπροστά από το άλογο και ούτε και με πολιτικές χωρίς το απαιτούμενο πλαίσιο και γενικότερο παιδαγωγικό προγραμματισμό.    

Εξαγγέλλει η Υπ.Παιδείας ότι:

• «Έρχονται τον Μάιο τα νέα αναλυτικά προγράμματα για δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια»  και ότι
• «περίπου 45 ομάδες εργασίες αφαιρούν ύλη» και
•  «προσθέτουν δεξιότητες»

Για να αναπτυχθεί ένα αναλυτικό πρόγραμμα χρειάζεται να καθοριστεί η φιλοσοφία της παιδείας την οποία το εκπαιδευτικό σύστημα-το δημόσιο σχολείο- επιδιώκει να προσφέρει. Εκτός από τις γενικευμένες διακηρύξεις δεν έχει ανακοινωθεί ούτε το πλαίσιο της φιλοσοφίας που θα γραφτούν/γράφονται τα αναλυτικά προγράμματα για Δημοτικό, για Γυμνάσιο, για Λύκειο για Τεχνική Εκπαίδευση και ούτε και για ποιο Ωρολόγιο Πρόγραμμα (δομή, είδος γνωστικών αντικειμένων, περίοδοι διδασκαλίας τους). Και δεν έχει ανακοινωθεί ο τρόπος της σύνδεσης ανάμεσα στις διάφορες βαθμίδες και ο τρόπος που τα αναλυτικά προγράμματα θα συμβάλουν στην ομαλή μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο. (επαναλαμβάνεται συνέχεια «η συμπεριληπτική εκπαίδευση» χωρίς να δίνεται το περιεχόμενο της έννοια αυτής) 

1. Παρατήρηση 1^η: Πλαίσιο φιλοσοφίας που διέπει τα αναλυτικά προγράμματα.

Δεν έχει ανακοινωθεί σε ποια φιλοσοφία και με ποιους όρους εντολής έχουν αρχίσει να γράφονται τα Αναλυτικά Προγράμματα. Το «κοινό» χαρακτηριστικό τους και ο όρος εντολής που έχει δοθεί  θα είναι η …αφαίρεση ύλης;

•  Σε ποια φιλοσοφία παιδείας θα βασιστούν οι «ειδικοί» να κόβουν και να αφαιρούν ύλη/κεφάλαια; Το «κατακόψιμο» ύλης, αφαίρεση κεφαλαίων ή σελίδων ή «κομματιών» από την νυν διδασκόμενη ύλη ΔΕΝ αποτελεί αλλαγή Αναλυτικών Προγραμμάτων, όπως πολύ-διαφημίζεται! Είναι μια «ππατσιαριστική» και με αρκετό λαϊκισμό προσέγγιση για να ικανοποιηθούν όσοι υιοθετούν την «επικίνδυνη» αντίληψη της «ευκολίας της μόρφωσης»! 
• Να υπενθυμίσω ότι και στο παρελθόν είχαν δοθεί παρόμοιες αποσπασματικής πολιτικής οδηγίες, χωρίς φιλοσοφικό πλαίσιο και με μόνο γνώμονα την «ευκολία των παιδιών» για να γίνονται και οι Υπ. Παιδείας «δημοφιλείς» σε γονείς και σε μανθάνοντες!  Πόσο ευδοκίμησε αυτή η προσέγγιση για την παιδεία;
• Σε ποια φιλοσοφία θα προχωρήσουν οι «ειδικοί» να γράψουν π.χ. το νέο αναλυτικό πρόγραμμα Ιστορίας, για το οποίο στο πρόσφατο παρελθόν έχει ..προαγγελθεί ότι θα γραφτεί μαζί με νέα βιβλία ιστορίας; (και «ορισμένοι» ενθουσιάστηκαν!) Και σε αυτό θα «αφαιρεθεί» απλώς ..ύλη ή θα αναδιαμορφωθεί ολόκληρη η προσέγγιση; 

1. Παρατήρηση 2^η: Στις διακηρύξεις για τα «Νέα Αναλυτικά Προγράμματα», αναδεικνύεται η «προσφορά δεξιοτήτων»! Με ποια φιλοσοφία θα συνδεθεί η μόρφωση που πρέπει να προσφέρεται σε όλες τις βαθμίδες με την εξειδίκευση και την επικέντρωση στις δεξιότητες; Το πρόβλημα του αποτελέσματος εκπαίδευσης του Ελληνο-Κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η ελλιπής σχέση του με την παιδεία, τη γενική μόρφωση.

• Όπως αναφέρει ο μεγάλος παιδαγωγός Ανδρέας Καζαμίας, η στόχευση σε δεξιότητες και σε χρησιμοθηρική γνώση θυσιάζει την παιδεία και τη μόρφωση, και όπως στο μύθο της « θυσίας της Ιφιγένειας» η οποία έγινε χάριν της εκστρατείας στην Τροία, και ήταν για χάριν ενός «κενού» σκοπού, που αλλού στόχευε και για άλλους λόγους γινόταν, ή όπως λέει και ο ποιητής έγινε «για ένα πουκάμισο αδειανό για μια Ελένη», είχε καταστροφικά και τραγικά αποτελέσματα 
• Η στόχευση στη μόρφωση πρέπει να είναι ο κυρίαρχος σκοπός του σχολείου και η «εκπαίδευση σε δεξιότητες» μια «βοηθητική διαδικασία». Η όποια προσφορά δεξιοτήτων πρέπει να αποτελεί ένα υποσύνολο» της όλης διαδικασίας μόρφωσης και όχι το κυρίαρχο, όπως δυστυχώς η Υπ. Παιδείας εξαγγέλλει.

1.   Παρατήρηση 3^η: Το Ωρολόγιο Πρόγραμμα, δηλαδή η δομή της σχολικής εκπαίδευσης, το ποια γνωστικά αντικείμενα θα διδάσκονται, σε ποια βαθμίδα και σε πόσες περιόδους (που και αυτά καθορίζονται από τη φιλοσοφία και το είδος της παιδείας στην οποία στοχεύει το δημόσιο σχολείο) είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να αναπτυχθεί ένα Αναλυτικό Πρόγραμμα, ενός οποιουδήποτε γνωστικού αντικειμένου.  

• Δεν έχει γίνει καμία αναφορά στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα από την Υπ.Παιδείας. Θα αλλάξουν ή θα μείνουν τα ίδια; Ποια είναι τα διδασκόμενα γνωστικά αντικείμενα και με πόσες περιόδους θα διδάσκονται. Θα έχουν θέση τα μαθήματα γενικής παιδείας σε όλο το σύστημα-από το Δημοτικό μέχρι το Λύκειο; Ποια η θέση των μαθημάτων γενικής παιδείας σε ΟΛΟ το σύστημα και σε κάθε βαθμίδα-με δεδομένο ότι ο περιορισμός τους σημαίνει και περιορισμό της γενική μόρφωσης που προφέρει  ένα σύστημα.
• Τα ισχύοντα Ωρολόγια Προγράμματα (δομή του εκπαιδευτικού συστήματος/είδος και περίοδοι διδασκαλίας γνωστικών αντικειμένων), στοχεύουν επίσης στην απόκτηση «δεξιοτήτων» και απουσιάζουν σημαντικά γνωστικά   αντικείμενα γενικής μόρφωσης και παιδείας, με όλα τα επακόλουθα.
• Τα γνωστικά αντικείμενα ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, τέχνης και πολιτισμού ή των φυσικών επιστημών σε όλο το εκπαιδευτικό σύστημα συμβάλλουν στη διαμόρφωση του «εγγράμματου» πολίτη -στην κατανόηση κειμένου, στη λογική των φυσικών επιστημών και μαθηματικών- συμβάλλουν στην καλλιέργεια των ανθρωπιστικών αξιών, των αξιών της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, του ανθρωπισμού, του αλληλοσεβασμού-και είναι γνωστό πόσο αυτά είναι απαραίτητα, ιδιαίτερα σήμερα, και για το σημερινό σχολείο και για την κοινωνία και για τον τόπο μας.
• Να υποθέσουμε ή να εικάσουμε ή να συμπεράνουμε ότι η Υπ. Παιδείας υιοθετεί και συνεχίζει ότι έχει μεθοδευτεί από την «προηγούμενη κατάσταση» θεωρώντας ότι είναι το πιο κατάλληλο για ένα σχολείο σύγχρονο και ευρωπαϊκό; Που έχει π.χ. ως υποχρεωτικό μάθημα τα θρησκευτικά από το Δημοτικό μέχρι την τελευταία τάξη Λυκείου;

1. Παρατήρηση 4^η: Αναφέρεται στις «διακηρύξεις» ότι «θα αξιοποιηθεί ψηφιακό υλικό σε συνεργασία με την Ελλάδα». Παρόμοιες διακηρύξεις έκανε και ο τέως Υπ. Παιδείας και ήταν προφανής ο στόχος εντυπωσιασμού, για «συνεργασία» με την Ελλάδα και εφαρμογή των προγραμμάτων της. (Και όσοι γνωρίζαμε, και εικάζω και η Υπ. Παιδείας μαζί, το λιγότερο  ..χαμογελούσαμε!)   

• Σημειώνεται ότι αυτά τα προγράμματα, ούτε έχουν εφαρμοστεί ως γενικευμένα στην Ελλάδα, ούτε έχουν κριθεί ακόμη ως επιτυχημένα! Προς τι αυτό το «κόλλημα» του Υπ. Παιδείας της Κυπριακής Δημοκρατίας για την «εισαγωγή» προγραμμάτων από την Ελλάδα. Θεωρούν μήπως την Ελλάδα ότι έχει το ..πιο καλό εκπαιδευτικό σύστημα στον Ευρωπαϊκό χώρο και θέλουμε να το ..μιμηθούμε;
• Γιατί δεν εξαγγέλλει η Υπ .Παιδείας συνεργασία και «δανεισμό πολιτικών» από ευρωπαϊκές χώρες με αναγνωρισμένα επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα όπως π.χ. της Φινλανδίας. Είναι γνωστό ότι η φιλοσοφία παιδείας στη Φινλανδία, είναι φιλική και υποστηρικτική και για το μανθάνοντα και το διδάσκοντα, και καμία σχέση δεν έχει με την ισχύουσα φιλοσοφία στο ελληνοκυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα, ούτε με τη δομή του, ούτε με το τι διδάσκεται και ούτε και με τον τρόπο που αξιολογούνται μανθάνοντες και διδάσκοντες- και τα σχέδια που απεργάζονται  να εφαρμόσουν στην αξιολόγηση διάφοροι «ειδικοί»!

Υστερόγραφο: Η Έκθεση για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση (Ιανουάριος, 2005) έθετε ένα γενικό ολοκληρωμένο φιλοσοφικό πλαίσιο και αρχές για αλλαγή και αναλυτικών προγραμμάτων και στόχων παιδείας, της δομής εκπαιδευτικού συστήματος και της αξιολόγησης του όλου έργου. Στη βάση αυτή αποπειράθηκε να γίνει η ανάπτυξη Αναλυτικών Προγραμμάτων, αλλά για λόγους, που δεν είναι του παρόντος άρθρου, δυστυχώς, ΔΕΝ ανταποκρίνονταν ΟΛΑ στη διακηρυγμένη φιλοσοφία της Έκθεσης για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση. Δυστυχώς και αυτά τα Αναλυτικά Προγράμματα αναπτύχθηκαν …πριν τον καθορισμό του Ωρολογίου Προγράμματος-δομής, είδους και περιόδων διδασκαλίας γνωστικών αντικειμένων στις διάφορες βαθμίδες. [Παραπέμπω σε αυτά τα έγγραφα, αλλά οι ερευνητές ΔΕΝ θα μπορέσουν να τα εντοπίσουν στις ιστοσελίδες του Υπ. Παιδείας, όπως θα έπρεπε, γιατί οι αρμόδιοι του εν λόγω Υπουργείου μετά το 2013, «εξαφάνισαν» από τις ιστοσελίδες Υπ. Παιδείας, ΟΛΑ τα σχετικά έγγραφα που αφορούσαν τις προτάσεις/συζητήσεις για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση περιόδου 2004-2013. Και αυτός είναι ένας σύγχρονος τρόπος «καψίματος βιβλίων»! Η νυν Υπ. Παιδείας μπορεί να κάνει τη διαφορά και να τα αναρτήσει ξανά;

*Η κυρία Χριστίνα Βαλανίδου  είναι κάτοχος PhD στα Παιδαγωγικά/ Τα ενυπόγραφα κείμενα απήχουν τις απόψεις των συγγραφέων τους