Επιστρέφουν οι σφαίρες επιρροής στη διεθνή σκηνή;
Amandine Hess & Maria Psara*
Οι σφαίρες επιρροής επιστρέφουν στη διεθνή σκηνή;
Η έννοια έχασε τη σημασία της στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά φαίνεται να ανακτά το ενδιαφέρον της με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Η παρατεταμένη κρίση στην Ουκρανία επανέφερε πραγματικά την έννοια στις παγκόσμιες συζητήσεις για τη γεωπολιτική και την ασφάλεια. Και πιο πρόσφατα, η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών έχει τονίσει αυτή την έννοια», λέει στο Euronews ο Ίαν Φέργκιουσον, επίκουρος καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών (HSE) στη Μόσχα.
Η σφαίρα επιρροής αναφέρεται σε μια γεωγραφική περιοχή την οποία μια δύναμη έχει κηρύξει μονομερώς ως αποκλειστικό της χώρο και επί της οποίας ασκεί πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό έλεγχο.
Η έννοια ορίστηκε στη Διάσκεψη του Βερολίνου το 1884-1885, κατά την οποία οι ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις μοίρασαν την Αφρική.
Ωστόσο, είχε ήδη διαμορφώσει τις διεθνείς σχέσεις πολύ νωρίτερα, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες υιοθέτησαν το Δόγμα Μονρόε το 1823, το οποίο καταδίκαζε κάθε ευρωπαϊκή αποικιακή επέμβαση στη Λατινική και τη Βόρεια Αμερική.
Καταλύτης των συγκρούσεων
Είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να αποτρέψει τον σχηματισμό αποκλειστικών σφαιρών επιρροής, λέει ο Σβεν Μπίσκοπ, διευθυντής του προγράμματος Europe in the World στο Ινστιτούτο Egmont.
«Η άμεση απειλή μιας σφαίρας επιρροής είναι ότι αποκόπτεις τους άλλους από τους πόρους και το εμπόριο. Για την Ευρώπη, αυτό αποτελεί πρόβλημα, διότι είμαστε μια εξαγωγική οικονομία και πρέπει να εισάγουμε τους περισσότερους πόρους μας» εξηγεί ο ερευνητής.
Κατά την άποψή του, ένας παγκόσμιος αγώνας των μεγάλων δυνάμεων για τη δημιουργία σφαιρών επιρροής θα αύξανε τις γεωπολιτικές εντάσεις και θα κινδύνευε να προκαλέσει συγκρούσεις.
Η Ρωσία, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν να κερδίσουν έδαφος. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει απειλήσει να προσαρτήσει τη Γροιλανδία και τον Καναδά, αλλά αυτό αφορά εδαφική επέκταση, όχι σφαίρες επιρροής, λέει ο ερευνητής.
Από την πλευρά της, «η Ρωσία προσπαθεί να δημιουργήσει μια αποκλειστική σφαίρα επιρροής με στρατιωτικά μέσα και σε κοντινές της χώρες», προσθέτει.
«Η Κίνα κερδίζει έξυπνα μεγάλη επιρροή στον κόσμο, αλλά κυρίως μέσω μιας οικονομικής και πολιτικής στρατηγικής. Αλλά αυτό θα μπορούσε να γίνει μια αποκλειστική σφαίρα επιρροής μόνο εάν άλλοι παίκτες, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εγκαταλείψουν αυτές τις χώρες στην Κίνα. Αυτό όμως δεν συμβαίνει», συνεχίζει.
Σύμφωνα με τον ειδικό, η επανεμφάνιση των σφαιρών επιρροής δεν παρατηρείται επομένως σε παγκόσμια κλίμακα.
«Πολλές χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής προσπαθούν να διατηρήσουν καλές σχέσεις με διάφορες μεγάλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της ΕΕ. Έτσι, κατά κάποιον τρόπο, είναι ακριβώς το αντίθετο των αποκλειστικών σφαιρών επιρροής», εξηγεί.
Για την ΕΕ, η διεύρυνση είναι ένας τρόπος προώθησης των αξιών της. Αλλά, κατά την άποψή του, δεν αποτελεί σφαίρα επιρροής.
«Φυσικά, η διεύρυνση αυξάνει τη δύναμη και την επιρροή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά η διεύρυνση δεν δημιουργεί μια σφαίρα επιρροής. Εάν ένα άλλο κράτος ενταχθεί στην Ένωση, είναι μέρος μας. Θα πρέπει να υπάρχει μια σφαίρα γύρω μας. Δεν θα είναι μέρος μας», εξηγεί.
Οι σφαίρες επιρροής «επιστρέφουν στη γεωπολιτική συζήτηση του 21ου αιώνα. Αλλά είναι πολύ δύσκολο να δούμε πώς αυτό μεταφράζεται σε συγκεκριμένη πολιτική πραγματικότητα επί τόπου», συνοψίζει ο Ίαν Φέργκιουσον.
*Πηγή: gr.euronews.com
