Εμβόλιο COVID: Πώς θα πειστούν οι διστακτικοί;

Έξι και πλέον μήνες από τη μαζική έναρξη των εμβολιασμών κατά της COVID-19 και μάλιστα με διαφορετικά σκευάσματα, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο δεν εμβολιάζονται, παρότι έχουν τη δυνατότητα. Πού οφείλεται η διστακτικότητα και η άρνηση και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί; Την απάντηση επιχειρεί να δώσει το ρεπορτάζ του insidestory.gr

Του Γιάννη Γιοκαρίνη*

«Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε να εμβολιαστείτε;» ρώτησε μέσω Twitter ο δικηγόρος και δεύτερος κύριος των ΗΠΑ, Ντάγκλας ΈμχοφDouglas Emhoff.

Από τις αναρίθμητες απαντήσεις που πληκτρολόγησαν οι ακόλουθοί του, ξεχώρισα την πλέον προφανή:

«Αυτό που με οδήγησε να εμβολιαστώ είναι ο κορονοϊός», απαντάει ο χρήστης του twitter. Εδώ που τα λέμε, δεν χρειάζονταν άλλα επιχειρήματα ή παραινέσεις, από τη στιγμή που τα εγκεκριμένα εμβόλια αποδείχθηκαν αρκετά αποτελεσματικά και σχετικά ασφαλή.Φαίνεται όμως ότι δεν καταλήγουν οι πάντες στο ίδιο συμπέρασμα. Αρκετοί συνάνθρωποί μας παραμένουν διστακτικοί ή εντελώς αρνητικοί απέναντι στον εμβολιασμό τους, τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς.

Στις ΗΠΑ το ποσοστό τους κινείταιPoll Reveals Who’s Most Vaccine-Hesitant in America and Why | WebMD πλέον γύρω στο 20%, στην Ευρώπη κυμαίνεταιEurope’s vaccine hesitancy | Reuters στο 25%, με σημαντικές αποκλίσεις (από 10% στο Ην. Βασίλειο έως 40% στη Γαλλία). Στην πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που διεξήχθη στο τέλος Μαΐου καταγράφεται ότι τρεις στους τέσσερις Ευρωπαίους θεωρούν τα εμβόλια ως τον μοναδικό τρόπο για τον τερματισμό της πανδημίας. Το 69% των ερωτηθέντων έχουν ήδη εμβολιαστεί ή επιθυμούν να το πράξουν όσο το δυνατό πιο σύντομα, ενώ επιπλέον 10% σκοπεύουν να εμβολιαστούν έως το τέλος του έτους. Ωστόσο, περίπου ένας στους δέκα κατοίκους της ΕΕ δηλώνει κατηγορηματικά ότι δεν προτίθεται να εμβολιαστεί. Οι διαφορές μεταξύ των κρατών μελών είναι αξιοπρόσεκτες, ενώ οι κάτω των 45 ετών είναι σαφώς πιο διστακτικοί.

Στη χώρα μας παρότι το ποσοστό των διστακτικών στις δημοσκοπήσεις φαίνεταιΈρευνα της Pulse RC για τον ΣΚΑΪ μικρότερο (από 15-25%), στην πράξη (από τις χορηγημένες δόσεις και τα κλεισμένα ραντεβού) αποδεικνύεται κατά πολύ υψηλότερο. Ειδικά στις ηλικίες άνω των 60, διστακτικοί ή αρνητικοί εμφανίζονται περίπου τρεις στους δέκα – ένα από το υψηλότερα ποσοστά σε όλη την ΕΕ. Αντίστοιχη είναι η εικόνα από το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο, όπου το 11% των Ελλήνων θα ήθελε να εμβολιαστεί μετά το 2021, ενώ το 12% δηλώνει ότι δεν θα εμβολιαστεί ποτέ.

Κι αν θεωρήσουμε ότι η άποψη των αρνητών –που ανάλογα με τη δημοσκόπηση και το ερώτημα κυμαίνονται μεταξύ 5-10%– είναι πολύ δύσκολο να μεταστραφεί, δεν ισχύει το ίδιο για τους σκεπτικούς. Όσους δηλαδή αναγνωρίζουν τα οφέλη του εμβολιασμού γενικά και ειδικά κατά της COVID-19, αλλά προς το παρόν δεν έχουν πειστεί να το πράξουν.

Η διστακτικότητα απέναντι στον εμβολιασμό είναι διαχρονικό φαινόμενο. Λίγο μετά την επινόηση του εμβολίου κατά της ευλογιάς το 1796, άρχισαν να διαδίδονται φήμεςWhat’s The Real Story About The Milkmaid And The Smallpox Vaccine? | NPR ότι μοσχαροκεφαλές θα φύτρωναν στα σώματα των ανθρώπων που είχαν λάβει το εμβόλιο, οδηγώντας σε κύμα επιφυλακτικότητας που γιγαντώθηκεΦόβοι για τα εμβόλια: μία ιστορία που πάει αιώνες πίσω όταν κυκλοφόρησαν τα επόμενα εμβόλια. Και όπως αποδεικνύει η πρόσφατη ιστορία της ανθρωπότητας, η διστακτικότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένηVaccine hesitancy is nothing new. Here’s the damage it’s done over centuries | ScienceNews με κάθε τύπο εμβολίου.

Όπως τονίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η απροθυμία ή η άρνηση εμβολιασμού παρά τη διαθεσιμότητα εμβολίων, απειλεί να ανακόψει ή και να αντιστρέψει την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην αντιμετώπιση ασθενειών που προλαμβάνονται μέσω του εμβολιασμού. Εξ ου και κατέταξε τη διστακτικότητα σε μία από τις σημαντικότερες απειλέςTen threats to global health in 2019 | World Health Organization για τη δημόσια υγεία, μαζί με την κλιματική αλλαγή, τη μικροβιακή αντοχή, τα επικίνδυνα παθογόνα.

Ο εμβολιασμός άλλωστε είναι ένας από τους πιο οικονομικά αποδοτικούς τρόπους αποφυγής ασθενειών, ο οποίος προς το παρόν σύμφωνα με τα στοιχεία του ΠΟΥ, αποτρέπει 2-3 εκατομμύρια θανάτους ετησίως, ενώ θα μπορούσαν να αποφευχθούν επιπλέον 1,5 εκατομμύρια θάνατοι εφόσον βελτιωθεί η παγκόσμια κάλυψη των εμβολιασμών. Και για να συμβεί αυτό θα πρέπει να καμφθούν οι αντιστάσεις των διστακτικών.

Πριν όμως εστιάσουμε στο πώς αντιμετωπίζεται η διστακτικότητα, οφείλουμε να σταθούμε στους λόγουςTo Convince the Vaccine Hesitant, Understand Their Underlying Motivations | Yale Insights που την προκαλούν.

Ο βασικότερος είναι η ανησυχία για τις παρενέργειες. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 67% των Ελλήνων (και το 57% των κατοίκων της ΕΕ) που δεν εμβολιάστηκε επικαλείται την ανησυχία του για τις ανεπιθύμητες ενέργειες.

Ορισμένοι επίσης ανησυχούν για τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια των σκευασμάτων, επικαλούμενοι την ταχύτατη ανάπτυξή τους, αλλά και την επείγουσα αδειοδότησή τους από τις εγκριτικές αρχές. Το εν λόγω επιχείρημα χρησιμοποιείταιFour reasons for COVID-19 vaccine hesitancy among health care workers, and ways to counter them | AAFP Foundation ευρέως και από υγειονομικούς που επικαλούνται την αναπόδεικτη θεωρία της προτιμότερης «φυσικής ανοσίας» (από τη νόσηση δηλαδή). Άξια αναφοράς είναι και η διστακτικότητα που εκδηλώνεται σε υψηλότερα ποσοστά στις τάξεις των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίαςCoronavirus latest: Young women are the unlikely new face of vaccine resistance | iNews, λόγω της αβάσιμης φημολογίας περί σύνδεσης του εμβολιασμού με μελλοντικά προβλήματα γονιμότητας.

Η απροθυμίαΠοιοι υγειονομικοί διστάζουν να κάνουν το εμβόλιο και γιατί; ιατρών και νοσηλευτών να εμβολιαστούν δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, και γίνεται σαφές ότι αντανακλάταιΓιατί διστάζουν γιατροί και νοσηλευτές να εμβολιαστούν; | DW και στην κοινωνία («ο γιατρός μου δεν εμβολιάστηκε, άρα κάτι παραπάνω θα ξέρει, οπότε γιατί να το ρισκάρω εγώ;).

Στο ίδιο πλαίσιο, αρκετοί επιχειρηματολογούν κατά του εμβολιασμού αναφέροντας ότι τα εμβόλια δεν έχουν δοκιμαστεί επαρκώς και εκτενώς (63% κατά μέσο όρο στην ΕΕ και 76% στην Ελλάδα στις τάξεις των ανεμβολίαστων). Το 41% των διστακτικών Ελλήνων πιστεύει εξάλλου ότι τα υπάρχοντα εμβόλια δεν είναι αποτελεσματικά (30% κατά μέσο όρο σε όλα τα κράτη μέλη).

Εξίσου σημαντική αιτία της διστακτικότητας είναι η έλλειψη εμπιστοσύνηςDecline in Trust in the Centers for Disease Control and Prevention During the COVID-19 Pandemic | RAND Corporation – τόσο απέναντι στα εμβόλια, όσο και απέναντι στους αρμόδιους φορείς (ρυθμιστικές αρχές, κυβέρνηση, υπερεθνικοί οργανισμοί) αλλά και τα ΜΜΕ. Σαφώς παίζει ρόλο και η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίαςBelief in Covid conspiracies linked with vaccine hesitancy | King’s College London και ψευδείς ειδήσεις, αν και οι περισσότεροι που τις υιοθετούν πιθανότατα εντάσσονται στους κόλπους των αποφασισμένων αντιεμβολιαστών.

Σαφώς, οι αποφάσεις περί εμβολιασμού επηρεάζονταιPsychological characteristics associated with COVID-19 vaccine hesitancy and resistance in Ireland and the United Kingdom | Nature communications από κοινωνικές και ψυχολογικές παραμέτρους. Πολλοί επιμένουν δε να αγνοούν την πραγματικότητα θεωρώντας ότι η πανδημία θα τελειώσει νωρίς (ένας στους πέντε Ευρωπαίους και ένας στους τέσσερις Έλληνες μη εμβολιασμένους το επικαλείται ως δικαιολογία), ενώ το 20% των συμπατριωτών μας που δεν εμβολιάστηκε θεωρεί ότι το ρίσκο του να νοσήσει είναι μικρό ή ανύπαρκτο. Αντίστοιχο είναι το ποσοστόThe Economist/YouGov Poll και στις ΗΠΑ.

Πολλοί περισσότεροι Έλληνες (35% έναντι 28% που είναι ο μέσος όρος της ΕΕ) θεωρούν ότι οι κίνδυνοι της νόσου COVID-19 διογκώνονται από τις αρχές και τα μέσα. Σύμφωνα με την κυλιόμενη έρευνα του Eurofound, το 5,4% των συμπατριωτών μας δεν πιστεύει καν ότι ο ιός υπάρχει. Θλιβερό, αλλά τουλάχιστον σε άλλες χώρες της ΕΕ τα ποσοστά αυτά είναι πολύ υψηλότεραVaccinations during COVID-19 | Eurofound.

Οι ερωτήσεις είναι εύλογες, και οι ειδικοί συστήνουνHow to approach Covid-19 vaccine hesitancy? | Deccan Herald να ακούμε τους διστακτικούς και όχι να τους ειρωνευόμαστε ή να τους αποπροσανατολίζουμε. Αντίθετα οφείλουμε να τους απαντάμε με ξεκάθαρα και τεκμηριωμένα επιστημονικά επιχειρήματα.

Δεν είναι επικίνδυνο ένα εμβόλιο που αναπτύχθηκε σε λίγους μήνες; Πράγματι τα νέα εμβόλια αναπτύχθηκαν σε χρόνο ρεκόρΗ κούρσα για το εμβόλιο: Ελπίδες και κίνδυνοι από τον μαραθώνιο που έγινε σπριντ, αφού όμως είχαν προηγηθεί δεκαετίες ερευνών, όπως γράφαμε αναλυτικά στο άρθρο μας. Επίσης, τα εμβόλια που βασίζονται στις τεχνολογίες mRNA αλλά και όσα χρησιμοποιούν ιικούς φορείς, όπως οι αδενοϊοί δοκιμάζοντανCOVID-19 vaccines were developed in record time – but are these game-changers safe? | The Conversation επί μακρόν για την αντιμετώπιση άλλων νοσημάτων.

Μα τα εμβόλια συνήθως απαιτούν οκτώ με δέκα χρόνια έως ότου εγκριθούν. Ο ισχυρισμός είναι επίσης αληθής, αλλά ισχύει για μη επείγουσες καταστάσεις. Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας όλοι οι εμπλεκόμενοι (ερευνητικά ινστιτούτα, φαρμακευτικές εταιρείες, κυβερνήσεις, ρυθμιστικές και εγκριτικές αρχές) κινητοποιήθηκανHow Long Will a Vaccine Really Take? | The New York Times προκειμένου να επιταχυνθούν και να συμπιεστούν όλες οι διαδικασίες – συχνά γραφειοκρατικές και τυπικές. Οι αρμόδιοι επιμένουνOngoing and future COVID-19 vaccine clinical trials: challenges and opportunities | The Lancet ότι όλα τα προβλεπόμενα πρωτόκολλα τηρήθηκαν κατά τη διάρκεια των κλινικών δοκιμών. Σε διαφορετική περίπτωση, δεν θα είχαν εγκριθεί τα εμβόλια. Όπως τονίζειOverview, History, and How the Safety Process Works | CDC και το CDC: «Προτού εγκριθούν τα εμβόλια, οι επιστήμονες τα δοκιμάζουν εκτενώς για να διασφαλίσουν ότι είναι αποτελεσματικά και ασφαλή. Τα εμβόλια είναι η καλύτερη άμυνα που έχουμε έναντι των μολυσματικών ασθενειών, αλλά κανένα εμβόλιο δεν είναι στην πραγματικότητα 100% ασφαλές ή αποτελεσματικό για όλους, επειδή το σώμα κάθε ατόμου αντιδρά διαφορετικά στα εμβόλια».

Επειδή βέβαια στη δημόσια υγεία ουδείς δικαιούται να είναι απόλυτος, αξίζει να επισημανθεί ότι οι κλινικές δοκιμές φάσης IV (στον πραγματικό κόσμο) εξελίσσονταιNational Cohort Study of Effectiveness and Safety of SARS-CoV-2/COVID-19 Vaccines (ENFORCE) | clinicaltrials.gov εν μέσω αυτής της πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης. Αν θα έπρεπε να αναμένουμε την ολοκλήρωση της Φάσης IV, και μάλιστα σε υποπολλαπλάσιο δείγμα, δεν θα μιλούσαμε για πολυτέλεια, αλλά για εγκληματική αμέλεια.

Μήπως να περιμένουμε να το κάνουν οι άλλοι; Το συγκεκριμένο επιχείρημα που χρησιμοποιείται τακτικά στη χώρα μας δεν έχει πλέον βάση, καθώς μέσα στο τελευταίο εξάμηνο έχουν ήδη χορηγηθείTracking Coronavirus Vaccinations Around the World | The New York Times 2,6 δισ. δόσεις εμβολίων κατά της COVID-19, και σχεδόν 500 εκατ. κάτοικοι του πλανήτη είναι ήδη πλήρως εμβολιασμένοι. Ένας στους πέντε κατοίκους του πλανήτη έχει λάβει τουλάχιστον από μία δόση.

Στην Ελλάδα 4,5 εκατ. άνθρωποι έχουν λάβει έστω μία δόση και 3,2 εκατ. έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους, με προφανείς θετικές επιπτώσεις στη συρρίκνωση όλων των επιδημιολογικών δεικτών παρά την άρση των μέτρων.

Πόσο επώδυνες είναι οι παρενέργειες; Όπως θα διαβεβαίωνε η συντριπτική πλειονότητα όσων εμβολιάστηκαν, οι ανεπιθύμητες ενέργειεςΕρωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τον εμβολιασμό για τον κορονοϊό SARS-CoV-2 | ΕΟΔΥ είναι σχετικά ήπιες και διαρκούν από λίγες ώρες έως 1-2 ημέρες. Υπάρχουν βέβαια και οι πολύ σπάνιες σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες (π.χ. η αναφυλαξία στα mRNA εμβόλια ή το σύνδρομο TTS στα εμβόλια αδενοϊού, οι οποίες όμως αντιμετωπίζονται σχετικά αποτελεσματικά πλέον).

Και πώς θα ξέρω ότι δεν έχει μακροχρόνιες παρενέργειες; Η ιστορία μας δείχνει ότι οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων είναι εξαιρετικά σπάνιες και εφόσον συμβούν, εντοπίζονταιHow Do We Know the COVID-19 Vaccine Won’t Have Long-Term Side Effects? | MU Health Care κατά κανόνα εντός των πρώτων εβδομάδων, με μέγιστο εκτιμώμενο διάστημα τους δύο μήνες από τη χορήγηση του εμβολίου.

Όπως τονίζει και ο Δρ. Τομ Φρίντεν, πρώην επικεφαλής του CDC, ειδικά τα εμβόλια κατά της COVID δεν παραμένουν στο σώμα μας, απλώς προετοιμάζουν τον οργανισμό προκειμένου να καταπολεμήσει τον ιό εφόσον μολυνθούμε, και στη συνέχεια εξαφανίζονται. Σε αντίθεση με τις μακροχρόνιες συνέπειες της νόσου.

Σε κάθε περίπτωση, όσοι αποφεύγουνAttitudes to vaccination: A critical review | Science Direct να εμβολιαστούν συγκλίνουν στο ότι τα πλεονεκτήματα των εμβολίων δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν τα πιθανά μειονεκτήματα, ενώ στην πραγματικότητα ισχύει το ακριβώς αντίθετο: Τα όποια μειονεκτήματα –εν προκειμένω: η μειωμένη αποτελεσματικότητα έναντι ορισμένων παραλλαγών του ιού ή οι εξαιρετικά σπάνιες παρενέργειες– είναι συγκριτικά πολύ λιγότερα από τα πολλά και προφανή πλεονεκτήματα. Κι αυτό οφείλει να είναι το μήνυμα όλων των αρχών και των ειδικών.

Είναι λοιπόν σκόπιμο να μιλούν ανοιχτά οι ειδικοί για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εμβολίων, χωρίς να παραβλέπουν τις πιθανές παρενέργειες. Οι αντιφατικές δηλώσεις, τα πισωγυρίσματα και οι ανακόλουθες αποφάσεις των περισσότερων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, είχαν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της διστακτικότηταςScepticism over Oxford vaccine threatens Europe’s immunisation push | The Guardian, ακόμη και πολιτών που είχαν πειστεί να εμβολιαστούν, και όχι μόνο για τα εν λόγω σκευάσματα. Το επικοινωνιακό αδιέξοδο που βιώνουμε εσχάτως και στη χώρα μας καθιστά σαφές ότι η ενημέρωση των πολιτών οφείλει να είναι διαφανής και ανοιχτή σε όλα τα «μέτωπα».

Μήπως τα εμβόλια δεν προφυλάσσουν; Αρκετά επιχειρήματα των πολέμιων των εμβολίων, θεμελιώνονται στο τσιτάτο «τα εμβόλια δεν λειτουργούν». Παρότι το σύνολο σχεδόν των δημοσιευμένων μελετών και οι αρμόδιες εγκριτικές αρχές πιστοποιούνCOVID-19 vaccines: authorised | European Medicines Agency ότι όλα τα εγκεκριμένα εμβόλια είναι αποτελεσματικά, οι προπαγανδιστές εστιάζουν στις ακραίες εξαιρέσεις. Πράγματι, κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% αποτελεσματικό. Τα ποσοστά όμως της τάξης του 70-90 και πλέον τοις εκατό που αναδείχθηκανCOVID-19 Vaccines Work | CDC στις κλινικές μελέτες για τα διάφορα εμβόλια και αποδείχθηκαν εμφατικά στον πραγματικό κόσμο, είναι τα πιο τρανά αντεπιχειρήματα.

Στο Ισραήλ για παράδειγμα ο μαζικός εμβολιασμός απέτρεψεPfizer vaccine 96.7% effective at preventing COVID deaths, Israeli data shows | The Times of Israel τη συντριπτική πλειονότητα των θανάτων από τη νόσο. Αυτό αποδεικνύεται στις εντατικές μονάδες ανά τον κόσμο – προφανώς και στη χώρα μας, όπου άνω του 90% των νοσηλευομένων σε ΜΕΘ δεν έχουν εμβολιαστείEνημέρωση διαπιστευμένων συντακτών για το Εθνικό Σχέδιο εμβολιαστικής κάλυψης κατά της COVID-19, από την Πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου και τον Γ.Γ. Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Μάριο Θεμιστοκλέους.

Απαραίτητος είναι ο εμβολιασμός και όσων έχουν νοσήσει. Μία δόση είναι αρκετήNaturally enhanced neutralizing breadth against SARS-CoV-2 one year after infection | Nature για να «εκτοξευτούν» τα προστατευτικά αντισώματα και να ενδυναμωθεί η κυτταρική μνήμη έναντι του ιού.

Ως εκ τούτου, μία συνεπής επικοινωνιακή στρατηγική θα έπρεπε να εστιάζει σε αυτή ακριβώς την πτυχή: «Αν θέλεις να αποφύγειςIf you want to avoid the ICU, get a COVID-19 shot, doctors say | Daily Herald τη νοσηλεία και τη διασωλήνωση, φρόντισε να εμβολιαστείς».

Και τι γίνεται με τις παραλλαγές; Παρά τους αρχικούς φόβους, τα περισσότερα εμβόλια φαίνεται ότι λειτουργούν σχετικά αποτελεσματικά έναντι των παραλλαγών του ιού.

Οι περιπτώσεις «διαφυγής» είναι υπαρκτές, αλλά όχι αρκετέςFaced With the Delta Variant, Remember: Vaccinations, Not Vaccines, Save Lives | Science – The Wire ώστε να ανησυχήσουν τους ειδικούς.

Αν και ουδείς μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί στο μέλλον, εφόσον εμφανιστεί μια πιο μεταδοτική και φονική παραλλαγή του SARS-CoV-2, τα υπάρχοντα δεδομένα δείχνουνVirtually all hospitalized Covid patients have one thing in common: They’re unvaccinated | NBC News ότι ο κίνδυνος των πλήρως εμβολιασμένων ή όσων έχουν νοσήσει πρόσφατα να μολυνθούν ή να επαναμολυνθούν είναι συντριπτικά μικρότερος από τον αντίστοιχο των ανεμβολίαστων.

Πρόσφατη έκθεση του βρετανικού ΕΣΥ δείχνειVaccines highly effective against hospitalisation from Delta variant | GOV.UK ότι η πλήρης εμβολιαστική κάλυψη με δύο δόσεις (εν προκειμένω με τα εμβόλια των Pfizer/BioNTech και AstraZeneca) είναι αποτελεσματική και έναντι της παραλλαγής Δέλτα (B.1.617.2 που αρχικά εντοπίστηκε στην Ινδία).

Στο ίδιο πλαίσιο, ο μαζικός εμβολιασμός είναι κρίσιμοςVaccines seem to work well against coronavirus variants. It’s also complicated | STAT όχι απλώς για την επίτευξη της συλλογικής ανοσίας, αλλά και για την αποτροπή δημιουργίας νέων παραλλαγών του ιού. Εξ ου και είναι κρίσιμο να διανεμηθούν δόσεις των εμβολίων διεθνώς και όχι μόνο στις πλούσιες χώρες.

Τα επιστημονικά δεδομένα είναι πολλά και αδιάσειστα. Αποδεικνύεται όμως ότι από μόνα τους δεν είναι αρκετά ώστε να πειστούνΜια διαδικτυακή προσπάθεια ενίσχυσης της εμπιστοσύνης απέναντι στα εμβόλια, η οποία χρηματοδοτείται γενναία από το facebook διστακτικοί και αρνητές. Όπως επισημαίνειVaccine Hesitancy | WHO η Στρατηγική Συμβουλευτική Ομάδα Εμπειρογνωμόνων (SAGE) προς τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η διστακτικότητα απέναντι στον εμβολιασμό είναι ένα πολύπλοκο και ταχέως μεταβαλλόμενο παγκόσμιο πρόβλημα που απαιτεί συνεχή παρακολούθηση, κατανόηση του μεγέθους και διάγνωση των βασικών αιτίων. «Δεν υπάρχει ενιαία στρατηγική παρέμβασης που να αντιμετωπίζει όλες τις περιπτώσεις διστακτικότητας» τονίζει χαρακτηριστικά η έκθεση.

Οι πέντε κατηγορίες

Μία πρόσφατη μελέτη στις ΗΠΑ κατηγοριοποιείNew Analysis: U.S. General Population Survey on COVID-19 Vaccine Uptake | surgo ventures τους πολίτες σε πέντε διακριτές ομάδες δεδομένης της προσέγγισής τους στον εμβολιασμό: Οι ενθουσιώδεις, οι προσεκτικοί, οι αγχωμένοι με τον κίνδυνο, οι δύσπιστοι με το σύστημα και οι σκεπτικιστές.   Όσοι εντάσσονται στην τελευταία ομάδα είναι και λιγότερο πιθανό να εμβολιαστούν, λόγω των συγκεκριμένων, εδραιωμένων πεποιθήσεών τους για την Covid-19. Σχεδόν όλοι σε αυτήν την ομάδα πιστεύουν τουλάχιστον σε μία θεωρία συνωμοσίας που σχετίζεται με την πανδημία – ακόμη και στις πιο ακραίες, όπως ότι το εμβόλιο είναι όχημα για την εμφύτευση μικροτσίπ ή ότι η πανδημία έχει αξιοποιηθεί από την κυβέρνηση για τον έλεγχο των πολιτών.

Η αντιεμβολιαστική προπαγάνδα είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο που τις τελευταίες δεκαετίες, παρά την επιστημονική πρόοδο, ενισχύεται διεθνώς. Το διαδίκτυο, από τα πρώτα βήματά του, αποτέλεσε το μέσο για την ευρύτερη εξάπλωση τέτοιων θεωριών, αλλά και την ευκολότερη και διεθνή δικτύωση των υποστηρικτών τους. Η πανδημία του κορονοϊού σε συνδυασμό με την εκρηκτική ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter) όμως, ήταν το εφαλτήριοResearchers analyze the growth of anti-vaccine movements during the pandemic | Agencia FAPESP της πρωτοφανούς διεύρυνσης του κοινού τους.

Eιδικοί της δημόσιας υγείας επιμένουν διαχρονικά ότι πρόκειται για ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να τους δίνουμε ιδιαίτερη σημασία, ούτε να ενθαρρύνουμε την αντιπαράθεση μαζί τους. Πράγματι είναι λίγοι, αλλά φωνάζουν πολύ δυνατά – ειδικά σε διαδικτυακό περιβάλλον. Από μελέτες της διαΝέοσις προκύπτειΠανελλαδική Έρευνα Κοινής Γνώμης για την Πανδημία του Κορωνοϊού – 6o κύμα | διαΝΕΟσις ότι το ποσοστό των συμπολιτών μας που διαφωνούν (μάλλον ή απόλυτα) με τη θέση «τα εμβόλια σώζουν ζωές» φτάνει μόλις το 4,6% (έναντι 6,1% στην έρευνα του Μαρτίου 2021, και 4,5% τον Δεκέμβριο του 2020).

Το πρόβλημα δεν είναι λοιπόν η μαζικότητα της τάσης, αλλά το γεγονός ότι οι φωνές τους φτάνουν σε συμπολίτες μας που ούτε αρνητές είναιCOVID-19: four ways to respond to vaccine sceptics – and maybe even convince them | The Conversation ούτε συμμερίζονται ακραίες θέσεις και συνωμοσιολογίες. Είναι απλώς διστακτικοί, ενδεχομένως και φοβισμένοι, ή διατηρούν θεμιτές επιφυλάξεις και απορίες για τους εμβολιασμούς κατά της COVID-19. Αυτό που κάνουν οι αρνητές είναι να στήνουν ένα πειστικό αφήγημα που προσελκύει ευκολότερα κάποιον διστακτικό.

Διόλου τυχαία από πρόσφατη δημοσκόπηση της Harris Poll προέκυψεThere’s not just one kind of vaccine hesitancy | The Harris Poll ότι ένα ανησυχητικό ποσοστό των διστακτικών που αναφέρουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες ως κορυφαία πηγή ανησυχίας (περίπου ένας στους τέσσερις που απάντησαν), πιστεύουν λανθασμένα ότι τα εμβόλια προκαλούν θάνατο, αλλοίωση του DNA, στειρότητα ή γενετικές ανωμαλίες. Εκτός των θρομβώσεων, οι οποίες είναι μεν υπαρκτές, αλλά εξαιρετικά σπάνιες, οι λοιπές απαντήσεις των συμμετεχόντων αναδεικνύουν τον ρόλο της παραπληροφόρησης. Αξιοσημείωτο είναι ότι, ενώ μόλις το 37% των ερωτηθέντων της γενιάς Z (γεννημένοι μετά το 1990) πιστεύουν ότι το εμβόλιο προκαλεί θρόμβους στο αίμα, το 81% των Boomers –δηλαδή άνω των 57 ετών– πιστεύει το ίδιο. Αντίστοιχα ένας στους 4 νέους ανέφερε τη στειρότητα ως παρενέργεια του εμβολίου, ενώ το ίδιο έπραξε ένας στους πέντε Boomers.

Οι ανησυχίες αυτές υποκινούνταιSocial media and vaccine hesitancy | BMJ Global Health συστηματικά τόσο από ομάδες και μεμονωμένους χρήστες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσο και από τα παραδοσιακά ΜΜΕFalse claims tying coronavirus vaccines to infertility drive doubts among women of childbearing age | The Washington Post.

Διαχρονικά άλλωστε τα ΜΜΕ υπερτόνιζαν τις σπάνιες ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων και εμβολίων – ειδικά κατά τη διάρκεια υγειονομικών κρίσεων, επηρεάζοντας ευθέωςImpact of television coverage on the number and type of symptoms reported during a health scare: a retrospective pre–post observational study | BMJ Open το κοινό. Μία πρόσφατη «είδηση» που αναπαρήχθη αυτούσια από ουκ ολίγες ενημερωτικές ιστοσελίδες, αφορούσε στις δήθεν σοβαρές παρενέργειες που αντιμετωπίζει μια γυναίκα μετά τον εμβολιασμό της με Johnson & Johnson. Αναρωτιόμαστε πόσοι διστακτικοί θα τρομάξουν από τους τίτλους και θα αποφύγουν να εμβολιαστούν, χωρίς ποτέ να διαβάσουν τον επίλογο του άρθρου, όπου αναφέρει ότι οι γιατροί απέδωσαν τα συμπτώματα στο άγχος και όχι σε ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου.

Οι αντιμεβολιαστές έχουν κάνει σημαία τις καταγεγραμμένες παρενέργειες των εμβολίων όπως καταγράφονται στο VAERSVaccine Adverse Event Reporting System στις ΗΠΑ και στο EudraVigilanceEudraVigilance στην Ευρώπη. Παραβλέποντας προφανώς ότι πρόκειται για καταχωρήσεις πολιτών που δεν έχουν ελεγχθείAnti-Vaccine Activists Use A Federal Database To Spread Fear About COVID Vaccines | NPR από ειδικούς, καθώς και το γεγονός ότι συχνά οι πλατφόρμες αξιοποιούνται από τους ίδιους τους αντιεμβολιαστές, που συστηματικά καταχωρούν και στη συνέχεια δημοσιοποιούν ψευδείς ανεπιθύμητες ενέργειεςFact Check-VAERS data does not prove thousands died from receiving COVID-19 vaccines | Reuters.

Οι απαντήσεις σε αυτούς είναι σαφείς: Ακόμη κι αν δεχθούμε ότι ισχύουν όλες οι –ατεκμηρίωτες– καταχωρήσεις στη βάση δεδομένων, το ποσοστό θνητότητας των εμβολιασμένων κυμαίνεται σε περίπου 0,0016%, την ώρα που το εκτιμώμενο ποσοστό θνητότητας της COVID-19 βάσει επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στις ΗΠΑ υπερβαίνει το 1,8%. Εν ολίγοις, είναι περίπου 1.000 φορές πιθανότερο να χάσει τη ζωή του κάποιος από COVID παρά από εμβολιασμό.

Κι αυτό το στατιστικό όμως φαντάζει (και εν μέρει είναι) απλουστευτικό και ανίσχυρο ως επιχείρημα υπέρ του εμβολιασμού, ειδικά όταν εστιάσουμε στον εκάστοτε εμβολιαζόμενο που αναρωτιέται: «Κι αν είμαι εγώ ο ένας ή η μία στο εκατομμύριο;». Και εδώ υπεισέρχεται η ανάγκη για συνεπή και απολύτως διαφανή επικοινωνία βασισμένη σε ξεκάθαρα και κατανοητά επιστημονικά δεδομένα, δίχως «κρυφές ατζέντες».

Το 79% των Αμερικανών εμπιστεύεται τις συμβουλές των γιατρών και το 60% της αρμόδιας αρχής, προκειμένου να αποφασίσει αν θα εμβολιαστεί.

Αντίστοιχα είναι τα ποσοστά διεθνώς αλλά και στη χώρα μας, όπου σημαντικό ποσοστό των πολιτών ακούει τον γιατρόCOVID-19   και τον φαρμακοποιό (και μάλιστα θα προτιμούσαν να εμβολιαστούν απ’ αυτούς).

Ως εκ τούτων, ειδικοί της δημόσιας υγείας έχουν συντάξει συγκεκριμένες «οδηγίες» προκειμένου να αντιμετωπίζουν οι ιατροί, οι φαρμακοποιοί κ.ά. τη διστακτικότητα των πολιτών. Ορισμένες εξ αυτών μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στον καθημερινό δημόσιο ή ιδιωτικό διάλογο, αντί να κυριαρχούν οι κραυγές και οι προσβολές:

• Ακούστε τον ασθενή και αναγνωρίστε τις ανησυχίες του χωρίς να τον κρίνετε.
• Προχωρήστε σε διάλογο μαζί του, χωρίς όμως αυτός να εξαντλείται στη δυαδική απόφαση (ναι/όχι) για τον εμβολιασμό του.
• Προσαρμόστε την απάντησή σας στις ανησυχίες του ασθενούς.
• Διατηρήστε τα μηνύματα σαφή και κατανοητά.
• Αποφύγετε την τεχνική ορολογία.
• Αποφύγετε τις δηλώσεις όπως «χωρίς κίνδυνο», καθώς οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται τις ισχυρές δηλώσεις και ενδέχεται να πιστεύουν το αντίθετο.
• Βοηθήστε τους ασθενείς να σταθμίσουν τους κινδύνους σε σχέση με τα οφέλη.
• Υπενθυμίστε στους ασθενείς τα οφέλη των εμβολιασμών, την ηπιότητα των ανεπιθύμητων ενεργειών του εμβολίου και τον πολύ χαμηλό κίνδυνο σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών.
• Επισημάνετε τους κινδύνους του μη εμβολιασμού.
• Διορθώστε την παραπληροφόρηση, αποδεχτείτε ερωτήσεις και εξηγήστε.
• Δώστε προσωπικά παραδείγματα (π.χ. τον εμβολιασμό του φαρμακοποιού).

Όλες τις συμβουλές μπορείτε να βρείτε εδώHow to address vaccine hesitancy | The Pharmaceutical Journal και ακόμη πιο αναλυτικές οδηγίες εδώTO CONVINCE VACCINE SKEPTICS, USE EMPATHY, INFORMATION AND A RE-START, EXPERTS SAY | DUKE Says.

Σημαντικοί στη διαδικασία της πειθούς είναι οι διαμορφωτές της κοινής γνώμηςThe COVID-19 vaccines rush: participatory community engagement matters more than ever | The Lancet, ειδικά σε τοπικό και κοινοτικό επίπεδο, καθώς διαχρονικά έχει αποδειχθεί ότι δύνανται να πείσουνHow to convince someone to get the vaccine | Los Angeles Times τους διστακτικούς.

Όπως έχει αποδειχθεί διεθνώςFactors influencing COVID-19 vaccine uptake among minority ethnic groups | GOV.UK, το ποσοστό των διστακτικών είναι αισθητά υψηλότερο σε μειονοτικούς και λιγότερο προνομιούχους πληθυσμούς, παρά τον συγκριτικά υψηλότερο κίνδυνο που αντιμετωπίζουν από τη νόσο.

Μια πρόσφατη επιδημιολογική μελέτηThe Impact of the COVID-19 Pandemic on Migrants, Refugees and Asylum Seekers in Greece: A Retrospective Analysis of National Surveillance Data (Feb-Nov 2020) | Preprints with The Lancet σε εγκαταστάσεις υποδοχής προσφύγων και αιτούντων άσυλο στη χώρα μας, καταδεικνύει ότι σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό, ο κίνδυνος μόλυνσης από COVID-19 μεταξύ προσφύγων και μεταναστών ήταν δυόμιση έως τρεις φορές υψηλότερος. Παρόλ’ αυτά τα ποσοστά των προθύμων να εμβολιαστούν στις δομές αυτές είναι πενιχρά και αν μη τι άλλο ανησυχητικά.

Ένα ενδιαφέρον επιστημονικό άρθροVaccine Hesitancy Is a Scapegoat for Structural Racism | JAMA Health Forum επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα αν η διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια συνδέεται με (ή επικαλύπτει) τον ρατσισμό, καθώς είναι πολύ πιθανότερο να απαντηθεί στους κόλπους των Αφροαμερικανών, των Λατίνων και άλλων μειονοτήτων.

Είναι πλέον σαφές ότι τα επιστημονικά δεδομένα, όσο εκλαϊκευμένα κι αν παρουσιαστούν, δεν πρόκειται να πείσουν τους πάντες. Γι’ αυτό και γίνεται έντονη και πολυδιάστατη συζήτηση αναφορικά με τα κίνητρα που ενδεχομένως θα οδηγήσουν ορισμένους διστακτικούς στα εμβολιαστικά κέντρα.

Ο δήμαρχος Ντε Μπλάσιο στη Νέα Υόρκη προσφέρειNew York Mayor Bill de Blasio tempts New Yorkers with free fries: “Mmm, vaccinations”| CBS News δωρεάν μπέργκερ και τηγανιτές πατάτες.

Στην Ινδονησία το δέλεαρ για τους διστακτικούς είναι ένα (ζωντανό) κοτόπουλο!

Στη Δυτική Βιρτζίνια προσφέρουνWest Virginia offers $100 savings bonds to people 16 to 35 who get vaccinated | NBC News αποταμιευτικά ομόλογα ύψους $100 σε νέους ηλικίας 16-35 ετών οι οποίοι, όπως σχεδόν παντού, παραμένουν επιφυλακτικοί.

Ο κυβερνήτης του Οχάιο όμως ανέβασε τον πήχη πολύ ψηλότερα. Έδωσε τη δυνατότητα σε τέσσερις κατοίκους της πολιτείας που έσπευσαν να εμβολιαστούν να κερδίσουν από μία επιταγή ύψους ενός εκατ. δολαρίων.

Κι αν τα χρήματα που υπόσχονταιThe White House is set to unveil a wide-reaching, billion-dollar campaign aimed at convincing every American to get vaccinated | STAT οι Αμερικανοί (και άλλοι ανά τον κόσμο) δεν είναι αρκετά; Πολλοί θέλουν απλώς να επιστρέψουν στην προπανδημική κανονικότητα. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται η πρωτοβουλία$100 as Incentive to Get a Shot? Experiment Suggests It Can Pay Off | The New York Times του Αμερικανού προέδρου να επιταχύνει την άρση υποχρέωσης χρήσης μάσκας από εμβολιασμένους ή να διευκολύνειHere’s What Will Actually Convince People to Get Vaccinated | TIME τα ταξίδια και τη συμμετοχή τους σε εκδηλώσεις. Όπως άλλωστε συνέβη και στο Ισραήλ, όπου εξαρχής ήταν σαφή τα προνόμια των εμβολιασμένωνIsrael’s COVID vaccination success | KPMG.

Αντίστοιχες συστάσεις αναμένεται, σύμφωνα με πληροφορίες, να εκδώσει σύντομα και το ευρωπαϊκό ECDC, που είναι πολύ πιθανό να εισηγηθεί διευκολύνσεις για τους εμβολιασμένους, όπως την πρόσβαση σε κλειστούς χώρους και η δυνατότητα ταξιδιών χωρίς την υποχρέωση του διαγνωστικού ελέγχου, με κύριο στόχο την κάμψη των αντιστάσεων των ανεμβολίαστων. Στη χώρα μας, η αντίστοιχη συζήτηση μάλλον παραπέμπεται για το φθινόπωρο. Ας ελπίσουμε ότι η δυστοκία αυτή δεν θα έχει περαιτέρω συνέπειες στο εμβολιαστικό πρόγραμμα.

Σύμφωνα με μελέτηEffects of different types of written vaccination information on COVID-19 vaccine hesitancy in the UK (OCEANS-III): a single-blind, parallel-group, randomised controlled trial | The Lancet Public Health που δημοσιεύθηκε στο Lancet Public Health, προκειμένου να ενθαρρυνθούν όσοι δεν σκοπεύουν να εμβολιαστούν ή το αναβάλλουν, ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος είναι να εστιάσει κανείς στα προσωπικά τους οφέλη. Οι αρχές οφείλουν να τονίζουν ότι οι πολίτες δεν μπορούν να είναι βέβαιοι, ακόμη και αν είναι σχετικά νέοι και υγιείς, ότι δεν θα νοσήσουν σοβαρά από COVID ή ότι δεν θα έρθουν αντιμέτωποι με τις συνέπειεςΠέρασα ελαφρά την Covid-19. Και μετά άρχισε το μαρτύριο της χρόνιας COVID.

Ειδικά οι επιπτώσεις της χρόνιας νόσου, θα έπρεπε να ήταν κεντρικές στην επικοινωνία του εμβολιαστικού προγράμματος. Μετά τη δημοσίευση της συγκεκριμένης έρευνας, δημοσιεύτηκαν και άλλες σχετικές. Μεταξύ αυτών και η μεγαλύτερη ανάλυση του φαινομένου Long COVID, η οποία μελέτησε τα ιατρικά δεδομένα περίπου δύο εκατομμυρίων φορέων του κορονοϊού. Σύμφωνα με αυτή, το 19% των ασυμπτωματικών φορέων συνέχισαν να παρουσιάζουν τουλάχιστον μία από τις καταστάσεις/συμπτώματα της χρόνιας νόσου (πόνος, δυσκολίες στην αναπνοή, υπερλιπιδαιμία, αδιαθεσία και κόπωση, υπέρταση). Συμπτώματα της χρόνιας COVID ανέφερε και το 27,5% των συμπτωματικών ασθενών και το 50% όσων νοσηλεύτηκαν. Περίπου ένας στους τέσσερις (23,2%) όσων είχαν θετικό τεστ ανέφερε κάποιο σύμπτωμα εβδομάδες ή και μήνες μετά την (υποτιθέμενη) αποδρομή της νόσου. Μεταξύ αυτών άτομα όλων των ηλικιών – π.χ. από τους ασθενείς που παρουσίασαν καρδιακή φλεγμονή, το 25,4% ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 19-29.

Εξάλλου, η μελέτη συμπέρανε ότι οι πιθανότητες θανάτου 30 ημέρες ή και περισσότερο μετά την αρχική διάγνωση με COVID-19 ήταν 46 φορές υψηλότερες για ασθενείς που νοσηλεύτηκαν και πήραν εξιτήριο σε σύγκριση με όσους δεν είχαν νοσηλευτεί. ΕκτιμάταιA Detailed Study of Patients with Long-Haul COVID ότι ένας στους 200 ασθενείς που έλαβε εξιτήριο, πέθανε 30 και πλέον ημέρες κατόπιν της διάγνωσης.

Η λήψη μιας απόφασης που σχετίζεται με την ατομική μας υγεία προφανώς και οδηγείται από το προσδοκώμενο όφελος και βέβαια τον πιθανό κίνδυνο σε προσωπικό επίπεδο. Η ιδέα της ανοσίας της αγέλης –ή του τείχους ανοσίας, όπως προσαρμόστηκε στα καθ’ ημάς– είναι μεν ελκυστική για πολιτικούς και επιστήμονες, αλλά μάλλον αδύνατο να ενθαρρύνει διστακτικούς να εμβολιαστούν.

Σε αυτό το πλαίσιο, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης συνέλεξαν και επεξεργάστηκανAddressing COVID-19 vaccine hesitancy: is official communication the key? | The Lancet Public Health τις αντιδράσεις 18.885 ενηλίκων στο Ην. Βασίλειο σε πληθώρα μηνυμάτων αναφορικά με τα εμβόλια. «Πολλά από τα επίσημα μηνύματα γύρω από τον εμβολιασμό κατά της Covid-19 βασίζονται στην ιδέα της συλλογικής ευθύνης – ότι δηλαδή ωφελεί όλους μας να εμβολιαστούμε», δηλώνει ο επικεφαλής συγγραφέας Ντάνιελ Φρίμαν, καθηγητής στο Τμήμα Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Αλλά για τη σημαντική μερίδα των ανθρώπων που παραμένουν δύσπιστοι για τον εμβολιασμό, το συλλογικό καλό δεν αρκεί για να τους παρακινήσει. Όπως τονίζουν οι ερευνητές, αντί να εστιάζουν οι αρχές στα μάλλον αφηρημένα οφέλη για το κοινωνικό σύνολο, θα έπρεπε να επισημαίνουν τα προσωπικά οφέλη.

Στον ίδιο άξονα, η Μόνικα Γκάντι, καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, αναφέρειFebruary 06 | 2021 Want to Motivate Vaccinations? Message Optimism, Not Doom | leaps.org ότι τα μηνύματα των αρμοδίων θα πρέπει να είναι σαφή και να εστιάζουν στις αισιόδοξες πτυχές του εμβολιασμού, αρκεί να τεκμηριώνονται από κατανοητά επιστημονικά δεδομένα. «Ένα από τα πιο κρίσιμα μηνύματα που μπορούμε να εκπέμψουμε τώρα, είναι ότι αυτά τα εμβόλια θα μας απελευθερώσουν τελικά από τους περιορισμούς αυτής της πανδημίας» τονίζει.

Συστήνει για παράδειγμα να λέμε ότι όσοι έχουν εμβολιαστεί μπορούν να βρίσκονται με άλλους εμβολιασμένους χωρίς περιορισμούς, αλλά πρέπει να προστατεύουν τους μη εμβολιασμένους με μάσκες και αποστάσεις. Επίσης μπορούμε να πούμε ότι «τα άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί πρέπει να τηρούν όλους τους ισχύοντες περιορισμούς έως ότου εμβολιαστούν», επισημαίνοντας ότι αντίστοιχα μηνύματα και συμβουλές κοινοποιούνται επί σειρά ετών σε φορείς του HIV (π.χ. εάν έχετε HIV αλλά ο σύντροφός σας όχι, να λαμβάνετε αυτές τις προφυλάξεις, αλλά εφόσον και οι δύο έχετε HIV, μπορείτε να μην τις λαμβάνετε κ.λπ.)

Στη χώρα μας εξ αρχής ακολουθήθηκε μία συγκεκριμένη επικοινωνιακή στρατηγική που υποδείκνυε ότι ανεξαρτήτως αν εμβολιαστήκαμε, «συνεχίζουμε να τηρούμε όλα τα μέτρα». Αποτέλεσμα της τακτικής αυτής, ήταν να θεωρήσουν πολλοί ότι το ρίσκο του εμβολίου δεν αξίζει εφόσον δεν πρόκειται να αλλάξουν πολλά στην καθημερινότητά τους. Κι όμως θα αλλάξουν πολλά. Έστω και αργά, το μήνυμα αυτό πρέπει να διαδοθεί και να οδηγήσει περισσότερους συμπολίτες μας στα εμβολιαστικά κέντρα.

*ΟΓιάννης Γορανίτης  γράφει για τεχνολογία, επιστήμη και ψηφιακή κουλτούρα σε περιοδικά, εφημερίδες και websites. Σπούδασε στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ και πρόσφατα ξεκίνησε ένα εντελώς άσχετο μεταπτυχιακό. Η συλλογή διηγημάτων «24» (Εκδόσεις Πατάκη) είναι το πρώτο του βιβλίο.

ΠΗΓΗ: insidestory.gr