Έκκληση στην Τασούλα Χατζητοφή

Επείγει ο επαναπατρισμός των σπαραγμάτων της Μονής της Παναγίας Αψινθιώτισσας και των άλλων δύο τοιχογραφιών.

Του Α. ΒΙΚΕΤΟΥ

Δεν υποτιμώ τις πολυετείς προσπάθειες της εξ Αμμοχώστου κυρίας Τασούλας Χατζητοφή, η οποία ζει στην Χάγη, για τον εντοπισμό και επαναπατρισμό στην Κύπρο κυπριακών αρχαιοτήτων ( κυρίως εκκλησιαστικών έργων τέχνης), που συλήθηκαν, μετά το 1974, από εκκλησίες και μονές στο κατεχόμενο τμήμα του νησιού, με «εγκέφαλο» τις περισσότερες φορές τον Τούρκο «έμπορο τέχνης» Aydin Dikmen.

Ωστόσο, θεωρώ απαράδεκτο να βρίσκονται στην κατοχή της κ. Χατζητοφή, ιδρύτριας της Μη κυβερνητικής οργάνωσης (ΜΚΟ) Walk of Truth, από το 2014 δύο σπαράγματα τοιχογραφιών από τον ναό της Μονής της Παναγίας Αψινθιώτισσας, που βρίσκεται στον Πενταδάκτυλο , και δύο ακόμη κυπριακές  τοιχογραφίες. Οι τελευταίες δεν έχει εξακριβωθεί ακόμη από πιο ναό συλήθηκαν. Και τα τέσσερα έργα εκκλησιαστικής τέχνης εντόπισε η Τ. Χατζητοφή στην κατοχή Καναδού συλλέκτη, ο οποίος, όπως είχε δηλώσει η ίδια,  της τα παρέδωσε χωρίς οικονομικά ανταλλάγματα.

Η κ. Χατζητοφή είχε την υποχρέωση να επαναπατρίσει στην Κύπρο από το 2014 –άντε το 2015- τα σπαράγματα και τις τοιχογραφίες, αλλά μέχρι σήμερα – το γιατί πρέπει να το απαντήσει η ίδια- δεν το έχει πράξει. Είναι μήπως  τεκμήρια υπόθεσης που διερευνάται;  Ή προϊόν προσωπικής της εμπλοκής για διάσωση, χωρίς την ανάμιξη αστυνομικών αρχών;  Επίσης, πρέπει και η κυβέρνηση να απαντήσει τι έχει κάνει για να επαναπατρίσει η Τ. Χατζητοφή αυτά, που από το 2014 έχει στην κατοχή της.

Το γεγονός ότι η Τ. Χατζητοφή δεν έχει επαναπατρίσει τα πιο πάνω αδυνατίζει την έκκληση, την οποία απηύθυνε πρόσφατα στον αναπληρωτή εκπρόσωπο της Ιαπωνίας στα Ηνωμένα Έθνη, πρέσβη Toshiya Hoshino, για τον επαναπατρισμό , και μάλιστα πριν από τα Χριστούγεννα,  των ξυλόγλυπτων Βημοθύρων  της εκκλησίας του Αγίου Αναστασίου στην  Περιστερωνοπηγή ( κατεχόμενη επαρχία Αμμοχώστου) , τα οποία βρίσκονται  στο Kanazawa College of Arts της Ιαπωνίας. Από κάποιους , που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, λέγεται ότι επί εποχής Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Α΄ η κ. Χατζητοφή «αν και ήξερε που βρίσκεται το Βημόθυρο, άργησε να ενημερώσει τις αρμόδιες κυπριακές αρχές, με αποτέλεσμα να χαθεί η δυνατότητα επαναπατρισμού δια της νομικής οδού».  Για την επιστροφή τους το Art College στην Kanazawa ζητά χρηματικό ποσό αποζημίωσης.

Αναφορικά με τα σπαράγματα των τοιχογραφιών της Αψινθιώτισσας στο ένα απεικονίζεται σκηνή της αποκαθήλωσης, που δείχνει την Παναγία, και στο δεύτερο, ένας μάρτυρας.
Ο ναός του μοναστηριού της Αψινθιώτισσας είναι ο μοναδικός εξαγωνικός ναός σε όλη τη Κύπρο και χτίστηκε περί τα τέλη του 11ου αιώνα. Στα τέλη του 14ου αιώνα, ο ναός κινδύνευσε να καταρρεύσει, γι’ αυτό χτίστηκαν εσωτερικά υποστηρίγματα και τόξα, για να στηριχθεί ο τρούλος και η αψίδα. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το μοναστήρι έγινε μετόχι του Πανάγιου Τάφου και έκτοτε ο νόμιμος ιδιοκτήτης είναι το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.
Τα πρώτα χρόνια, μετά την τουρκική εισβολή του 1974, ο ναός της Μονής μετατράπηκε σε μάντρα ζώων, ενώ τμήματα των τοιχογραφιών αφαιρέθηκαν. Σήμερα, ο ναός είναι ερειπωμένος.

Την περασμένη Κυριακή, 24.12.2017, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» εκτενής συνέντευξη της Τασούλας Χατζητοφή προς την συνάδελφο , Αντιγόνη Σολομωνίδου- Δρουσιώτη. Η Τ. Χατζητοφή, αναφέρθηκε στο βιβλίο της , στις δράσεις του ΜΚΟ Walk of Truth και σε άλλα θέματα , αλλά ΟΥΔΕΝ είπε για τα δύο σπαράγματα και τις δύο τοιχογραφίες.

Στην εισαγωγή της συνέντευξης η Αντιγόνη Σολομωνίδου- Δρουσιώτη έγραψε : «Οι συλημένες αρχαιότητες αποτελούν γι’ αυτήν θραύσματα της ταυτότητας από την οποία έχει βίαια αποκοπεί. Και κάθε έργο τέχνης, που ανακτά είναι ένα κομμάτι από το σπίτι της, το οποίο ξαναμπαίνει στη θέση που δικαιωματικά του ανήκει. Αυτά εξομολογείται η Τασούλα Χατζητοφή, ιδρύτρια του Ιδρύματος «Walk of Truth» με έδρα τη Χάγη. Στόχος της το 2018 να ανοίξει στην Κύπρο γραφεία του «Walk of Truth», να μεταφέρει εδώ το αρχείο της και να αναπτύξει προγράμματα κατάρτισης για την καταπολέμηση της παράνομης εμπορίας έργων τέχνης, κάτι που θα προσελκύσει εμπειρογνώμονες από Μέση Ανατολή, Ευρώπη και πιο πέρα» .
Πιο κάτω παραθέτω ορισμένα( σ.σ: οι υπογραμμίσεις δικές μου)  αποσπάσματα από την συνέντευξη:

-Χρονιά σταθμός το 2017;
-Ήταν μια χρονιά συναρπαστική. Ταξίδεψα πολύ για να προωθήσω το βιβλίο μου «The Icon Hunter», που κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Peagasus στις ΗΠΑ, το οποίο είχα τη χαρά να παρουσιάσω σε εκδηλώσεις στις ΗΠΑ, την Ολλανδία, την Αγγλία και αλλού. Πρόκειται για τη δική μου ιστορία, την ιστορία μιας προσφυγοπούλας, γυναίκας και μετανάστριας που υπεραμύνεται της εθνικής, πολιτιστικής και θρησκευτικής της ταυτότητας. Επαναπατρίζοντας συλημένες αρχαιότητες πολεμά ουσιαστικά τον δικό της πόνο, το γεγονός ότι η ίδια δεν μπορεί να επαναπατριστεί γυρνώντας πίσω στην Αμμόχωστο.
-Ποια ήταν η ανταπόκριση;
-Κατά τη διάρκεια της προώθησης του βιβλίου μου στις ΗΠΑ ένιωσα τη στήριξη πολλών ανθρώπων, όχι μόνο της κυπριακής διασποράς, αλλά και από μετανάστες κάθε εθνικότητας. Οι άνθρωποι που έχουν αποκοπεί βίαια από τις ρίζες τους καταλαβαίνουν τη λαχτάρα να ανακτήσεις ένα κομμάτι της ταυτότητάς σου, τη λαχτάρα για μια πατρίδα που αυτή την στιγμή είναι απρόσιτη. Οι συλημένες αρχαιότητες αποτελούν θραύσματα εκείνης της ταυτότητας και κάθε έργο τέχνης που ανακτώ είναι ένα κομμάτι από το σπίτι μου, ένα κομμάτι που ξαναμπαίνει στη θέση που δικαιωματικά του ανήκει.
-Τι έχετε μάθει από όλη αυτή τη διαδρομή;
-Η χρονιά με βρήκε πολλές φορές να εγκύπτω σε θέματα ταυτότητας. Ο κάθε άνθρωπος ενέχει διάφορες ταυτότητες: την εθνική, θρησκευτική και πολιτιστική μας ταυτότητα, αλλά και τις ιδιότητες του γονιού, του παιδιού ή του συζύγου και άλλες τόσες. Κατανοώντας την ταυτότητά σου αισθάνεσαι ασφαλής και προστατευμένος, αποκτάς την αίσθηση ότι ανήκεις σε μια κοινότητα με ταυτότητα κοινή ή παρόμοια με τη δική σου. Ταυτόχρονα όμως, το ερώτημα της ταυτότητας βρίσκεται στον πυρήνα κάθε σύγκρουσης που μαίνεται αυτή τη στιγμή στον κόσμο. Φέτος βιώσαμε εξτρεμισμό και βία από ανθρώπους που έχουν διαφορετική θρησκεία από αυτούς τους οποίους διώκουν. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να έχουν την ίδια πίστη ακόμα και από την ίδια οικογένεια, αλλά να την ερμηνεύουν διαφορετικά. Η μεγαλύτερη απειλή της ανθρωπότητας αυτή την στιγμή είναι η εκδήλωση θρησκευτικής μισαλλοδοξίας από το Ισλαμικό Κράτος ISIS, που στρατολογεί ανθρώπους γεννημένους στη Δύση, ανθρώπους που ταλαντεύονται από την αίσθηση του ανήκειν ακριβώς επειδή έχουν διπλή εθνικότητα και διπλή ταυτότητα. Αυτοί ακριβώς οι ευάλωτοι πολίτες γίνονται στόχος προσηλυτισμού στον εξτρεμισμό.
-Βρήκατε απαντήσεις σε όλα αυτά;
-Ιχνηλατώντας συλημένες αρχαιότητες σε όλο τον κόσμο, κατάφερα να απαντήσω πολλά από αυτά τα ερωτήματα που απασχολούσαν κι εμένα την ίδια. Ο επαναπατρισμός τους με βοήθησε να διαγράψω τον πόνο και την εσωτερική σύγκρουση του πρόσφυγα που κάποτε ένιωθε ανήμπορος, μα τώρα διακρίνει έναν τρόπο να σημάνει τη διαφορά. Ταυτόχρονα όμως έχω εκτεθεί σε διάφορες νέες προκλήσεις που ταλανίζουν τους πρόσφυγες και μετανάστες. Μπορεί σε κάποιους να φαίνεται πολυτέλεια το να έχεις δύο διαβατήρια ή δύο εθνικότητες, αλλά το γεγονός αυτό αφ’ εαυτού είναι αντιφατικό: ανήκουμε παντού και πουθενά. Είμαστε διαφορετικοί, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην πατρίδα μας.
-Πότε ξεκινήσατε τη μάχη για επαναπατρισμών των κλεμμένων θησαυρών;
-Μπήκα στη μάχη κατά των εμπόρων έργων τέχνης το 1987 και έπρεπε να μάθω τους κανόνες του παιχνιδιού των παράνομων εμπόρων τέχνης. Είχα την καλύτερη παροχή νομικών συμβουλών στον κόσμο, χάρη στον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Α, οι οποίοι με προετοίμαζαν κατάλληλα πριν από κάθε μάχη ανάκτησης κλεμμένων θησαυρών. Όμως παρ’ όλη την εξουθενωτική ψυχικά και σωματικά προσπάθεια, δεν υπάρχει τίποτα πιο ευχάριστο από τα χαμόγελα δικαίωσης όταν ένα κειμήλιο επαναπατρίζεται.
-Τί διδαχθήκατε από τη συμμετοχή σας στις δικαστικές μάχες;
-Αυτά που έμαθα από αυτή τη διαδικασία μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε Κράτος και Εκκλησία και μπορεί να μας βοηθήσουν να μετατρέψουμε την Κύπρο σε μια δυνατή χώρα, γιατί της αξίζει. Τα λάθη που είδα να γίνονται στην υπόθεση του Μονάχου είναι ένας μικρόκοσμος των ζητημάτων που μαστίζουν σήμερα την Κύπρο, αλλά και την ανθρωπότητα. Αυτό που έμαθα μέσα από αυτή τη διαδικασία είναι ότι πάντα ο κίνδυνος παραμονεύει ανάμεσα σε ιδιοτελείς ανθρώπους που βρίσκονται σε επιχειρήσεις, σε κυβερνητικούς, πολιτικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους. Στο έγκλημα της παράνομης διακίνησης τέχνης το κέρδος ενώνει τους εχθρούς και τους κάνει συνεργούς, και το ίδιο κάνει η δίψα για εξουσία που ενώνει εκείνους που θέτουν το δικό τους συμφέρον πάνω από το κοινό καλό. Οι κοινές αξίες ενώνουν ανθρώπους πέραν των συνόρων της χώρας τους, ενώ αντιθέτως, το συμφέρον διαχωρίζει τους ανθρώπους ακόμα και μέσα στην ίδια την οικογένεια.
-Αυτά περιέχονται στο ψηφιοποιημένο και προσβάσιμο για μελέτη Αρχείο σας;
-Ναι, το Αρχείο μου καλύπτει 30 χρόνια εργασίας για τον επαναπατρισμό κλεμμένων κυπριακών αρχαιοτήτων. Παρέχει μια λεπτομερή εικόνα της δράσης των εμπόρων τέχνης, των νομικών διαδικασιών επαναπατρισμού των κλεμμένων θησαυρών, καθώς και στοιχεία για τους χειρισμούς της Κυβέρνησης και της Εκκλησίας, υποθέσεων που αφορούν τον επαναπατρισμό κλεμμένων από τα κατεχόμενα έργων τέχνης. Μπορεί κάποιος να διαπιστώσει λάθη που έγιναν, ποιός τα έκανε, και κυρίως να διακρίνει τις νοοτροπίες που κυριαρχούν στην κοινωνία μας και μας αποπροσανατολίζουν από τον σκοπό μας. Τη δική μου εμπειρία ως πρόσφυγας και μετανάστης μοιράζομαι μέσω του Αρχείου και του βιβλίου με όλο τον κόσμο.
* Θέλω να ελπίζω ότι ο ΑΜΕΣΟΣ επαναπατρισμός των σπαραγμάτων και τον τοιχογραφιών θα είναι η κύρια προτεραιότητα της Τ. Χατζητοφή , πριν να υλοποιήσει το στόχος της να ανοίξει το 2018 στην Κύπρο γραφεία του «Walk of Truth». Διαφορετικά , με βάση τα όσα  η ίδια αναφέρει στην συνέντευξη της , μπορεί το αποτέλεσμα να είναι  το αντίθετο από το επιθυμητό .