Σε αποκλειστική συνέντευξη στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Βάσος Λυσσαρίδης, ο μόνος εν ζωή πολιτικός της παλαιάς φρουράς, φρονεί ότι χρειάζεται στρατηγική, η οποία θα καταστήσει τους τουρκικούς στόχους «ανέφικτους ή τουλάχιστον επώδυνους για την Τουρκία» και ότι η μη λύση του Κυπριακού είναι εξίσου επικίνδυνη με την κακή λύση. Επίσης, σημειώνει ότι το πραξικόπημα του 1974 στην Κύπρο ήταν «μια από τις μεγάλες προδοσίες κατά του έθνους».

Η δράση του Β. Λυσσαρίδη για το Κυπριακό άρχισε από τα φοιτητικά χρόνια στην Αθήνα, όπου σπούδασε ιατρική, στη συνέχεια εντάχθηκε στον αγώνα του 1955-59 κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας. Ήταν βουλευτής από το 1960 μέχρι το 2006, ενώ την πενταετία 1985-1991 διετέλεσε πρόεδρος της κυπριακής Βουλής. Ίδρυσε το Σοσιαλιστικό Κίνημα ΕΔΕΚ το 1969 και παρέμεινε πρόεδρός του ως το 2002. Έκτοτε είναι επίτιμος πρόεδρος του Κινήματος. Πρωτοστάτησε στην αντίσταση ενάντια στο πραξικόπημα του 1974 και έγινε στόχος δολοφονικής απόπειρας, στην οποία σκοτώθηκε ο στενός συνεργάτης του, Δώρος Λοΐζου. Ο Β. Λυσσαρίδης είχε άριστες σχέσεις με πολλούς ξένους ηγέτες, ανάμεσα στους οποίους οι Ανδρέας Παπανδρέου, Φρανσουά Μιτεράν , Νέλσον Μαντέλα, Γιάσερ Αραφάτ. Του έχει απονεμηθεί ο τίτλος του επίτιμου διδάκτορα ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων και έχει τιμηθεί από το Δήμο Αθηναίων και πολλούς άλλους δήμους της Ελλάδας.

Εκτός από την πολιτική ο Βάσος Λυσσαρίδης ασχολήθηκε με την ποίηση και την ζωγραφική. Ποιήματα του μελοποίησε ο Χρήστος Αηδόνης και πριν μερικές μέρες παρουσιάστηκε στη Λευκωσία ένας ψηφιακός δίσκος με τίτλο «Απολογισμός». Στον δίσκο απαγγέλει ποιήματα του ο ίδιος Βάσος Λυσσαρίδης και ερμηνεύουν οι Γιώργος Νταλάρας, Μανώλης Μητσιάς, Σταμάτης Κόκκοτας, Παντελής Θαλασσινός, Μπάμπης Τσέρτος, Γιώργος Χατζής και Κώστας Χατζηχριστοδούλου.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της αποκλειστικής συνέντευξης του Βάσου Λυσσαρίδη στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στον ανταποκριτή του Πρακτορείου στην Κύπρο Αριστείδη Βικέτο:

Σαράντα τέσσερα χρόνια μετά την τραγωδία του 1974 ποιες οι σκέψεις σας;

Και αθυμώντας τα να κλαις. Μια προδοσία ενάντια στο έθνος από εκείνους οι οποίοι, υποτίθεται, είχαν στόχο την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων. Βεβαίως, μπορεί να μου αντιτείνετε ότι ήταν προδιαγεγραμμένη η κατάσταση. Η Τουρκία από χρόνια πριν προετοιμαζόταν για την εισβολή που έκανε στις 20 Ιουλίου του 1974. Όμως, δεν θα μπορούσε να υλοποιήσει το σχέδιο της, αν δεν της έδινε την ευκαιρία, πέντε μέρες προηγουμένως, το πραξικόπημα. Πρόκειται για μια από τις μεγάλες προδοσίες κατά του έθνους. Τότε είχα δηλώσει ότι δεν υπάρχουν προδότες λαοί, αλλά προδομένοι λαοί.

Από τις μέρες του 1974 τι έχει χαραχθεί πιο έντονα στην μνήμη σας;

Η αποτρόπαιη προδοσία, οι άνθρωποι που έφευγαν κυνηγημένοι από τα σπίτια τους, οι οικογένειες με νεκρούς και αγνοουμένους.

Η απόπειρα δολοφονίας εναντίον σας;

Αυτό είναι προσωπική υπόθεση

Γιατί ήθελαν να σας δολοφονήσουν;

Διότι ήμουν μια φωνή που, όπως πιστεύω, υπέβαλε στο έθνος τη σωστή πορεία. Δεν είναι ορθό να το λέω, αλλά με ρωτήσατε και απαντώ. Στη ζωή μου αγωνίστηκα για την ελευθερία και τη δημοκρατία.

Είχατε ταχθεί το 1959 κατά των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου, επίσης διαφωνήσατε και αργότερα σε ορισμένες περιπτώσεις με τον Μακάριο, αλλά τον στηρίζατε. Κατά την γνώμη σας έκανε κάποιο μοιραίο σφάλμα;

Έκανε σφάλματα, αλλά, όταν αυτά γίνονται με την πρόθεση της παροχής θετικών υπηρεσιών, είναι συγχωρητέα. Ο Μακάριος πίστευε, όπως μου ομολόγησε ο ίδιος, ότι με τον διακοινοτικό διάλογο θα μπορούσε ή να βρει λύση του Κυπριακού ή να καταστήσει εξόφθαλμη την τουρκική αδιαλλαξία. Όταν είδε ότι ούτε το ένα έγινε ούτε το άλλο, τότε έκανε πλήρη στροφή και με την τελευταία του ομιλία τόνισε ότι ο διακοινοτικός διάλογος διέδραμε τη χρησιμότητά του και πως η συνέχιση του στις δοσμένες τότε συνθήκες θα προβάλει το Κυπριακό ως μια διακοινοτική διαμάχη και θα δώσει άλλοθι στην Τουρκία. Έτσι, στράφηκε στον μακροχρόνιο αγώνα. Δυστυχώς, μετά το θάνατο του Μακαρίου ο διάλογος επαναλήφθηκε σε λανθασμένη βάση. Ο διάλογος πρέπει να διεξάγεται με ορθολογισμό και με στόχο να αντέξει στο χρόνο μια συμφωνία.

Κατά την εκτίμηση σας υπήρξαν στο Κυπριακό χαμένες ευκαιρίες;

Χαμένη ευκαιρία είναι η απουσία ορθής στρατηγικής. Χρειάζεται στρατηγική, η οποία θα καταστήσει τους τουρκικούς στόχους ανέφικτους ή τουλάχιστον επώδυνους για την Τουρκία.

Μια κακή λύση εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Η μη λύση δεν είναι εξίσου επικίνδυνη;

Ασφαλώς, και η μη λύση είναι επικίνδυνη.

Αισιοδοξείτε ότι θα βρεθεί βιώσιμη και λειτουργική λύση στο Κυπριακό;

Πρέπει να αλλάξουμε τις συνθήκες με αξιοποίηση των εμπλεκομένων συμφερόντων. Τα εμπλεκόμενα συμφέροντα, για τα οποία μιλώ από το 1974, δεν είναι δική μου θεωρία αλλά του Θουκυδίδη. Όταν μια χώρα αντιμετωπίζει ανισοζύγιο δυνάμεων, στρατιωτικών και άλλων, ο μόνος τρόπος για να μπορέσει να έχει μια λογική λύση των προβλημάτων της είναι να αξιοποιήσει τα εμπλεκόμενα συμφέροντα. Υπήρξαν τέτοιες ευκαιρίες, αλλά δεν αξιοποιήθηκαν ορθά. Σήμερα, οι εποχές είναι δύσκολες αλλά υπάρχουν ακόμη οι ευκαιρίες.

Εννοείτε το θέμα του φυσικού αερίου;

Αυτό κυρίως. Βέβαια, δεν ξέρουμε όλα τα δεδομένα. Ωστόσο, φαίνεται ότι η Κύπρος εμπλέκεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα συμφερόντων, τα οποία πρέπει να αξιοποιήσει. Οι πολυμερείς συνεργασίες που έχουν διαμορφωθεί στην περιοχή μας αποτελούν όχημα προς αυτή την κατεύθυνση.

Δηλαδή, αυτό μπορεί να αποβεί θετικό για μια λειτουργική λύση, αν βεβαίως και η Τουρκία αναθεωρήσει κάποιες απόψεις τις;

Θα αναγκαστεί να αναθεωρήσει. Είναι αυταπάτη να στηριζόμαστε στη δήθεν καλή θέληση της Τουρκίας και μάλιστα με την σημερινή της ηγεσία. Τούρκοι επίσημοι έχουν δηλώσει ότι αν δεν υπήρχε έστω και ένας Τουρκοκύπριος, θα έπρεπε να τον ανακαλύψουν για να προωθηθούν τα σχέδια της Τουρκίας στην Κύπρο. Υπάρχουν στην τουρκοκυπριακή κοινότητα δυνάμεις οι οποίες αντιλαμβάνονται ότι στόχος της Τουρκίας είναι η εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων, τα οποία δεν συμπίπτουν με αυτά των Τουρκοκυπρίων.

Επανειλημμένα τόνιζα την ανάγκη η στρατηγική μας να στηρίζεται πάνω στη σωστή διάγνωση των τουρκικών στόχων. Με ωμότητα, η Τουρκία, μας λέει ότι θα είναι για πάντα εδώ, θα είναι για πάντα εγγυήτρια και μάλιστα της ειρήνης. Αυτοί που ταλαιπωρούν την ειρήνη με εισβολή-κατοχή θα είναι και οι «εγγυητές της ειρήνης».

Μέσα από τη διαμόρφωση μιας κατάστασης μετααποικιακού μορφώματος και με τον εποικισμό η Τουρκία αλλάζει το δημογραφικό χαρακτήρα της Κύπρου με απώτερο στόχο, κατά την γνώμη μου, την ενσωμάτωση τμήματος ή όλης της Κύπρου. Θα πρέπει να επανατοποθετήσουμε το Κυπριακό στη σωστή του βάση από διακοινοτική διαφορά σε θέμα εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής.

Τι πρέπει να περιλαμβάνει μια συμφωνία λύσης του Κυπριακού;

Μια βιώσιμη και λειτουργική λύση πρέπει να διασφαλίζει τις βασικές ελευθερίες και να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Να ισχύει στην Κύπρο ό,τι ισχύει σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Να προβλέπει ενότητα χώρου, κράτους, θεσμών και οικονομίας. Δεν νοείται λύση με διαχωριστικά φυλετικά στοιχεία και περιορισμούς. Δεν νοείται λύση με εγγυήσεις και εξάρτηση από τρίτες δυνάμεις, καθώς αυτό ισοδυναμεί με υπονόμευση της λαϊκής κυριαρχίας. Με αυτά τα δεδομένα η λύση θα είναι δίκαιη.

Η συμβουλή σας προς τους σημερινούς πολιτικούς ποια είναι;

Σε χώρες με προβλήματα, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα, χρειάζεται ένα μέτωπο, το τονίζω και πάλι, πανεθνικής στρατηγικής. Κάθε πολιτικός έχει την ευθύνη να στρέφεται σε μια πολιτική, η οποία να μην εξυπηρετεί κομματικές ή μικροκομματικές σκοπιμότητες.

Ασχοληθήκατε με την ποίηση και με τη ζωγραφική. Αυτό ήταν μια διέξοδος από την πολιτική;

Ήταν μια αναγκαιότητα που υπήρχε μέσα μου. Το τι πέτυχα δεν θα το κρίνω εγώ. Η ποίηση είναι κάτι το αυθόρμητο. Γράφεις ποιήματα όταν αισθάνεσαι πως θέλεις να εκφραστείς για κάποια θέματα. Το ίδιο ισχύει και με τη ζωγραφική. Η ζωγραφική μου έχει τα χρώματα της Κύπρου, τα οποία και στα σκλαβωμένα εδάφη είναι ωραία κι αισιόδοξα. Αντίθετα, η ποίησή μου δεν είναι τόσο ξέγνοιαστη.

Γιατί δεν έχετε γράψει πολιτικά απομνημονεύματα;

Τώρα σοφότερος προηγουμένων περιπτώσεων θα έλεγα ότι έπρεπε. Έχω γράψει κάποιες απαντήσεις σε ερωτήματα υπό μορφή απομνημονευμάτων. Δεν με ικανοποίησε αυτή η προσπάθεια και δεν την προχώρησα.

Αν γράφατε ένα τέτοιο βιβλίο, τι τίτλο θα του βάζατε;

Απλό τίτλο: «Εκ Βαθέων».

Η σχέση σας με την θρησκεία ποια είναι;

Παρά την αριστερή ιδεολογία μου, πιστεύω ότι η Ορθοδοξία αποτελεί βασικό πυλώνα της αυτοσυνειδησίας του απανταχού Ελληνισμού.

ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ένα από τα ποιήματα του Βάσου Λυσσαρίδη σε μουσική Χρήστου Αηδόνη και ερμηνεία Γιώργου Νταλάρα

Με αυταπάτες δεν γεμίζω τη ζωή μου

το ξέρω δεν είμαι ποιητής

λέξεις που σπάνε τα τείχη της σιωπής μου

σε πληγωμένες ρίμες θα τις βρεις

Πολιτικός δεν είμαι και το ξέρω

απλά από κάποιες ρίκινες μορφές

ψελλίζω περισσεύματα απ΄ τα λόγια τους

ασήκωτη η αντάρα απ΄ το χθες.

Τι να μαι, τι να μαι

ότι κι αν ήμουν τώρα πια το χω ξεχάσει

Τι να μαι, τι να μαι

γιατρός κι αν ήμουν τώρα πια το χω ξεχάσει

Πάνω σε πάνινο καθρέπτη κάποια χρώματα

ξέφυγαν για να καρφωθούν

δεν είμαι σίγουρα ζωγράφος, πως το τόλμησα

ανύποπτα μου ομολογούν.

Α. Βικέτος

*Η αφίσα και  οι  φωτογραφίες  με τον Φιντέλ Κάστρο και τους πολιτικούς αρχηγούς είναι από αφιέρωμα , που έγινε για τον  μ. Μάριου Τεμβριώτη