Χρήστος Ροζάκης: «Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η κυριαρχία των νησιών»
«Εξαιρετικά επικίνδυνο προηγούμενο το οποίο πρέπει να καταρριφθεί» θεωρεί το επιχείρημα ότι η κυριαρχία κατοικημένων νησιών μπορεί να αμφισβητηθεί, επειδή σε αυτά δεν τηρείται ο όρος της «αποστρατιωτικοποίησης» ο πανεπιστημιακός και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών Χρήστος Ροζάκης*. Σε μία περίοδο που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κλιμακώνει τις επιθέσεις του στην Αθήνα, ο Ροζάκης αποδομεί τη ρητορική της Αγκυρας, ενώ σημειώνει και τους κινδύνους που θα είχε μία ένοπλη σύρραξη για την ίδια την Τουρκία.
Μιλώντας στα «ΝΕΑ» των Αθηνών για το πόσο πιο επικίνδυνη είναι η θεωρία περί αποστρατιωτικοποίησης σε σχέση και με αυτή των «γκρίζων ζωνών», ο Χρήστος Ροζάκης σημειώνει ότι «δεν υπάρχει καμία σχέση ανάμεσα στην αμφισβήτηση κυριαρχίας κατοικημένων νησιών και στις «γκρίζες ζώνες»».
Κατ’ αρχάς «οι γκρίζες ζώνες αφορούσαν βραχονησίδες ή ακατοίκητες νησίδες, και ο αρχικός τουρκικός ισχυρισμός ήταν ότι για αυτούς τους γεωγραφικούς σχηματισμούς, επειδή δεν συμπεριλαμβάνονταν ρητά στις Συνθήκες (είτε της Λωζάννης, είτε των Παρισίων), υπήρχε αμφισβήτηση κυριαρχίας της Ελλάδας. Φυσικά αυτή η αμφισβήτηση ουσιαστικά σήμαινε κάτι που σε ύστερο στάδιο μετουσιώθηκε σε καθαρή τουρκική διεκδίκηση, ότι η Τουρκία απολάμβανε κυριαρχία επ’ αυτών».
Σύμφωνα με τον καθηγητή Ροζάκη δε η κατάρριψη αυτού του προηγουμένου «είναι μια εύκολη άσκηση για την ελληνική διπλωματία». Οπως επισημαίνει «οι συνθήκες ειρήνης που ακολούθησαν δύο μεγάλους πολέμους (τη Μικρασιατική εκστρατεία και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) περιείχαν μια απόδοση κυριαρχίας των ακραίων ανατολικών νησιών της στην Ελλάδα, χωρίς καμία επιφύλαξη και χωρίς κανέναν όρο. Οι ρήτρες αποστρατιωτικοποίησης που περιέχουν είναι παρεμπίπτουσες διατάξεις, που δεν τίθενται ως όρος στην κυριαρχία, αλλά αποτελούν χωριστές διατάξεις. Η κυριαρχία μόνον σε περίπτωση ρητής αναφοράς των όρων μπορεί να αμφισβητηθεί».
Για το αν μπορεί να στοιχειοθετηθεί αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας των νησιών σύμφωνα με την τουρκική επιχειρηματολογία, ο Ροζάκης είναι κατηγορηματικός. Οπως υπογραμμίζει «το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης που καθιερώνει η Συνθήκη της Λωζάννης είναι προσωρινό. Με την έννοια ότι η αποστρατιωτικοποίηση αποβλέπει στην αποφυγή επανάληψης των εχθροπραξιών αμέσως μετά το τέλος μιας διεθνούς σύρραξης, κυρίως από τον ηττημένο. Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να έχει όμως μεγάλη διάρκεια. Κάποτε ο φόβος για επανάληψη των εχθροπραξιών αναιρείται. Στην περίπτωσή μας αυτός ο φόβος αναιρέθηκε με τη δραματική βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ιδιαίτερα το 1930, με την προσέγγιση των δύο χωρών και τη Συμφωνία που υπέγραψαν ο Ελ. Βενιζέλος και ο Μουσταφά Κεμάλ». Ξεκαθαρίζει δε σε σχέση όσον αφορά τη Συνθήκη των Παρισίων ότι «αυτή δεν συμπεριέχει, ανάμεσα στα μέρη, την Τουρκία, η οποία δεν μπορεί να την επικαλείται».
Παρά τις απειλές, ο κ. Ροζάκης εκτιμά ότι ο Ερντογάν «δεν θα επιχειρήσει, εν μέσω καλοκαιριού, αλλά και για γενικότερους λόγους, μια αναμέτρηση επί του πεδίου με την Ελλάδα. Οι γενικότεροι λόγοι είναι ότι κι ο ίδιος δεν πιστεύει στην ακρίβεια των ισχυρισμών του. Και θεωρεί ότι μια ένοπλη σύρραξη θα μπορούσε να τον απομονώσει πλήρως από την ΕΕ, για την οποία, παρά τις κινήσεις του, διατηρεί ακόμη ελπίδες, αν όχι ένταξης, τουλάχιστον αναβάθμισης των οικονομικών σχέσεών του με αυτήν. Περαιτέρω η ενίσχυση των συμμαχιών της Ελλάδας με σημαντικούς εταίρους, ιδιαίτερα τη Γαλλία, έχει θωρακίσει τη χώρα αποτελεσματικά. Καθιστώντας κάθε απόπειρα ένοπλης σύγκρουσης ένα τολμηρό και αβέβαιο εγχείρημα».
Όπως αναφέρει, «εάν υπάρξει συνέχεια στο εγχείρημα, πιστεύω ότι αυτό θα περιοριστεί στον διπλωματικό τομέα. Η Τουρκία θα προσπαθήσει να πείσει με τα γνωστά επιχειρήματα τα υπόλοιπα μέρη της Συνθήκης της Λωζάννης για το δίκαιο των επιχειρημάτων της, ούτως ώστε να κινητοποιήσει μια διαδικασία αναστολής ή τερματισμού της σύμφωνα με το άρθρο 60 της Σύμβασης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών».
Καταλήγοντας, υπογραμμίζει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια της Άγκυρας «είναι καταδικασμένη σε αποτυχία, δεδομένης της ισχνής επιχειρηματολογίας της Τουρκίας στα θέματα αυτά» και ξεκαθαρίζει ότι «η κυριαρχία των νησιών δεν μπορεί να αμφισβητηθεί με το επιχείρημα ότι η Ελλάδα αμφισβήτησε τους όρους αποστρατιωτικοποίησής τους».
*Ο Χρήστος Ροζάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1941. Σπούδασε νομικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου, Ιλινόις και στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Γενεύης. Διετέλεσε υφηγητής και καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διδάξει στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Γενεύης, στα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης, του Εδιμβούργου, της Λευκωσίας κ.α. Έχει διατελέσει πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων και σήμερα είναι επίτιμος πρόεδρος της. Έχει επίσης διατελέσει γενικός γραμματέας του ΕΛΙΑΜΕΠ. Στην περίοδο 1996-97 υπηρέτησε υφυπουργός Εξωτερικών. Από το 1987 είναι μέλος αρχικά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, και από το 1998 δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Είναι μέλος του Ινστιτούτου Διεθνούς Δικαίου. Πρόσφατα αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Θράκης. Έχει επίσης παρασημοφορηθεί από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το συγγραφικό έργο του αναφέρεται στο διεθνές δίκαιο, τα δικαιώματα του ανθρώπου, τη διεθνή πολιτική και την ελληνική εξωτερική πολιτική. Σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
