Χορός εκατομμυρίων με τα rapid test

Μέγα θέμα, το οποίο βρίσκεται ήδη υπό το φακό της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, είναι σε εξέλιξη εδώ και τέσσερις μήνες αναφορικά με τα rapid tests, που διενεργούνται. Έχει πάρει τη μορφή χορού εκατομμυρίων, με αριθμούς που ζαλίζουν.

Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με στοιχεία τα οποία συγκέντρωσε η εφημερίδα ο «Φιλελεύθερος», έχουν κατακυρωθεί από το υπουργείο Υγείας προσφορές για 1.940.000 τεστ, που το συνολικό κόστος τους κυμαίνεται σε αρκετά εκατομμύρια ευρώ (μόνο για την εισαγωγή των τεστ, διότι για τα συνεργεία που κάνουν τους ελέγχους γίνονται άλλες προσφορές με επιπρόσθετο κόστος) ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται και άλλοι διαγωνισμοί. Τρέχει ένας ανοικτός διαγωνισμός για 750.000 τεστ, ενώ είναι δεδομένο ότι θα τρέξουν πολλοί ακόμη και για άλλες μεγάλες ποσότητες, αφού το υπουργείο Υγείας επεκτείνει διαρκώς το πρόγραμμα υποχρεωτικών εβδομαδιαίων τεστ στους εργασιακούς χώρους.  Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Γιώργου Καλλινίκου αυτό το οποίο φαίνεται να απασχολεί την Ελεγκτική Υπηρεσία είναι το γεγονός ότι πολλές από τις προσφορές εκατομμυρίων κατακυρώνονται με τη διαδικασία του «κατ’ επείγοντος» και όχι με ανοικτούς διαγωνισμούς, όπου η διαδικασία και οι όροι είναι εξόχως πιο καθαροί. Εκτιμάται, μάλιστα, ότι γίνεται τη δεδομένη στιγμή και μία κατάχρηση του όρου «κατ’ επείγοντος». Διότι η διαδικασία αυτή αξιοποιείται σε περιπτώσεις αιφνίδιων γεγονότων. Για παράδειγμα, στην πρώτη φάση της πανδημίας με τα μοριακά τεστ, ουδείς μπορούσε να είχε προνοήσει την αναγκαιότητα. Όπως αρμόδια πηγή εξήγησε στον «Φ», ακόμη και στην περίπτωση των rapid tests, όταν πρωτοξεκίνησε η χρήση τους, μπορούσε να αξιοποιηθεί ο όρος «κατ’ επείγοντος» διότι δεν μπορούσε να είχε προβλεφθεί εκ των προτέρων το μέγεθος της ανάγκης. Σήμερα, όμως, τέσσερις μήνες μετά, έπρεπε να είχε γίνει πρόβλεψη των αναγκών ώστε να ακολουθηθεί η ορθόδοξη διαδικασία των ανοικτών διαγωνισμών.

Επί του προκειμένου, ο “Φ” ζήτησε  την εκτίμηση του Γενικού Ελεγκτή, Οδυσσέα Μιχαηλίδη, ο οποίος παρέπεμψε σε εγκύκλιο που είχε εκδώσει η Υπηρεσία του από πέρσι τον Απρίλιο, όταν ξεκινούσε η πανδημία. Όπως μας εξήγησε, η ευρωπαϊκή νομοθεσία δημοσίων συμβάσεων, η οποία έχει σχεδόν αυτούσια μεταφερθεί και στο κυπριακό δίκαιο, παρέχει ευελιξία. Επιτρέπει, στο μέτρο που είναι απολύτως αναγκαίο, σε περιπτώσεις κατεπείγουσας ανάγκης οφειλόμενης σε γεγονότα τα οποία η αναθέτουσα Αρχή δεν θα μπορούσε να προβλέψει, όπως είναι φυσικά μία πανδημία, να χρησιμοποιηθεί η διαδικασία της διαπραγμάτευσης. Ακόμη όμως και σε τέτοιες κατ’ εξαίρεση διαδικασίες, οφείλουμε όλοι να έχουμε κατά νου ότι διαχειριζόμαστε δημόσιο χρήμα και ότι η παράκαμψη των κανονικών διαδικασιών δεν σημαίνει παραγνώριση των αρχών της χρηστής διοίκησης, ίσης μεταχείρισης και μη διάκρισης. Ειδικά όταν διανύουμε ήδη τον δωδέκατο μήνα από την έναρξη της πανδημίας στην Κύπρο, η επίκληση απρόβλεπτων γεγονότων για την παράκαμψη των κανονικών διαδικασιών αρχίζει να μην είναι πλέον πειστική, κατέληξε.

Γύρω στα 6 εκατομμύρια μέχρι τώρα

Ο χορός των εκατομμυρίων ξεκίνησε τον Οκτώβρη του 2020. Οι δύο προσφορές που είχαν κατακυρωθεί ήταν η πρώτη στις 27–10–2020 στην εταιρεία Scientronics Ltd και αφορούσε 200.000 τεστ στην τιμή των 5 ευρώ, ήτοι 1.000.000 ευρώ.

Η δεύτερη ήταν στις 3–12–2020 και κατακυρώθηκε στην εταιρεία Velorius Ltd για 400.000 τεστ έναντι 3,23 ευρώ, ήτοι 1.292.000 ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η προσφορά αυτή προκάλεσε θόρυβο και αντιδράσεις (ειδική αναφορά στη συνέχεια του κειμένου) διότι η συγκεκριμένη εταιρεία είχε εγγραφεί μόλις στις 19–10-2020.

Από τότε μέχρι σήμερα, έχουν κατακυρωθεί προσφορές για 1.940.000 τεστ. Επειδή πολλές κατακυρώθηκαν με τη διαδικασία του «κατ’ επείγοντος», δεν εντοπίσαμε τα πλήρη στοιχεία. Ωστόσο, επιβεβαιώσαμε ότι οι τιμές αρχικά ήταν 5 ευρώ αλλά στην πορεία έπεσαν, φτάνοντας μέχρι και 1,97 ευρώ. Αρκετές κυμαίνονταν γύρω στα 3 ευρώ. Αν γίνει ένας υπολογισμός στη βάση μέσης τιμής, συνεπάγεται ότι το συνολικό κόστος των προσφορών που μέχρι στιγμής κατακυρώθηκαν, ξεπερνά τα 5 εκατ.

Παράλληλα, στις 31–12–2020 προκηρύχτηκε ανοικτός διαγωνισμός για 750.000 τεστ. Σε αυτόν υποβλήθηκαν 19 προσφορές με τιμές από 3.500.000 ευρώ μέχρι 845.000 ευρώ. Ο διαγωνισμός αυτός μέχρι στιγμής δεν έχει κατακυρωθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες μας, ενδέχεται να ακυρωθεί, αφού δεν φαίνεται καμία εταιρεία να πληροί συγκεκριμένο τεχνικό όρο.

Αν ακυρωθεί, θα οδηγηθούν και πάλι σε διαδικασία του «κατ’ επείγοντος», όπου θα καλέσουν κατ’ επιλογήν εταιρείες για να υποβάλουν ταχύρυθμα προσφορές και να επιλεγεί μία. Το κόστος, ωστόσο, εκτιμάται ότι θα υπερβαίνει το ένα εκατομμύριο ευρώ, που θα προστεθεί στο ήδη υπαρκτό κόστος των 5 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, σε εξέλιξη βρίσκεται κι άλλος διαγωνισμός για 800.000 τεστ, ενώ, όπως προαναφέραμε, θα ακολουθήσουν πολλοί ακόμη, βάσει της στρατηγικής την οποία τρέχει το υπουργείο Υγείας.

Θόρυβος και αντιδράσεις για τη Velorius Ltd

Μια από τις πρώτες προσφορές οι οποίες κατακυρώθηκαν για rapid tests, προκάλεσε αντιδράσεις. Κυρίως, μεταξύ των κύκλων των αντιπροσώπων ιατρικού και επιστημονικού εξοπλισμού. Αφορούσε τον διαγωνισμό Σ.Υ. 112/20, που προκηρύχτηκε στις 20-11-2020 και κατακυρώθηκε στις 3-12-2020 στην εταιρεία Velorius Ltd με τιμή 3.23 ευρώ για 400.000 τεστ, ήτοι κόστος 1,3 εκατ. ευρώ. Η εταιρεία εμφανίζεται με ένα μόνο μέτοχο, ο οποίος είναι εγγεγραμμένος και ως διευθυντής και ως γραμματέας της εταιρείας με διεύθυνση δηλωμένη στη Λεμεσό. Ο θόρυβος προκλήθηκε εξαιτίας του γεγονότος ότι η συγκεκριμένη εταιρεία ιδρύθηκε στις 19-10-2020, δηλαδή, μόλις 32 ημέρες πριν την προκήρυξη της εν λόγω προσφοράς και μόλις 44 ημέρες πριν από την κατακύρωση της προσφοράς. 

Χαρακτηριστικό του σάλου είναι το γεγονός ότι στις 3 Δεκεμβρίου 2020, το Σωματείο Αντιπροσώπων Ιατρικού και Επιστημονικού Εξοπλισμού (ΣΑΙΕΕΚ) απέστειλε επιστολή (υπογράφεται από τον αντιπρόεδρό του Ξάνθο Λυσσιώτη) προς το υπουργείο Υγείας και με κοινοποίηση σε Γενικό Εισαγγελέα, υπουργό Δικαιοσύνης, Γενικό Ελεγκτή, ΟΕΒ και ΚΕΒΕ, στην οποία επισημαίνει το παράξενο γεγονός. Ανάμεσα σε άλλα, υπογράμμιζε τα εξής: «Μια εταιρεία με λειτουργία 40 ημερών είναι σχεδόν αυταπόδεικτο ότι δεν μπορεί να διαθέτει κανένα πιστοποιητικό ποιότητας και κανένα εχέγγυο ότι μπορεί να πληροί τα ελάχιστα προαπαιτούμενα που πρέπει να ζητούνται γενικότερα σε διαγωνισμούς εξειδικευμένων ιατροτεχνολογικών προϊόντων». Επιπρόσθετα, έθιγε και το θέμα της διαφάνειας του εν λόγω διαγωνισμού: «Πώς είναι δυνατόν σε όλους τους διαγωνισμούς του υπουργείου Υγείας διαχρονικά να υπάρχουν πολλές και αυστηρές προϋποθέσεις (και πολύ ορθά υπάρχουν όλες αυτές οι απαιτήσεις) συμμετοχής μιας εταιρείας και των προϊόντων της, ενώ στο συγκεκριμένο διαγωνισμό τα προσπεράσατε με τόση ευκολία;».

Το θέμα «έκλεισε» το υπουργείο Υγείας με απάντηση του στις 4-1-2021, στην οποία, ανέφερε ότι δεδομένης «της κάλυψης της κατεπείγουσας ανάγκης» για προμήθεια τεστ ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου Covid-19 αναπτύχθηκε «κατά το δυνατόν ανταγωνιστική διαδικασία, με το μέγιστο της διαφάνειας». Διαβεβαίωνε ακόμη ότι «ο επιτυχών οικονομικός φορέας πληροί τις προϋποθέσεις που τέθηκαν, διατηρεί σύστημα ποιότητας και το προϊόν που προσφέρει έχει όλα τα απαιτούμενα πιστοποιητικά, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία».

Το υπουργείο Υγείας εξέδωσε και νέα ανακοίνωση, απαντώντας σε χθεσινό δημοσίευμα το οποίο αναφερόταν σε «πρόβλημα στην αποτελεσματικότητα διάγνωσης του ιού από τα εν λόγω τεστ». Στην ανακοίνωση αναφέρει: «Αρχές Δεκεμβρίου, υπογράφηκε σύμβαση για τεστ ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου Covid-19, μεταξύ του Υπουργείου Υγείας και την εταιρεία Velorius Ltd. Η  εν λόγω εταιρεία κατέθεσε την πρόταση της, στα πλαίσια δημόσιας Προκαταρτικής Διαβούλευσης και από τις 26 προτάσεις που υποβλήθηκαν αξιολογήθηκαν και κρίθηκαν αποδεκτές μόνο 3 από αυτές, μεταξύ των οποίων και η πρόταση της υπό αναφορά εταιρείας. Η εταιρεία είναι καθόλα νόμιμη και διατηρεί σύστημα ποιότητας (ISO 9001:2015), το οποίο εξασφάλισε από Κυπριακό Φορέα Πιστοποίησης και ως εκ τούτου δεν υφίστατο λόγος αποκλεισμού από τη διαδικασία».  

Και συνεχίζει: «Το υπουργείο Υγείας για σκοπούς ελέγχου της ποιότητας των τεστ που χρησιμοποιούνται, πραγματοποιεί για κάθε προϊόν που παραλαμβάνει δικούς του ελέγχους ώστε να διαπιστωθεί η θετική προγνωστική ικανότητα των τεστ. Όλα τα τεστ που χρησιμοποιούνται από τα συνεργεία μας έχουν ελεγχθεί και έχει επιβεβαιωθεί η αξιοπιστία τους. Σε ό,τι αφορά την αναφορά στo δημοσίευμα για συγκεκριμένη παρτίδα που παρουσίασε πρόβλημα, σημειώνεται ότι η εν λόγω παρτίδα, αφορά παραλαβή από μεταγενέστερη σύμβαση, η οποία υπογράφηκε μέσα Ιανουαρίου μεταξύ του υπουργείου Υγείας και της εταιρείας Velorius Ltd, ως απορρέον ανταγωνιστικής κατεπείγουσας διαδικασίας μεταξύ 3 οικονομικών φορέων. Σημειώνεται επ’ αυτού ότι, η εν λόγω παρτίδα αποσύρθηκε προσωρινά και η καθ’ ύλην Αρμόδια Αρχή Ιατροτεχνολογικού Εξοπλισμού διενήργησε, παρουσία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, όλους τους ενδεδειγμένους ελέγχους, κατά τους οποίους διαπιστώθηκε ο βέλτιστος τρόπος χρήσης των εν λόγω τεστ, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια και αξιοπιστία». 

Ο «Φ» επικοινώνησε με τον διευθυντή της Velorius Ltd και ζήτησε τη θέση του. Ανέφερε ότι δεν είναι νέος στον τομέα των ιατρικών αναλωσίμων αλλά ήταν συμμέτοχος άλλης εταιρείας του συγκεκριμένου τομέα από το 2014. Αναφορικά με το δημοσίευμα περί προβλημάτων σε παρτίδα των τεστ του (κινεζικής προελεύσεως) παρέπεμψε στην προαναφερθείσα ανακοίνωση του υπουργείου Υγείας και υπογράμμισε ότι προτίθεται να προχωρήσει στη λήψη νομικών μέτρων.

Tα εκατομμύρια μπορούσαν να αξιοποιηθούν από τα εμβόλια

Την ώρα που διαπιστώνεται αυτός ο χορός εκατομμυρίων για τα rapid tests, το εμβολιαστικό πρόγραμμα το οποίο από πλευράς υπουργείου Υγείας επαναλαμβάνεται ότι είναι η μόνη λύση του προβλήματος, συνεχίζει με ρυθμούς χελώνας. Επιστημονικοί κύκλοι στους οποίους έθεσε το θέμα ο «Φ», εξέφρασαν την άποψη ότι, δεδομένου του ψηλού κόστους των τεστ, θα μπορούσαν τα κονδύλια να αξιοποιηθούν για την αγορά εμβολίων εκτός της διαδικασίας της ΕΕ, ώστε να ωθηθεί το εμβολιαστικό πρόγραμμα. 

Είναι χαρακτηριστικό ότι τις τελευταίες μέρες οι αριθμοί των τεστ που καταγράφονται, καταδεικνύουν τεράστια σπατάλη. Συγκεκριμένα, το Σάββατο 13-2-2021, έγιναν 32.310 τεστ για να εντοπιστούν 102 κρούσματα. Στις 14-2-2021 έγιναν 35.241 τεστ για να εντοπιστούν 123 κρούσματα, στις 15-2-2021 έγιναν 35.164 τεστ για να εντοπιστούν 113 κρούσματα και στις 16-2-2021 έγιναν 26.270 τεστ για να βρεθούν 81 κρούσματα. 

Άποψη επιστημόνων είναι ότι η Κύπρος θα μπορούσε να διεκδικήσει αγορά εμβολίων εκτός της διαδικασίας της ΕΕ και των ποσοτήτων που εκείνη έχει κλείσει για κάθε χώρα, ώστε να ξεπερασθεί το πρόβλημα με τις μικρές ποσότητες που έρχονται και θα τραβήξουν σε μάκρος τους εμβολιασμούς του πληθυσμού. 

Τέτοιες ενέργειες έκανε ήδη η Μάλτα η οποία προχώρησε σε επιπρόσθετες παραγγελίες εμβολίων από την Moderna, εξού και είναι πρώτη σε εμβολιασμούς στην ΕΕ. Επιπρόσθετα, η Ουγγαρία προχώρησε σε παραγγελίες του ρωσικού εμβολίου Sputniκ, έχοντας εξασφαλίσει εξαίρεση από την ΕΕ. Τώρα ακολουθεί και η Αυστρία. Εκείνο που έπραξε η Ουγγαρία είναι να ακολουθήσει αυτόνομη διαδικασία εγγραφής του φαρμάκου. 

Το ρωσικό εμβόλιο και στην Κύπρο

Πρέπει να σημειωθεί ότι ήδη αυτή τη στιγμή κυπριακή εταιρεία φαρμάκων έχει εξασφαλίσει στην Κύπρο την αντιπροσωπεία του ρωσικού εμβολίου. Οι Υπηρεσίες του δικού μας υπουργείου Υγείας έχουν διαμηνύσει ότι αδυνατούν να προβούν σε διαδικασία εγγραφής του εμβολίου. Όμως, το θέμα αφορά τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Είναι δεδομένο ότι μπορεί να ζητήσει παρέκκλιση από την Ευρώπη και το θέμα της εγγραφής του εμβολίου μπορεί να ξεπεραστεί με αγορά υπηρεσιών από το εξωτερικό, από εξειδικευμένους κύκλους. «Βούληση απαιτείται», υπεδείχθη στον «Φ» από επιστημονικούς κύκλους, που γνωρίζουν καλά τα δεδομένα. Οι ίδιοι κύκλοι επισημαίνουν ακόμη, ότι μια τέτοια ώθηση στο εμβολιαστικό πρόγραμμα θα βοηθούσε πολύ και στον αγώνα που θα δοθεί ώστε να μη χαθεί και η φετινή τουριστική χρονιά.