Αυτό ήταν το σχέδιο της Ρωσίας για την εισβολή στην Ουκρανία

Αυτό που εκτιμάται ως το αρχικό σχέδιο και οι στόχοι της Ρωσίας κατά την εισβολή στην Ουκρανία παρουσιάζεται στο πλαίσιο εκτενούς αναφοράς του Royal United Services Institute (RUSI), think tank στο Λονδίνο, με βάση την ανάλυση διαθέσιμων δεδομένων από τους πρώτους μήνες του πολέμου.

Το συγκεκριμένο report, το οποίο δημοσιεύτηκε στις αρχές του Δεκεμβρίου, έχει προκαλέσει αίσθηση, καθώς επιδεικνύει μια σειρά «μαθημάτων» και συμπερασμάτων για τους σύγχρονους στρατούς από τον πόλεμο που είναι ακόμα σε εξέλιξη- παρουσιάζοντας μια εικόνα η οποία φαίνεται αρκετά πιο πολύπλοκη και διαφορετική από αυτήν που έχει φανεί στα ΜΜΕ και τα social medi

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, στο πλαίσιο του εν λόγω report, παρουσιάζει το κεφάλαιο σχετικά με τους σχεδιασμούς και τις προετοιμασίες της Ρωσίας- βοηθώντας να δοθούν απαντήσεις (τουλάχιστον στην παρούσα φάση και με βάση τα διαθέσιμα μεν, ακόμα ελλιπή δε, δεδομένα) σε διάφορα ερωτήματα γύρω από έναν πόλεμο ο οποίος φαίνεται να μην εξελίσσεται όπως θα περίμεναν πολλοί (για την ακρίβεια, οι περισσότεροι).

Ο σκοπός της Ρωσίας

Η στρατιωτική κινητοποίηση της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας άρχισε τον Μάρτιο του 2021, όταν τα στρατεύματα στα σύνορα με την Ουκρανία ενισχύθηκαν από μεγάλους αριθμούς συμβατικών δυνάμεων. Η κινητοποίηση αυτή άσκησε πίεση στις δυτικές κυβερνήσεις για να επιστρέψουν στις διαπραγματεύσεις (Μινσκ 2) ώστε να πιεστεί το Κίεβο να προβεί σε παραχωρήσεις ώστε να αποφευχθεί μια σύγκρουση. Επίσης, είχε ως αποτέλεσμα να μεταφερθεί/ προεγκατασταθεί στρατιωτικός εξοπλισμός γύρω από την Ουκρανία, που θα επέτρεπε ταχύτερη κινητοποίηση δυνάμεων όταν ερχόταν η ώρα της εισβολής- ενώ επέτρεψε στη Μόσχα να αξιολογήσει τις αντιδράσεις των εταίρων της Ουκρανίας.

Οι εκτιμήσεις

Η ρωσική στρατιωτική ηγεσία επίσης πίστευε πως θα μπορούσε να νικήσει τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις μετά από πάνω από μια δεκαετία εκσυγχρονισμού. Οι διαβεβαιώσεις από τον στρατηγό Βαλέρι Γκερασίμοφ για τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ρωσίας έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο ως προς την αύξηση της αυτοπεποίθησης των ειδικών υπηρεσιών της Ρωσίας για το σχέδιό τους. Κατά την έναρξη του πολέμου ο Γκερασίμοφ είχε πει σε διεθνείς συνομιλητές ότι «διοικεί τον δεύτερο ισχυρότερο στρατό του κόσμου». Επίσης, είχε υποστηρίξει σε Βρετανούς ομολόγους του ότι η Ρωσία είχε καταφέρει να γίνει εφάμιλλη των ΗΠΑ σε επίπεδο συμβατικών στρατιωτικών δυνάμεων.

Ως εκ τούτου, αναφέρεται στο report, η ιδέα της ρωσικής εισβολής αναπτύχθηκε γύρω από κάποιες υποθέσεις- κλειδιά:

-Η ταχύτητα ήταν κρίσιμης σημασίας για την επιτυχία, ώστε να καταστεί ανούσια η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας.

-Η απομάκρυνση των ηγετών της Ουκρανίας θα επέτρεπε στους φιλορώσους Ουκρανούς να εκφράσουν την υποστήριξή τους προς την κατοχή.

-Ο έλεγχος της θέρμανσης, της ηλεκτροδότησης και των χρηματοπιστωτικών θα ήταν ένα αποτελεσματικό μέσο για τον έλεγχο της απαθούς πλειονότητας του ουκρανικού πληθυσμού.

Οι στόχοι και το σχέδιο επίτευξής τους

Με βάση αυτές τις υποθέσεις, η FSB, ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου, ο Γκερασίμοφ και στοιχεία εντός της προεδρίας ανέπτυξαν το σχέδιό τους για την επίτευξη του στρατηγικού στόχου του Πούτιν. Οι κύριοι στρατιωτικοί/ στρατηγικοί στόχοι των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και δυνάμεων ασφαλείας ήταν οι εξής:

-Η υποβάθμιση της δυνατότητας αυτοάμυνας της Ουκρανίας μέσω της καταστροφής των αεροπορικών και ναυτικών δυνάμεων και της αεράμυνάς της.

-Η ήττα των ουκρανικών χερσαίων δυνάμεων μέσω της καθήλωσής τους στο Ντονμπάς.

-Η εξάλειψη της θέλησης και δυνατότητας της Ουκρανίας να πολεμήσει μέσω της εξουδετέρωσης της πολιτικής και στρατιωτικής της ηγεσίας και της κατάληψης κρίσιμων κέντρων πολιτικής και οικονομικής ισχύος.

-Η παραπλάνηση της ουκρανικής κυβέρνησης ως προς τον χρόνο, το σημείο, τον σκοπό και την κλίμακα της εισβολής.

Η Ρωσία σχεδίασε την έναρξη της εισβολής με μαζικά πυραυλικά πλήγματα και αεροπορικές επιθέσεις κατά της ουκρανικής αεράμυνας, της υποδομής διοικήσεως και ελέγχου, αεροδρομίων και αποθηκών πυρομαχικών. Δεν θα στοχεύονταν κρίσιμες υποδομές, όπως εγκαταστάσεις ηλεκτροδότησης και σιδηρόδρομοι, επειδή ήταν ζωτικής σημασίας για τα σχέδια κατοχής της χώρας. Η εξόντωση της πολιτικής ηγεσίας της Ουκρανίας θα ήταν δουλειά κυρίως των ειδικών υπηρεσιών της Ρωσίας. Άλλος ένας στόχος, που ανατέθηκε στις ειδικές δυνάμεις και σε αερομεταφερόμενες μονάδες, ήταν η κατάληψη των σταθμών ηλεκτροδότησης της Ουκρανίας, των υποδομών ύδρευσης, της κεντρικής τράπεζας και του κοινοβουλίου. Οι ουκρανικές υπηρεσίες πληροφοριών πιστεύουν ότι η Ρωσία ήθελε επίσης να χρησιμοποιήσει και λευκορωσικές αερομεταφερόμενες μονάδες για να καταλάβει τους πυρηνικούς σταθμούς του Ρίβνε και του Χμελνίτσκι.

Για να μπορέσουν να γίνουν όλα αυτά, οι δυνάμεις του ρωσικού στρατού ξηράς θα έπρεπε να προελάσουν ταυτόχρονα σε πολλαπλές ομάδες δυνάμεων ώστε να εκκαθαρίσουν και καταλάβουν διοικητικά κέντρα στην αριστερή (ανατολική) όχθη του Δνείπερου, καθώς και το Κίεβο, τη Χερσώνα, το Μικολάιφ και την Οδησσό. Οι ρωσικές ομάδες δυνάμεων στήθηκαν γύρω από τα διοικητήρια των στρατιωτικών περιφερειών, με το όνομα της κάθε ομάδας να αντιστοιχεί στην ρωσική στρατιωτική περιφέρεια που είχε τη διοίκηση.

Η κύρια προσπάθεια ήταν στον βόρειο άξονα, με σκοπό την περικύκλωση και κατάληψη του Κιέβου, με τη Ρωσία να συνθέτει δύο ομάδες δυνάμεων, υπό τη ηγεσία της διοίκησης της ρωσικής Ανατολικής Στρατιωτικής Περιφέρειας. Μία ομάδα σχηματίστηκε στο Γκομέλ της Λευκορωσίας, με το σήμα «V», με εντολή να επιτεθεί στο Κίεβο κατά μήκος της δεξιάς (δυτικής) όχθης του Δνείπερου. H δεύτερη σχηματίστηκε στο Μπριάνσκ της Ρωσίας, με σήμα το «Ο», με εντολή να κυκλώσει το Κίεβο από την αριστερή (ανατολική) όχθη.

Η διοίκηση της ρωσικής Δυτικής Στρατιωτικής Περιφέρειας είχε υπό τις εντολές της δυνάμεις από το Κουρσκ, το Μπελγκορόντ και το Βορονέζ με το σύμβολο «Ζ» και αποστολή τους ήταν η κύκλωση των ουκρανικών στρατευμάτων στο Ντονμπάς κατά μήκος της γραμμής Λοζόβα- Γκουλιαπόλε ή Μπαρβίνκοβο- Βελίκα Νοβοσίλκα. Μια τέτοια κύκλωση, σε συνδυασμό με τις επιχειρήσεις καθήλωσης κατά μήκος της «γραμμής ελέγχου» με επίστρατους από τα κατεχόμενα εδάφη του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ, αποσκοπούσε στο να αποκοπεί περίπου το 50% του ουκρανικού στρατού.

Στις χερσαίες δυνάμεις δόθηκαν εντολές μέχρι και σε επίπεδο τακτικής ομάδας τάγματος (BTG- battalion tactical group). Για τις μηχανοκίνητες δυνάμεις σκοπός ήταν συχνά η ταχεία κατάληψη και μετά η απομόνωση των στόχων. Στον άξονα από το Γκομέλ προς το Κίεβο, για παράδειγμα, η δύναμη είχε χωριστεί σε δύο τμήματα: Ένα έπρεπε να πάρει θέσεις που έβλεπαν προς τα δυτικά, για να αποκόψει το Κίεβο από τη δυτική Ουκρανία, και το άλλο θα έμπαινε μέσα στο Κίεβο. Λίγη σημασία φαίνεται να δόθηκε στις ουκρανικές εφεδρείες ή τις Δυνάμεις Τοπικής Άμυνας. Οι ρωσικοί σχεδιασμοί βασίζονταν στην υπόθεση πως η Ουκρανία θα μπορούσε να παρατάξει μόνο 40.000 στρατιώτες επιπλέον, η οποία φαίνεται ότι και πάλι προέκυπτε από τις προσδοκίες για την ταχύτητα της επιχείρησης περισσότερο, παρά από την αξιολόγηση των δυνατοτήτων της Ουκρανίας για επιστράτευση. Η έμφαση στην ταχύτητα ήταν που οδήγησε στις εντολές σε μονάδες να κινηθούν σε κονβόι μέσω δρόμων και να προσπαθήσουν να παρακάμψουν τις αρχικές εστίες αντίστασης. Η υπόθεση ήταν πως μέχρι τη 10η ημέρα οι ρωσικές μονάδες θα είχαν περάσει σε επιχειρήσεις σταθεροποίησης, πχ απομονώνοντας και καταστρέφοντας διασκορπισμένες μονάδες ή «εθνικιστικές μονάδες αντίστασης».

Η τελική ομάδα των ρωσικών δυνάμεων περιελάμβανε τις αμφίβιες δυνάμεις και τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Δημιουργήθηκαν δύο αμφίβιες ομάδες κρούσης, με σκοπό την πραγματοποίηση αποβάσεων εν όψει της άφιξης των χερσαίων δυνάμεων που θα προχωρούσαν στον άξονα Χερσώνας- Μικολάιφ- Οδησσού. Αυτές θα κινούνταν μετά την αρχική εισβολή, προπορευόμενες των χερσαίων δυνάμεων και καταλαμβάνοντας κομβικά σημεία για να μπορέσουν οι δυνάμεις μετά να κινηθούν γρήγορα προς το Μικολάιφ. Ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας θα συμμετείχε στο σφυροκόπημα με πυραύλους cruise τύπου Kalibr σε όλο το βάθος της Ουκρανίας, ενώ θα απομόνωνε το θέατρο των επιχειρήσεων αποκλείοντας τις ουκρανικές ακτές.

Δέκα ημέρες μετά την εισβολή, οι συμβατικές δυνάμεις της Ρωσίας προορίζονταν να αποτελέσουν ένα λειτουργικό μέσο στήριξης στις ειδικές υπηρεσίες της Ρωσίας, με αρμοδιότητα την εδραίωση κατοχικών διοικήσεων. Οι δραστηριότητες αυτές ήταν κρίσιμης σημασίας ως προς τις ρωσικές επιδιώξεις περί νίκης, και η γενικότερη υπόθεση φαίνεται πως ήταν ότι οι αξιωματούχοι της ουκρανικής κυβέρνησης θα είχαν τραπεί σε φυγή ή θα είχαν συλληφθεί λόγω της ταχύτητας της εισβολής. Επίσης, αναμενόταν πως το σοκ θα απέτρεπε την κινητοποίηση του πληθυσμού και ότι πιθανές διαδηλώσεις και άλλες μορφές αντίστασης θα ήταν διαχειρίσιμες, στο πλαίσιο πάντα και της αποσύνθεσης της ουκρανικής κοινωνίας των πολιτών. Για τη διαχείριση αυτών των αντιδράσεων, οι ρωσικές δυνάμεις θα υποστηρίζονταν από μονάδες καταστολής ταραχών και δυνάμεις της ρωσικής Εθνοφρουράς (Rosgvardia).

Οι ρωσικές υπηρεσίες φαίνονται να είχαν ετοιμάσει λίστες με άτομα τεσσάρων κατηγοριών: Αυτούς που έπρεπε να εξοντωθούν, αυτούς που έπρεπε να εκφοβιστούν, αυτούς που ήταν ουδέτεροι οπότε θα έπρεπε να παρακινηθούν να συνεργαστούν και αυτούς που ήταν ήδη έτοιμοι να συνεργαστούν. Ακόμη, προβλέπονταν διαδικασίες «φιλτραρίσματος» του πληθυσμού ώστε να διαπιστωθεί ποιοι θα έπρεπε να εκτοπιστούν και να διαταραχθούν δίκτυα αντίστασης, ενώ σε βάθος χρόνου η Ρωσία θα έστελνε εκπαιδευτικούς και αξιωματούχους για την «επανεκπαίδευση» των Ουκρανών.

Πέραν της εξόντωσης του εκτελεστικού κλάδου της ουκρανικής κυβέρνησης και της κατάληψης του κοινοβουλίου, οι σχεδιασμοί προέβλεπαν τη μετατροπή των φιλορωσικών δυνάμεων εντός του κοινοβουλίου σε ένα «κίνημα ειρήνης», με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις να ενθαρρύνονται/ πειθαναγκάζονται να το στηρίξουν. Το κίνημα αυτό θα αποκήρυττε την αντίσταση στο όνομα της ειρήνης, ενώ οι περιοχές που αντιστέκονταν θα βίωναν διακοπές ρεύματος, ύδρευσης, χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών από την κεντρική τράπεζα κ.α.

Επιπλέον η κατάληψη πυρηνικών σταθμών και επιστημονικών εγκαταστάσεων που πραγματοποιούσαν έρευνες στην πυρηνική ενέργεια σε Χάρκοβο και Κίεβο ήταν σημαντικό στοιχείο της ρωσικής προπαγάνδας, η οποία, παράλληλα με τη «δικαιολόγηση» της εισβολής στην Ουκρανία, είχε και την αρμοδιότητα να (παρα)«πληροφορεί» και τον ίδιο τον ρωσικό πληθυσμό για την έκταση της απειλής που υποτίθεται πως αποτελούσε η Ουκρανία για τη Ρωσία. Πέρα από τους ισχυρισμούς για την υποτιθέμενη παρουσία αμερικανικών εργαστηρίων βιολογικού πολέμου στην Ουκρανία, υπήρχε και το αφήγημα για την υποτιθέμενη επιδίωξη της Ουκρανίας να αποκτήσει ξανά πυρηνικά όπλα (τα οποία είχε εγκαταλείψει μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την πτώση της ΕΣΣΔ).

Οι στόχοι της ρωσικής εισβολής, τονίζεται στην αναφορά, δεν ήταν μόνο η «αποναζιστικοποίηση», (η καταστροφή της εθνικής κυριαρχίας της Ουκρανίας, η απαγόρευση της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας) και η «αποστρατικοποίηση» (καταστροφή των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και απόκτηση από τη Ρωσία της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας) μα και η «αποπυρηνικοποίηση» (η κατάληψη των πυρηνικών σταθμών, που θα περνούσαν στη διαχείριση της Rosatom) της χώρας.

Οι ρωσικές δυνάμεις που συγκεντρώνονταν στα σύνορα με την Ουκρανία το φθινόπωρο του 2021 έλαβαν εντολές που περιελάμβαναν παραμονή μακριά από τις βάσεις τους για εννιά μήνες. Οι εντολές αυτές είχαν εκδοθεί 3-4 μήνες πριν την εισβολή, και επιδεικνύουν πως η ρωσική κυβέρνηση εκτιμούσε πως θα είχε την Ουκρανία υπό τον πλήρη έλεγχό της μέχρι το καλοκαίρι του 2022.

Η επαφή με την πραγματικότητα

Στην έκθεση σημειώνονται τα εξής: Τα ρωσικά σχέδια για την εισβολή ήταν λεπτομερή και είχαν λύσεις για τα πιο πολλά πρακτικά προβλήματα που η Ρωσία θα αντιμετώπιζε κατά την κατοχή της Ουκρανίας. «Αν εκτελούνταν αποτελεσματικά, τα σχέδια θα μπορούσαν να είχαν επιτύχει…έφτασαν πιο κοντά από ό,τι πιστεύεται. Αν και υπόθεση πως θα υπήρχε ελάχιστη αντίσταση ήταν λανθασμένη, η κατοχή της νότιας Ουκρανίας δείχνει πως η ταχύτητα όντως παρείχε μια ρεαλιστική οδό προς την κατάληψη εδαφών, ακόμη και χωρίς τη λαϊκή στήριξη. Επιπλέον, παρά την αντίσταση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, η Ρωσία είχε τη μαχητική ισχύ στην αρχή του πολέμου να υπερνικήσει πολλούς ουκρανικούς σχηματισμούς. Πέρα από τις ελλείψεις στην εκτέλεση του σχεδίου και τις κακές επιδόσεις των ρωσικών μάχιμων μονάδων, υπάρχουν θεμελιώδεις πτυχές του σχεδίου που πρέπει να γίνουν κατανοητές για να γίνουν αντιληπτές οι ιδιαιτερότητες των επιχειρήσεων της Ρωσίας στην Ουκρανία κατά την πρώτη φάση του πολέμου. Τα σχέδια αυτά καταστρώθηκαν από μια πολύ μικρή ομάδα αξιωματούχων και τον σκοπό διεύθυνε ο Πούτιν. Πολλοί αξιωματούχοι που εκτελούσαν στοιχεία των προετοιμασιών δεν γνώριζαν τον ευρύτερο σκοπό. Το ρωσικό στρατιωτικό προσωπικό…δεν ήταν ενήμερο για την πρόθεση εισβολής και κατοχής μέχρι ημέρες πριν την εισβολή, και οι τακτικές μονάδες μάχης δεν έλαβαν εντολές παρά μέχρι λίγες ώρες πριν μπουν στην Ουκρανία».

Αν και αυτό συνέβαλε στην επίτευξη επιχειρησιακού αιφνιδιασμού (όπως ήταν και η πρόθεση), το ότι ενεπλάκησαν σχετικά λίγα άτομα στον όλο σχεδιασμό φαίνεται να συνέβαλε στο να υπάρξουν και να ληφθούν λανθασμένα υπόψιν ως «δεδομένα» πολλές υποθέσεις που δεν φαίνεται να αμφισβητήθηκαν ποτέ.

«Το ότι οι Ρώσοι υπέστησαν υπερέκταση από άποψης αριθμού αξόνων στους οποίους κινήθηκαν, ο μικρός αριθμός προσωπικού σε πολλές αποστολές και η αποτυχία στην ανάπτυξη κατάλληλων εφεδρικών σχεδίων υποδεικνύουν πως πολλές τεχνικές κρίσεις συνέβαλαν στο ότι κατά τον σχεδιασμό δεν υπήρξε ολοκληρωμένη ενημέρωση για το ευρύτερο πλαίσιο. Δεν φαίνεται να υπήρξε ανεξάρτητo “red teaming” (δηλαδή να έπαιξαν κάποιοι τον ρόλο του εχθρού κατά τον σχεδιασμό, με σκοπό να βρεθούν αδύνατα σημεία). Αντ’αυτού, το ίδιο το σχέδιο- αν και θεωρητικά εφικτό- χαρακτηριζόταν από προκατάληψη αισιοδοξίας σε κάθε του στάδιο και, το πιο ενδεικτικό, δεν προσέφερε ανακλητές πορείες δράσης, δεν υποδείκνυε σημεία απόφασης όπου θα καθοριζόταν αν οι συμβατικές δυνάμεις θα έπρεπε να αλλάξουν τη στάση τους, ούτε φανταζόταν άλλη εξέλιξη από την επιτυχία του. Το σχέδιο επίσης δεν λάμβανε υπόψιν τις ανάγκες αυτών που είχαν αναλάβει την υλοποίησή του, ούτε ενέργειες/ δραστηριότητες από την Ουκρανία. Η ανακριβής αξιολόγηση της FSB ως προς την αντίδραση της ουκρανικής κοινωνίας είναι πολύ λιγότερο ουσιώδης ως προς το πώς εξελίχθηκε στην πραγματικότητα το σχέδιο από το γεγονός πως δεν υπάρχουν στοιχεία στον ρωσικό σχεδιασμό που να δείχνουν ότι οποιοσδήποτε αναρωτήθηκε τι θα συνέβαινε αν οποιαδήποτε από τις υποθέσεις- κλειδιά του ήταν λανθασμένη».