Αρχιμ. Γρηγόριος Φραγκάκης: Η θεραπεία του εν Ουκρανία εκκλησιαστικού ζητήματος υπό της Μ.Ε.Κ-Το ζήτημα των χειροτονιών

Αναχειροτονία, Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας, Μεταπτυχιακή Διατριβή, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Σχίσμα

Μεταπτυχιακή Διατριβή στην Θεολογική Σχολή του του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Το θέμα της χορήγησης (2019) από το Οικουμενικό Πατριαρχείο του Τόμου Αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας , φωτίζει ο Αρχιγραμμετέας της Αγίας και Ιεράς Συνόδου της ΑτΧΜΕ, Αρχιμ. Γρηγόριος( Φραγκάκης), στην μεταπτυχιακή του διατριβή, με θέμα “Περί της θεραπείας του εν Ουκρανία εκκλησιαστικού ζητήματος υπό της Μητρός Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως-Το ζήτημα των χειροτονιών”, η οποία εγκρίθηκε από το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ειδίκευση: Κανονικό Δίκαιο.

Την επίβλεψη της διατριβής είχε ο καθηγητής Δημήτριος Νικολακάκης, και την Συμβουλευτική Επιτροπή απάρτιζαν οι καθηγητές Γιάγκου Θεόδωρος και Παπαθωμάς (Μητροπολίτης Περιστερίου), Γρηγόριος .

Ο Αρχιμ. Γρηγόριος αφιερώνει την διατριβή “Στό χέρι τοῦ εὐεργέτου μου, τοῦ ἀναγεννήτορός μου, τοῦ Πατέρα πού οὐσιαστικά μεγαλώνω κοντά Του, στό τίμιο χέρι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου ἀφιερώνω τήν παροῦσα, ὅπως καί τή ζωή μου ὁλόκληρη, ὁμολογῶντας μέ μελάνι καί αἷμα ὅτι: ¨ἐκολλήθη ἡ ψυχή μου ὁπίσω σου, ἐμοῦ δέ ἀντελάβετο ἡ δεξιά σου¨ (Ψλμ. ξβ’, 9)”

Στην εισαγωγή ο Αρχιμ. Γρηγόριος, μεταξύ άλλων, σημειώνει: “Ὁ γράφων δέν καταγράφει ἁπλῶς τά πραγματικά ἱστορικά καί ἐκκλησιαστικά στοιχεῖα τοῦ ζητήματος, ἀλλά καί προσωπικῶς ὁ ἴδιος δέν ἀμφιβάλλει καθόλου γιά τήν ἐντός τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας Ἀποστολική Διαδοχή καί ὅ,τι αὐτή συνεπάγεται, καθώς ἔχει τήν ἀκράδαντη πεποίθησι σ’ αὐτό πού μία ἡμέρα τοῦ Ἀπριλίου τοῦ 2022 ὁ Παναγιώτατος Πατριάρχης μου κ. κ. Βαρθολομαῖος, κατά τη διάρκεια τῆς μεσημβρινῆς τράπεζας ἀνέφερε: «Πιστεύω ἀπολύτως ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ ταμειοῦχος, ἡ διαχειρίστρια τῆς θείας Χάριτος!». Αὐτή ἡ βιωματική ἔκφρασι εἶναι γιά τόν μαθητή αὐτοῦ τοῦ μεγάλου ἀνδρός ἡ παρακαταθήκη, τό ἀπόσταγμα ἑνός βίου ἐκκλησιαστικοῦ, γι’ αὐτό καί πάντοτε, σέ ὅλες τίς πράξεις τῆς διακονίας μου, γνώμονα ἀλλά καί προορισμό ἀποτελεῖ ἡ υἱική ὑπεράσπισι τῆς φωνῆς τῆς Ἐκκλησίας. Βεβαίως, δέν λησμονῶ ποτέ ὅτι ἡ ὑπεράσπισι αὐτή πρέπει νά γίνεται ὄχι μέ ἐνθουσιώδεις διακηρύξεις, ἀλλά μέ γνήσιες ἀποδείξεις τῆς ἀληθείας τῶν ὑποστηριζομένων, ὅπως ἀκριβῶς ἀπαιτεῖ ἡ δεοντολογία κάθε γνησίας ἐπιστημονικῆς ἐρεύνης”.

Η μεταπτυχιακή διατριβή δημοσιεύτηκε χθες στην ιστοσελίδα της Θεολογικής Σχολής του Αρσιστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στην περίληψη της δημοσίευσης αναφέρεται:

“Μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες παραμέτρους, ίσως η κυριώτερη, στο ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα, το οποίο κλήθηκε να επιλύσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ήταν αυτή των χειροτονιών των αρχιερέων των δύο παρατάξεων που προσήλθαν στην κοινωνία της Εκκλησίας από το σχίσμα μετά από έκκλητη προσφυγή.

Το ζήτημα της εγκυρότητας των χειροτονιών από καθηρημένους ή σχισματικούς ιεράρχες, οι περί αυτοχειροτονήτων κατηγορίες, η αιτούμενη από πολλούς αναχειροτονία, διεδραμάτησαν σπουδαίο αρνητικό ρόλο στην όλη εξέλικη του ζητήματος καθώς ελάχιστοι προτίμησαν να προσφύγουν στη μελέτη των πηγών και της εκκλησιαστικής ιστορίας ώστε να πληροφορηθούν πώς η Εκκλησία και μάλιστα η Μεγάλη Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως μεριμνούσε για την θεραπεία των σχισμάτων.

Στη μελέτη αυτή παρουσιάζεται η ενασχόληση κληρικών με τό ζήτημα της επιστροφής από σχίσματα, ο τρόπος με τον οποίον οι Οικουμενικές Σύνοδοι δέχονταν τους πεπλανημένους αδελφούς, η ιστορία σε γενικές γραμμές του εκκλησιαστικού ουκρανικού θέματος, και επιχειρείται η με αποδείξεις τεκμηρίωση του γεγονότος ότι τελικώς κανείς από τους ιεράρχες που προσήλθαν, που επέστρεψαν από το υπό κρίση σχίσμα δεν προερχόταν από τις τάξεις των αυτοχειροτονήτων. Στο όλο ζήτημα και στην αυτή συνάρτηση εξετάζονται ενδελεχώς οι περιπτώσεις απονομής αυτοκεφαλίας στις κατά τόπους Εκκλησίες Αλβανίας και Βουλγαρίας, το περελθόν, η κατάσταση από την οποία διέδραμαν, ώστε να φτάσουν στην εσωτερική εκκλησιαστική αυτοτέλειά τους και ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στά γεγονότα αυτά.

Εξ άλλου, μελετήθηκε και η ιστορία και οι ομοιότητες με το ουκρανικό ζήτημα και της Εκκλησίας Σερβίας, καθώς και παράδειγμα από τη σύγχρονη ιστορία της περί επιστροφής σχισματικών και του τρόπου αποδοχής τους. Από μία τέτοια μελέτη, ασφαλώς, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει και η μεγάλη ευθύνη του εκάστοτε Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και Οικουμενικού Πατριάρχη, του να δέχεται έκκλητες προσφυγές όχι μόνον από κληρικούς της δικαιοδοσίας του αλλά και από κλίματα άλλων κατά τόπους Εκκλησιών. Όλα αυτά τα περιλαμβανόμενα στην μελέτη αυτή έχουν ως βάση τους τόσο σχεδόν ανέκδοτα και πάντως δυσεύρετα και σπάνια κείμενα αλλά και αρχειακό υλικό από το Οικουμενικό Πατριαρχείο”.