Αρχεία στην Κύπρο. Οργάνωση – Προσδοκίες – Προοπτικές

Αλίκη Στυλιανού, Διεθνής Εβδομάδα Αρχείων, Δρ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Κρατικό Αρχείο, Πρώτο Επιστημονικό Συνέδριο

Πρώτο Επιστημονικό Συνέδριο Κρατικού Αρχείου με την ευκαιρία της Διεθνούς Εβδομάδας Αρχείων.-Οι ομιλίες του Εφὀρου Συλλογών Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου, Δρ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, και της Διευθύντριας του ΓΤΠ Αλίκης Στυλιανού

Πραγματοποιήθηκε σήμερα, Τρίτη 7 Ιουνίου 2022, το 1^ο επιστημονικό συνέδριο του Κρατικού Αρχείου με θέμα «Αρχεία στην Κύπρο. Οργάνωση – Προσδοκίες – Προοπτικές». Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε με ευκαιρία της Διεθνούς Εβδομάδας Αρχείων, η οποία φέτος εορτάζεται μεταξύ της 6^ης και 10^ης Ιουνίου 2022. Ένεκα του αδόκητου χαμού της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κας Ζέτας Αιμιλιανίδου, πάρθηκε ομόφωνη απόφαση όπως το συνέδριο αφιερωθεί στη μνήμη της.

Στόχος των εορτασμών αυτών, σε διεθνές επίπεδο, είναι η ανάδειξη της χρησιμότητας των αρχείων για την κοινωνία και τη χρηστή διακυβέρνηση και η ευαισθητοποίηση του κοινού για τη σημασία και την αξία τους.

Το Κρατικό Αρχείο της Κυπριακής Δημοκρατίας στην προσπάθειά του για προβολή των αρχειακών ιδρυμάτων που λειτουργούν στην Κύπρο, τη γνωριμία του κοινού με τα αρχειακά τεκμήρια που διαφυλάσσονται σε αυτά και την καταγραφή των προοπτικών τους στο νέο ψηφιακό περιβάλλον που ζούμε, διοργάνωσε το επιστημονικό αυτό συνέδριο, προσκαλώντας τα σημαντικότερα ιδρύματα διαχείρισης αρχείων στην Κύπρο.

Το συνέδριο χαιρέτισε η Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως κα Στέφη Δράκου, η οποία εξήρε τη σημασία των αρχείων για τη χρηστή διοίκηση αλλά και την ιστορική έρευνα, τονίζοντας παράλληλα τη συμβολή του Κρατικού Αρχείου προς τον σκοπό αυτό.

Στην ομιλία του ο Αναπληρωτής Έφορος Κρατικού Αρχείου Δρ Χρίστος Κυριακίδης, αφού καλωσόρισε τους συμμετέχοντες, παρουσίασε τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει το Κρατικό Αρχείο στη διάσωση, διαφύλαξη και διάθεση στο κοινό των αρχείων που παράγει, ως επί το πλείστο, ο δημόσιος τομέας, τις προσδοκίες για την ανάπτυξή του και τις προοπτικές που εμφανίζονται στο νέο περιβάλλον που τα ηλεκτρονικά αρχεία επιβάλλουν.

Για τη συμβολή των Οργανισμών τους στη διάσωση των αντίστοιχων αρχείων τους μίλησαν ο Γενικός Διευθυντής του ΡΙΚ, Θανάσης Τσώκος, η Διευθύντρια του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών , Αλίκη Στυλιανού, ο Αναπληρωτής Διευθυντής του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, Δρ Κυπριανός Λούης για το Αρχείο Προφορικής Παράδοσης του Κέντρου και ο Επιστημονικός Διευθυντής του Παττίχειου Δημοτικού Μουσείου – Ιστορικού Αρχείου και Κέντρου Μελετών Λεμεσού, Μίμης Σοφοκλέους.

Στη δεύτερη συνεδρία παρουσιάστηκαν εισηγήσεις για ιδιωτικά αρχεία, που λειτουργούν στην Κύπρο και το εξωτερικό. Ο Αρχειοφύλακας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, Κωνσταντίνος Θεοδότου μίλησε για το Αρχείο των αοιδίμων Αρχιεπισκόπων Κύπρου, ο Ερευνητής στο Κέντρο Μελετών της Ιεράς Μονής Κύκκου , Κωστής Κοκκινόφτας για τα σχετικά με την Κύπρο έγγραφα του Αρχείου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, ο Επιστημονικός Διευθυντής του Κέντρου Μελετών ” Τάσσος Παπαδόπουλος” , Αναπληρωτής Καθηγητής Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, Πέτρος Παπαπολυβίου, για το αρχείο που φυλάσσεται στο ίδρυμα, και τέλος, ο Έφορος Συλλογών Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου, Δρ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου για το Ιστορικό Αρχείο του Ιδρύματος.

Το σημαντικότερο συμπέρασμα, που εξήχθηκε είναι ότι οι προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν τα αρχειακά ιδρύματα είναι κοινές και η συνεργασία όλων των φορέων μεταξύ τους είναι απαραίτητη για την αντιμετώπισή τους. Παράλληλα, κάτι που αποτελεί και επιδίωξη και του Κρατικού Αρχείου, είναι η θεσμοθέτηση του συνεδρίου αυτού σε ετήσια βάση, πράγμα που θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ των ιδρυμάτων, που διαχειρίζονται αρχεία στην Κύπρο.

Έφορος Συλλογών Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου, Δρ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου

Η συμβολή της συλλογής του Ιστορικού Αρχείου Τράπεζας Κύπρου στην ιστορική, οικονομική και κοινωνική έρευνα για την Κύπρο είναι αναμφισβήτητα σημαντική. Πρόκειται για τομείς που συντρέχουν παράλληλα από το 1899 μέχρι και τις μέρες μας και καθορίζουν σημαντικούς σταθμούς της σύγχρονης ιστορίας μας, επεσήμανε, κλείνοντας την ομιλία του ο Έφορος Συλλογών Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου, Δρ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου . Διαβάστε την ομιλία

“Το Ιστορικό Αρχείο Τράπεζας Κύπρου ως ξεχωριστό τμήμα ιδρύθηκε το 2001 με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Συγκροτήματος της Τράπεζας Κύπρου και στεγαζόταν στο ιστορικό κτήριο της Τράπεζας Κύπρου στη Φανερωμένη. To 2018 με την εφαρμογή του Νόμου περί προσωπικών δεδομένων και χρήσης αυτών επήλθαν κάποιες αλλαγές. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα (ΠΙ) Τράπεζας Κύπρου έχει στη διαχείρισή του το αρχειακό υλικό μέχρι το έτος 1939 ως ξεχωριστή συλλογή, ενώ το υλικό από το 1940 μέχρι σήμερα επιστράφηκε στην Τράπεζα Κύπρου και δεν είναι δυνατή ακόμη η χρήση του.

Το αρχειακό υλικό της Συλλογής προέρχεται από τα καταστήματα της Τράπεζας Κύπρου, τα κεντρικά αρχεία του συγκροτήματος, δωρεές και αγορές. Η συλλογή εμπλουτίστηκε με αρχειακό υλικό που προήλθε από το Πολιτιστικό Κέντρο της Πρώην Λαϊκής Τράπεζας με την κρίση του 2013.

Στόχος του ΠΙ είναι διαφύλαξη και η προβολή του αρχειακού υλικού της Τράπεζας Κύπρου, καθώς και η συγκέντρωση αρχειακού υλικού άλλων φορέων και ιδιωτών στο εσωτερικό και εξωτερικό, το οποίο αφορά στην κυπριακή οικονομική ιστορία και προβάλλει την εξέλιξη της Τράπεζας και την Κύπρο γενικότερα.

Το ΠΙ παρέχει πληροφορίες, οι οποίες διευκολύνουν και προωθούν την έρευνα, όχι μόνο για τις ενέργειες του Συγκροτήματος, αλλά και για άλλους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της Κύπρου.

Η Συλλογή του Ιστορικού Αρχείου περιλαμβάνει:

* Λυτά έγγραφα και βιβλία παραγωγής του Συγκροτήματος από το 1899, χρονολογία ίδρυσης του Ταμιευτηρίου «Η Λευκωσία», προδρόμου της Τράπεζας Κύπρου μέχρι το 1939.

Οπτικό υλικό, όπως λ.χ. φωτογραφίες κτηρίων, καταστημάτων και προσωπικού της Τράπεζας Κύπρου εποχής.
Αρχείο παλαιών κυπριακών εφημερίδων, όπως λ.χ. της Ελευθερίας και του Κυπριακού Φύλακος σε μη συμπληρωμένες σειρές που καλύπτουν με κάποια κενά τα έτη 1896-1916, 1940-1945.
Αρχείο μηχανών, γραφειακού εξοπλισμού και επίπλων. Τα αντικείμενα αυτά φυλάσσονται επιλεκτικά και προσφέρονται για ερευνητικούς και εκθεσιακούς σκοπούς, αφού αποτυπώνουν την εξέλιξη της τεχνολογίας στην Τράπεζα.

Το αρχειακό υλικό είναι ταξινομένο στις ακόλουθες ενότητες:

Ταμιευτήριο «Η Λευκωσία»
Τράπεζα Κύπρου
Τράπεζα Λάρνακος
Τράπεζα Αμμοχώστου
Κυπριακό Ταμιευτήριο
Τράπεζα «Η Μέλισσα Πάφου»
Λαϊκή Τράπεζα Πάφου

Το αρχειακό υλικό έχει κατανεμηθεί σε 18 θεματικές Σειρές που περιλαμβάνει Καταστατικά και Κανονισμούς, Διοίκηση, Ισολογισμούς και Απολογισμούς, Μέτοχους και Μετοχές, Πιστώσεις, Δάνεια, Καταθέσεις, Ταμείο, Συναλλαγές, Αλληλογραφία, Προσωπικό, Εσωτερική Υπηρεσία, Γενικά Έξοδα, Υποκαταστήματα, Περιουσία, Τράπεζες, Εταιρείες Τράπεζας Κύπρου, Ποικίλα.

Η αρχειοθέτηση του αρχειακού υλικού αφορά τα έτη 1899 έως το 1939 με τη δημιουργία ενός χρησιμότατου καταλόγου.

Στον κανονισμό εμπίπτει και το Φωτογραφικό Αρχείο, το οποίο περιλαμβάνει φωτογραφίες με τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και τις δραστηριότητες της Διοίκησης σε σχέση με τους μετόχους και τους πελάτες της, Κοινωνική προσφορά, καθώς και Φακέλους με φωτογραφίες κτηρίων και καταστημάτων της Τράπεζας Κύπρου.

Στο Κατάστημα Φανερωμένης λειτουργεί μόνιμη έκθεση γραφειακού εξοπλισμού, εγγράφων, φωτογραφιών και αναμνηστικών αντικειμένων. Παρουσιάζεται επίσης η ιστορία του Καταστήματος Φανερωμένης με συνεχή λειτουργία από το 1936.

Η έκθεση λειτουργεί καθημερινά κατά τις ώρες εργασίας της Τράπεζας.

Το Ιστορικό Αρχείο είχε διοργανώσει εκθέσεις, επιστημονικές ημερίδες, εργαστήρια, διαλέξεις και εκδόσεις.

Το 2009 το ΙΑΤΚ φιλοξένησε το Διεθνές Συνέδριο της European Association for Banking and Financial History.

Ένα χρόνο μετά εκδόθηκε το βιβλίο Τράπεζα Κύπρου, Χρονολόγιο 1899-2009 με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 110 χρόνια ζωής της Τράπεζας.

Από το 2012 το Ιστορικό Αρχείο σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου διοργάνωσε Ημερίδες και Εργαστήρια Οικονομικής Ιστορίας με στόχο την επαφή και έρευνα των φοιτητών με τις διαθέσιμες πηγές οικονομικού και τραπεζικού χαρακτήρα μέσα από το υλικό του Ιστορικού Αρχείου.

Στις Ημερίδες συμμετείχαν πανεπιστημιακοί, μεταπτυχιακοί, υποψήφιοι διδάκτορες και διδάκτορες από την Κύπρο και το Εξωτερικό. Σημειώνω τη συμμετοχή από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Πανεπιστήμιο York στο Τορόντο του Καναδά και από ίδρυμα SALT στην Κωνσταντινούπολη.

Από τις θεματικές των Ημερίδων και των Εργαστηρίων αναφέρω τις «Ιστορία και Οικονομία στο Ιστορικό Αρχείο Τράπεζας Κύπρου», «Η Κύπρος τον 20ό αιώνα: κράτος, κοινωνία και οικονομία», «Ιστορία και Οικονομία στην Αγγλοκρατούμενη Κύπρο, μέσα από τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου Τράπεζας Κύπρου», «Τράπεζες και Πόλεμοι, μέσα από τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου Τράπεζας Κύπρου».

Από τη Σχολική χρονιά 2011-2012 πραγματοποιούνται σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας Εκπαιδευτικά Προγράμματα που απευθύνονται σε μαθητές Λυκείου και μαθητικούς ομίλους που ασχολούνται με την Οικονομία. Για την ανάγκες των προγραμμάτων αυτών έχουν εκδοθεί σχετικά εκπαιδευτικά τετράδια, όπως λ.χ. αυτά που βλέπετε στην οθόνη και σε διαδραστική μορφή το πρόγραμμα «Η Βαλίτσα», τα οποία έγγραψαν ο Χαράλαμπος Χαραλάμπους και η Ευαγγελία Ματθοπούλου, συνεργάτες του Ιστορικού Αρχείου.

Κυρίες και κύριοι σύνεδροι,

Η ομιλία της Διευθύντριας του ΓΤΠ Αλίκης Στυλιανού

Η διαχείριση αρχειακών συλλογών δεν περιορίζεται στη διατήρηση και προστασία του συμβατικού/αναλογικού περιεχομένου και στην εξασφάλιση πρόσβασης, αλλά περιλαμβάνει καινοτόμα σχέδια έτσι ώστε να είναι και πιο ελκυστικά για να τα εξερευνήσει το κοινό, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα και την εκπαίδευσή του, τόνισε στην ομιλία της η Διευθύντρια του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών(ΓΤΠ) , Αλίκη Στυλιανού. Διαβάστε την ομιλία

“Ο Ιανός, ένας από τους παλαιότερους θεούς των Ρωμαίων, ο θεός με τα δύο πρόσωπα στραμμένα σε αντίθετες κατευθύνσεις, θεωρείτο θεός των ενάρξεων και των μεταβάσεων από μια πρότερη κατάσταση σε μία άλλη. Συχνά δε απεικονιζόταν με δύο πρόσωπα, μάλιστα στις πιο πρώιμες περιόδους απεικονιζόταν με το ένα πρόσωπο γενειοφόρο και το άλλο ξυρισμένο. Για κάποιους η αντίστιξη αυτή σηματοδοτούσε τα ζεύγη αντιθέτων, τον ήλιο και τη σελήνη ή το γήρας και τη νιότη.

Ο Ιανός απεικονίζεται στο σήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Αρχείων, αφού θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει το αρχειακό επάγγελμα. Οι αρχειονόμοι, όπως κι αυτός, κοιτάζουν το παρελθόν και το μέλλον ταυτόχρονα. Σήμερα ο συμβολισμός είναι πιο έκδηλος από ποτέ, καθώς βρισκόμαστε εν μέσω μιας εκτεταμένης μετάβασης από την έντυπη στην ψηφιακή εποχή. Ως αποτέλεσμα της ψηφιακής επανάστασης, όπως αλλάζει η καθημερινότητα μας, όπως αλλάζουν οι συνήθειες μας, με τον ίδιο τρόπο προσαρμόζονται και τα αρχεία. Από αρχειακές συλλογές σε φυσικούς χώρους μετατρέπονται σε ψηφιακά αρχεία.

Ενώ η τεχνολογία για πολλούς ακυρώνει την ταύτιση τεκμηρίου και εγγράφου, ανατρέποντας την παραδοσιακή εικόνα των αρχείων ως φυσικών χώρων, παράλληλα εμφανίζεται ένα νέο αρχείο, το ψηφιακό.

Τα νέα δεδομένα δεν έχουν μόνο διευρύνει τον παραδοσιακό διττό ρόλο των φορέων τήρησης αρχείων. Έχουν αλλάξει και τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και αλληλοεπιδρούν με τα αρχεία.

Το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών (ΓΤΠ) διαχειρίζεται δύο πολύ σημαντικά αρχεία: Το Αρχείο Τύπου και το Φωτογραφικό Αρχείο.

Το Αρχείο Τύπου διαθέτει αυτή τη στιγμή 1291 τίτλους εφημερίδων και περιοδικών στην Ελληνική, την Τουρκική και άλλες γλώσσες. Αποτελεί την πλουσιότερη συλλογή εφημερίδων και περιοδικών που έχουν εκδοθεί στην Κύπρο από το 1878 μέχρι σήμερα και τη μόνη που μπορεί να καλύψει σφαιρικά τις ανάγκες της ερευνητικής κοινότητας της χώρας.

Το Φωτογραφικό Αρχείο ανάγεται στο 1950 και περιλαμβάνει υλικό από τις καθημερινές καλύψεις των φωτογράφων του ΓΤΠ, καθώς και ιδιωτικές συλλογές που έχουν δωριστεί ή αγοραστεί από το ΓΤΠ. Πρόκειται για μια εξαιρετικά εμπεριστατωμένη απεικόνιση της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της Κύπρου, περιλαμβανομένων κρίσιμων πτυχών της σύγχρονης ιστορίας.

Και τα δύο αρχεία φυλάσσονται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους με ελεγχόμενες κλιματολογικές συνθήκες στο κτήριο του ΓΤΠ στη Λευκωσία. Η διαχείρισή τους είναι μια διαρκής άσκηση ισορροπίας ανάμεσα στην προστασία των πολύτιμων ιστορικών τεκμηρίων και τη διάθεσή τους στο κοινό. Πρόκειται για έναν πλούτο που ανήκει στο κράτος και τους πολίτες του.

Το 2017 ήταν μια χρονιά-ορόσημο για το Αρχείο Τύπου του ΓΤΠ. Η έγκριση της πρότασης συγχρηματοδότησης του έργου «Ψηφιακός Ηρόδοτος ΙΙ» στο πλαίσιο του προγράμματος διασυνοριακής συνεργασίας «Ελλάδα Κύπρος 2014-2020» με εταίρους το ΓΤΠ, το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και την Αναπτυξιακή Εταιρεία Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου-Ενεργειακή Α.Ε., είχε ως αποτέλεσμα την πρώτη μαζική ψηφιοποίηση ενός σημαντικού μέρους του αρχείου εφημερίδων που αριθμεί 500.000 σελίδες.

Ιστορικά, ανατρέχοντας στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ελάχιστοι γνώριζαν την ύπαρξη του Αρχείου Τύπου. Εκείνοι που συνέβαλαν στο να βγει από τη λήθη ήταν το προσωπικό του ΓΤΠ που ασχολείτο με το αντικείμενο σε συνεργασία με τη διοίκηση του, καθώς και οι πρώτοι ερευνητές. Όπως γίνεται συνήθως, η μετάβαση από την άγνοια στη γνώση παίρνει χρόνο, έτσι και για το Αρχείο πέρασε καιρός μέχρι να του αποδοθεί η ανάλογη αξία. Κάπου ανάμεσα στο 1983 που ξεκίνησε η μικροφωτογράφιση εφημερίδων και το 2009 όταν έκανε την εμφάνισή της η ψηφιοποίηση, το Αρχείο Τύπου μπήκε σε μια άλλη πορεία. Μετά τον «Ψηφιακό Ηρόδοτο», το κόστος ψηφιοποίησης καλύπτεται από τον προϋπολογισμό του ΓΤΠ, ενώ η πρόσφατη αγορά νέου μηχανήματος οπτικής σάρωσης θα αναβαθμίσει την ποιότητα των παραγόμενων ψηφιακών τεκμηρίων. Στην παρούσα χρονική στιγμή αναμένουμε τον σχεδιασμό ενός νέου ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης που θα υποστηρίζει την παρακολούθηση του πλήρους κύκλου ζωής ενός τεκμηρίου.

Ωστόσο, τίποτε από όλα αυτά δεν θα είχε σημασία, αν ταυτόχρονα δεν επενδύαμε υλικούς και πνευματικούς πόρους για τη σύνδεση του αρχείου με την κοινωνία. Γιατί ζωντανό δεν είναι μόνο το αρχείο που τροφοδοτείται, αλλά και αυτό που προσφέρεται, εμπνέει και στηρίζει τη δημιουργία.

Εκτός από το Ερευνητικό Κέντρο στη Λευκωσία, στο κτήριο του ΓΤΠ που άνοιξε επίσημα τις πόρτες του το 1995, και στη Λεμεσό που λειτουργεί ήδη από το 2011, τρία νέα Ερευνητικά Κέντρα προστέθηκαν την τελευταία πενταετία στη Λάρνακα (2017), την Αγία Νάπα (2018) και την Πάφο (2019). Το κοινό μπορεί να κάνει αναζήτηση στο σύνολο του ψηφιοποιημένου αρχείου μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας.

Το 2020 τέθηκε σε λειτουργία και ο ιστότοπος του Αρχείου Τύπου, στο www.pressarchive.cy, επιτρέποντας την ανάκτηση μέρους του ψηφιοποιημένου υλικού μέσω διαδικτύου από εξωτερικούς χρήστες.

Ανάλογοι είναι οι στόχοι μας και για το Φωτογραφικό Αρχείο. Ύστερα από πολυετή προσπάθεια που ξεκίνησε το 2011, φέτος ολοκληρώθηκε η ψηφιοποίηση του αναλογικού αρχείου, το οποίο αποτελείται από περίπου 700.000 αρνητικά. Σε εξέλιξη βρίσκεται και η επεξεργασία του ψηφιοποιημένου υλικού προκειμένου να αποκτήσει τις κατάλληλες προδιαγραφές που θα επιτρέψουν περαιτέρω αξιοποίησή του. Παράλληλα, προωθούνται συνεργασίες για ψηφιοποίηση συλλογών των άλλων φορέων.

Επί του παρόντος η προσφορά του αρχειακού υλικού για έρευνα γίνεται με επί τόπου επίσκεψη στο κτήριο του ΓΤΠ στη Λευκωσία κατόπιν ραντεβού.

Η τελευταία πενταετία δεν ήταν καθοριστική μόνο για τα αρχεία μας αλλά και για εμάς. Τι μάθαμε; Εν πρώτοις, η διαχείριση ενός έργου ψηφιοποίησης ξεκινά πριν από την έναρξη του. Ο σωστός σχεδιασμός είναι απαραίτητος για την επιτυχία του. Επιπρόσθετα, οι αποφάσεις έργων που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογία, χρειάζεται να αναθεωρούνται συχνά, καθώς περισσότερες τεχνικές λύσεις γίνονται διαθέσιμες.

Ένα άλλο ζήτημα εξαιρετικής σημασίας αφορά στην προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων. Κάθε πράξη επεξεργασίας και αναπαραγωγής οφείλει να πραγματοποιείται στο πλαίσιο της σχετικής νομοθεσίας. Ο εκάστοτε φορέας θα πρέπει να προστατέψει το ψηφιακό υλικό από μη εξουσιοδοτημένη, παράνομη ή καταχρηστική χρήση.

Βεβαίως, κάθε έργο ψηφιοποίησης είναι μοναδικό και με διαφορετικές παραμέτρους, αναλόγως της μορφής και του εύρους του υλικού – δύο παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή των τεχνικών μέσων αλλά και το καθεστώς λειτουργίας του, όπως αυτές προσδιορίζονται κυρίως από τις απαιτήσεις των χρηστών.

Στην πράξη προκύπτουν πολλά ζητήματα, η διαχείριση των οποίων εξαρτάται από την ευελιξία και ταχύτητα του φορέα να ανταποκριθεί στις προκλήσεις και να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που αναδύονται.

Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα προοπτική που ανοίγεται μπροστά μας αφορά στην ανάπτυξη συνεργασιών ανάμεσα σε όσους διαχειρίζονται τα ενεργά και ιστορικά αρχεία.

Η οικοδόμηση αμοιβαία επωφελών σχέσεων δεν εξασφαλίζει απλώς την επίτευξη διοικητικών και πολιτιστικών στόχων. Συμβάλλει στην προαγωγή της γνώσης και ενισχύει τη διαλειτουργικότητα των ψηφιακών συλλογών. Αυτό καθίσταται ολοένα και πιο σημαντικό με το πέρασμα του χρόνου και την κατακόρυφη αύξηση του όγκου του ψηφιακού περιεχομένου που προάγει ένα νέο οικοσύστημα πληροφόρησης και παραγωγής αξίας που ανήκει στο δημόσιο.

Λέγοντας αυτά, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ σε μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα και που αφορά μια παρανόηση ότι το ψηφιακό περιεχόμενο είναι για πάντα. Διότι, δεν είναι.

Τα ψηφιακά αρχεία είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα. Κινδυνεύουν να αλλοιωθούν -γεγονός που μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση την αυθεντικότητά τους- ακόμη και να διαγραφούν κυρίως από βλάβες στα αποθηκευτικά μέσα, κακόβουλο λογισμικό και μη εξουσιοδοτημένες παρεμβάσεις («επιθέσεις»). Τέλος, κινδυνεύουν από το φαινόμενο της «τεχνολογικής απαρχαίωσης» όσον αφορά τη συμβατότητα του λογισμικού και ενώ τα τεχνολογικά μέσα εξελίσσονται, παράλληλα, υποβαθμίζονται πολύ γρήγορα. Αυτό αποτελεί, όχι αδίκως, αντικείμενο μελέτης και έρευνας παγκοσμίως.

Είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό να συνειδητοποιούμε ότι αυτό που κάνουμε τώρα δεν είναι εφήμερο, αλλά κάτι που θα έχει διαρκή αξία και για τις μελλοντικές γενιές. Υπάρχει κάτι καλύτερο από αυτό; Εύλογο το ερώτημα. Διότι, εν τω μεταξύ, η τεχνολογία και η πρόοδος μπορεί να μας παρουσιάσουν κάτι καινούργιο που ακόμα να μην γνωρίζουμε”.