Από τα Λεύκαρα το φυτό του Απρίλη

Ο Αστράγαλος ο μακρόκαρπος υποείδος των Λευκάρων (Astragalus macrocarpus subsp.lefkarensis) είναι ένα σπάνιο φυτό που απαντά αποκλειστικά στην Κύπρο. Το Τμήμα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, λαμβάνει μια σειρά από μέτρα που αποσκοπούν στη διατήρηση και τη διαιώνιση του είδους.  Η ονομασία του γένους Astragalus προέρχεται από ελληνική λέξη «αστράγαλος», λόγω του σχήματος των σπερμάτων, το οποίο μοιάζει με ένα από τα οστά του ανθρώπινου αστράγαλου, ενώ το επίθετο macrocarpus αναφέρεται στο μέγεθος του καρπού του. Το επίθετο lefkarensis δόθηκε στο είδος διότι πρωτοεντοπίστηκε στην περιοχή των Λευκάρων.

Το γένος Astragalus περιλαμβάνει 2.000-3.000 είδη, με εξάπλωση σε εύκρατες περιοχές του Βόρειου Ημισφαιρίου. Στην Κύπρο το γένος αντιπροσωπεύεται με 12 ιθαγενή είδη και υποείδη, από τα οποία δύο είναι ενδημικά.  Το υποείδος lefkarensis είναι ενδημικό της Κύπρου και απαντά σε 7 θέσεις, έξι από τις οποίες βρίσκονται σε περιοχές κάτω από τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας (Λεύκαρα, Κάτω Δρυς, Ασγάτα, Αλαμινός, Κελοκέδαρα, Ακάμας, Τόχνη) και μια στα κατεχόμενα, κοντά στον Κορμακίτη. Ευδοκιμεί σε υποβαθμισμένους θαμνώνες και σε φρυγανώδη βλάστηση κυρίως σε ασβεστολιθικά υποστρώματα και πιο σπάνια σε ηφαιστιογενή σε υψόμετρο 50 έως 700 μέτρα. Ανθοφορεί από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Απρίλιο και καρποφορεί Μάιο με Ιούνιο.

Προτεραιότητα η προστασία του σπάνιου φυτού

Το Astragalus macrocarpus subsp. lefkarensis περιλαμβάνεται στα Παραρτήματα II & IV της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ) ως φυτό προτεραιότητας, γεγονός που συνεπάγεται ότι για τη διατήρησή του απαιτείται καθορισμός Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Περιοχές Natura 2000). Επιπρόσθετα, περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου, όπου χαρακτηρίζεται ως Εύτρωτο (Vulnerable). Ο συνολικός πληθυσμός του υποείδους αριθμεί περίπου 2.900 φυτά και βρίσκεται κυρίως σε ιδιωτική και χαλίτικη γη. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού του (πέραν των 2.000 φυτών) απαντά εντός περιοχών του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000.

Παρουσιάζει μικρή αναπαραγωγική επιτυχία και απειλείται από την προσβολή των καρπών του από έντομα και σε κάποιες περιπτώσεις από την οικιστική ανάπτυξη. Για την επί τόπου (insitu) προστασία του υποείδους, το Τμήμα Δασών έχει προχωρήσει σε ενίσχυση του πληθυσμού στο κοινοτικό δάσος Λευκάρων και στην εγκατάσταση νέας αποικίας στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακάμα. Επιπρόσθετα, για την εκτός τόπου (exsitu) προστασία του, έγινε συλλογή και αποθήκευση σπερμάτων σε Τράπεζες Γενετικού Υλικού.

Περιγραφή

Πρόκειται για όρθια πολυετή πόα, ύψους 50 έως 100 εκατοστά, με βλαστούς που φέρουν πυκνό, μακρύ και αργυρό τρίχωμα. Τα φύλλα του είναι πτερωτά, καλυμμένα με μακριές, αργυρόχρωμες τρίχες. Στη βάση του βλαστού τα φύλλα είναι σχετικά μικρά ενώ τα ανώτερα είναι μεγαλύτερα. Φέρει πυκνές ταξιανθίες, βοτρυοειδείς, σχεδόν επιφυείς, με 3 έως 9 άνθη χρώματος κίτρινου. Ο καρπός είναι χέδρωπας, διογκωμένος με οξύ ευθύ ράμφος. Το περικάρπιο είναι φελλώδες ή σπογγώδες, με βαθυκόκκινο χρώμα ενώ τα σπέρματα είναι συμπιεσμένα, νεφροειδή.