Aντίκειται στις διεθνείς συμβάσεις o νέος Εκλογικός Κανονισμός των μη μουσουλμανικών βακουφίων

“Είναι σαφές ότι, ιδίως η Ρωμαίικη Κοινότητα, ο πληθυσμός της οποίας βαίνει μειούμενος, αλλά είναι η πλουσιότερη από άποψη ακίνητης περιουσίας, θα υποστεί μεγάλη ζημία από την εφαρμογή των άρθρων 6 και 7 του Κανονισμού”.

Του Cem Sofuoğlu*

H Γενική Διεύθυνση Βακουφίων (ΓΔΒ) δημοσίευσε στις 18.6.2022 Κανονισμό που αφορά τη διενέργεια εκλογών για την ανάδειξη των αιρετών διοικήσεων των μειονοτικών μη μουσουλμανικών βακουφίων (εννιά χρόνια μετά την ακύρωση (19.1.2013) του προηγούμενου). Ο νέος Εκλογικός Κανονισμός αποτελείται από 17 άρθρα.

Στα 4 πρώτα άρθρα του νέου Κανονισμού ορίζονται ο σκοπός, το περιεχόμενο, το νομικό πλαίσιο και προσδιορίζονται τα ονόματα και οι θεσμοί που αναφέρονται σε αυτόν. Ενώ, στο 5ο και το 14ο άρθρο, ορίζονται η διαδικασία και οι γενικοί όροι εκλογής των υποψηφίων για τις διοικητικές επιτροπές [στο εξής Εφοροεπιτροπές] των μειονοτικών μη μουσουλμανικών βακουφίων [στο εξής, απλώς, βακούφια].

Στο άρθρο 5/1 ορίζεται ότι «την εφαρμογή του παρόντος Κανονισμού, διέπουν οι εν ισχύει όροι διεθνούς σύμβασης της οποίας η Τουρκία αποτελεί μέρος». Ο ενικός που χρησιμοποιείται εδώ σε σχέση με την διεθνή σύμβαση, καθιστά ασαφές το κατά πόσο η αναφορά είναι στη Συνθήκη της Λωζάνης, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ή αμφότερες. Σωστότερο θα ήταν κατά τη γνώμη μας αν χρησιμοποιούνταν ο ορισμός «οι διεθνείς συνθήκες…».

Στο άρθρο 5/2 ορίζεται ότι, «Για τις περιπτώσεις που δεν προβλέπονται/καλύπτονται στον παρόντα Κανονισμό, λαμβάνονται υπόψη παραδεδεγμένες και καθιερωμένες πρακτικές των εκλογών διοικήσεων μη κυβερνητικών οργανώσεων». Ποιες ΜΚΟ εννοούνται; Βακούφια, Σύλλογοι, Δικηγορικοί Σύλλογοι, Επιμελητήρια; Αποτελεί και αυτό ένα ζήτημα που αφήνεται αόριστο. Εξάλλου, η φράση «καθιερωμένες, παραδεδεγμένες πρακτικές» είναι πολύ διφορούμενη, ένας όρος που μπορεί να προσαρμοστεί ανάλογα με την κατάσταση και τον εμπλεκόμενο.

Το άρθρο 6/1 που ορίζει την εκλογική περιφέρεια εισάγει μια νέα ρύθμιση [σε σχέση με τον προηγούμενο κανονισμό] και προσδιορίζει ως εκλογική περιφέρεια τα εκλογικά διαμερίσματα, όπως αυτά έχουν καθοριστεί για τις βουλευτικές εκλογές στην Ισταμπούλ. Το άρθρο 7/2 που αναφέρεται στη συγκρότηση της Εφοροεπιτροπής, είναι υποχρεωτική διάταξη και ορίζει ότι αυτή πρέπει να απαρτίζεται από 7 μέλη, στο δε άρθρο 7/3 ορίζεται ότι «Βακούφια στην περιφέρεια των οποίων ζουν πολλά μέλη της Κοινότητας και για την λειτουργία τους χρειάζονται περισσότερα από 7 μέλη… η Εφοροεπιτροπή μπορεί να απαρτίζεται από 11 μέλη κατ’ ανώτατο όριο», με την προσθήκη ότι θα εκλέγεται αριθμός αναπληρωματικών μελών ίσος προς την σχετική πλειοψηφία των τακτικών.

***

Είναι σαφές ότι, ιδίως η Ρωμαίικη Κοινότητα, ο πληθυσμός της οποίας βαίνει μειούμενος, αλλά είναι η πλουσιότερη από άποψη ακίνητης περιουσίας, θα υποστεί μεγάλη ζημία από την εφαρμογή των άρθρων 6 και 7.

Είναι ακατανόητος ο λόγος ή η ωφέλεια της ρύθμισης που επιβάλει ως εκλογικές περιφέρειες τα εκλογικά διαμερίσματα των βουλευτικών εκλογών, κάτι που δεν έχει επιβληθεί ποτέ πριν. Κοινότητες όπως η Ρωμαίικη, η Βουλγαρική, αυτή των Συροϊακωβιτών κ.α. που έχουν λίγα μέλη, θα βρεθούν, με αυτή τη ρύθμιση, σε δύσκολη κατάσταση. Επιπλέον, λόγω της αναγκαστικής εκλογής 7 τακτικών και 4 αναπληρωματικών μελών, είναι προφανές σε πόσο δύσκολη κατάσταση θα περιέλθουν στις εκλογές αυτές οι κοινότητες που βρίσκονται σε πληθυσμιακή καχεξία.

Τα βακούφια κάποιων μη μουσουλμανικών κοινοτήτων -για παράδειγμα, 1 βακούφι των Γεωργιανών Καθολικών, 1 της Βουλγαρικής Κοινότητας, 2 της Αρμενικής Προτεσταντικής Κοινότητας- βρίσκονται στο 2ο Εκλογικό Διαμέρισμα Ισταμπούλ, ενώ δεν έχουν κανένα βακούφι στο 1ο και το 3ο Εκλογικό Διαμέρισμα. Στην περίπτωση αυτή, σύμφωνα με τον νέο Κανονισμό, τα μέλη αυτών των κοινοτήτων που κατοικούν στο 1ο και το 3ο Εκλογικό Διαμέρισμα δεν θα έχουν δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Τα μέλη των κοινοτήτων, ακόμη και αν έχουν δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις περιοχές που κατοικούν, δεν θα έχουν αυτό το δικαίωμα στα άλλα δύο εκλογικά  διαμερίσματα, ωστόσο θα χρησιμοποιούν και θα επωφελούνται από τις εκκλησίες, τα σχολεία, τα νοσοκομεία που βρίσκονται στα διαμερίσματα αυτά. Η κατάσταση αυτή, αναμφίβολα, καταστρατηγεί το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι που είναι ένα συνταγματικό δικαίωμα.

Στο άρθρο 8/ç (δ) του Κανονισμού ορίζεται ότι αυτοί που θα ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα πρέπει να είναι κάτοικοι του οικείου εκλογικού διαμερίσματος τουλάχιστον από έξι μήνες. Το άρθρο αυτό καταργεί την αρχή περί διενέργειας δίκαιης και νόμιμης εκλογικής διαδικασίας.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα και τον ισχύοντα Εκλογικό Νόμο, οι πολίτες της Τουρκικής Δημοκρατίας έχουν δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι ακόμη και αν διαβιούν στο εξωτερικό. Με το άρθρο 8 αφαιρείται από τα μέλη των κοινοτήτων που ζουν στο εξωτερικό ή σε πόλη άλλη εκτός της Ισταμπούλ το συνταγματικό τους δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι.

***

Τα μέλη των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων, έχουν το δικαίωμα, όπου και να ζουν –εντός ή εκτός της χώρας- να ψηφίζουν στις εκλογές που διεξάγονται στην Τουρκία, αλλά δεν θα μπορούν να ψηφίζουν για τις εκλογές ανάδειξης εφοροεπιτροπών στα βακούφια τους.

Μας διαφεύγει η λογική αυτής της νέας, αντίθετης προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, προσθήκης στον νέο Κανονισμό.

Στα σχολεία που ανήκουν στη Ρωμαίικη και την Αρμενική Κοινότητα, οι μαθητές παρακολουθούν τα μαθήματα, χωρίς να δεσμεύονται από το Σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Διεύθυνσης Κατοικίας (AKS). Έτσι, μαθητές από κάθε περιοχή της Ισταμπούλ, ακόμη και κάθε περιοχή της Τουρκίας, εγγράφονται σε αυτά τα σχολεία. Οι γονείς αυτών των μαθητών, από την άλλη πλευρά, θα επιθυμούσαν ενδεχομένως να συμμετέχουν στις εφοροεπιτροπές των βακουφίων στα οποία ανήκουν αυτά τα σχολεία. Και συμβαίνει το εξής: ενώ οι γονείς των παιδιών που εκπαιδεύονται σε σχολεία που δεν ανήκουν σε κοινοτικά βακούφια, αποκτούν κάποιο λόγο στην διοίκηση του σχολείου μέσω των Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων, με το άρθρο αυτό δεν θα μπορούν να έχουν κανένα λόγο στη διοίκηση των βακουφίων στα οποία ανήκουν τα σχολεία.

Στο άρθρο 11 ορίζεται η διαδικασία της συγκρότησης των Εφορευτικών Επιτροπών. Σύμφωνα με αυτό, η κάθε Εφορευτική Επιτροπή, για κάθε μία εκλογική διαδικασία πρέπει να απαρτίζεται από 5 τακτικά και 2 αναπληρωματικά μέλη, ωστόσο, κατά το άρθρο 11/5, οι συμμετέχοντες σε Εφορευτική Επιτροπή, δεν μπορούν να είναι υποψήφια μέλη της Εφοροεπιτροπής. Στην περίπτωση αυτή, για μια κοινότητα που έχει μεγάλο αριθμό βακουφίων –και, όπως λόγου χάρη η Ρωμαίικη κοινότητα, πολύ λίγα μέλη- θα είναι σχεδόν αδύνατο να συγκροτηθούν ξεχωριστές για κάθε εκλογική διαδικασία εφορευτικές επιτροπές.

Εξάλλου, σύμφωνα με τα άρθρα 10/1 και 12/2 του Κανονισμού, τόσο το βακούφι όσο και η Εφορευτική Επιτροπή υποχρεούνται, να υποβάλουν στην Περιφερειακή Δ/νση Βακουφίων έγγραφα και πληροφορίες σχετικά με την εκλογική διαδικασία μέσα σε διάστημα ενός μηνός, δηλαδή δυο φορές, αλλεπάλληλα. Αχρείαστη, περιττή και κοπιαστική γραφειοκρατική διαδικασία, προσθήκη στον νέο Κανονισμό.

***

Ένα άλλο ζήτημα που παρατηρείται στον νέο Κανονισμό είναι η πληθώρα προθεσμιών και ημερομηνιών. Στις συνολικά 2,5 σελίδες του Κανονισμού αναφέρονται ακριβώς δέκα πέντε (15) διαφορετικές νόμιμες προθεσμίες και καταληκτικές ημερομηνίες. Δύσκολο να γίνει κατανοητή αυτή η σπουδή.

Με το άρθρο 12/2, δίνεται στην Περιφερειακή Διεύθυνση Βακουφίων μια συγκαλυμμένη αρμοδιότητα βέτο, κάτω από αυτό που ορίζεται ως «έλεγχος του καταλόγου υποψηφίων». Από την άλλη πλευρά, με τα άρθρα 12/3 και 12/α, η Εφορευτική Επιτροπή επιφορτίζεται με την υποχρέωση να δίνει πληροφορίες στην Περιφερειακή Δ/νση. Με τον τρόπο αυτό η ΓΔΒ κάνει χρήση μιας αρμοδιότητας, η οποία δεν υπάρχει στον Νόμο Περί Βακουφίων. Αποτελεί και αυτό μια κατάσταση αντίθετη προς τον νόμο.

***

Ένα από τα πιο κρίσιμα άρθρα του Κανονισμού είναι, οπωσδήποτε, το άρθρο 15 υπό τον τίτλο «Εξαιρέσεις». Σύμφωνα με αυτό, οι διατάξεις για την ανάδειξη Εφοροεπιτροπών στα μη μουσουλμανικά βακούφια που έχουν νοσοκομεία, θα καθοριστούν, λαμβανομένης υπόψη της σχετικής θετικής γνώμης του Υπουργείου Υγείας, εντός ενός έτους από τη θέση σε ισχύ του παρόντος Κανονισμού και υπό την προϋπόθεση ότι οι εκλογές αυτές πρέπει να διεξαχθούν το αργότερο ως τις 31.12.2023.

Καταρχάς, ούτε στον Νόμο περί Βακουφίων, ούτε σε κάποιο άλλο νόμο, δεν δίνεται στη ΓΔΒ η δικαιοδοσία να αναθέτει σε υπουργεία αρμοδιότητες σχετικά με τα μειονοτικά μη μουσουλμανικά βακούφια. Η ΓΔΒ κάνει χρήση μιας ανύπαρκτης δικαιοδοσίας και ζητά τη γνώμη του Υπουργείου Υγείας. Με αυτή τη λογική, η διεύθυνση των κοινοτικών σχολείων θα μπορούσε να διευθετείται με έναν κανονισμό που θα λάμβανε υπόψη τη θετική άποψη του Υπουργείου Παιδείας, η διεύθυνση των εκκλησιών και συναγωγών του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού ή άλλου θεσμού. Αυτό το άρθρο εξαίρεσης αντίκειται στις διεθνείς συμβάσεις, στο Σύνταγμα, στον Νόμο περί Βακουφίων και όλη τη σχετική νομολογία.

***

Εντέλει, ο νέος Εκλογικός Κανονισμός των μη μουσουλμανικών βακουφίων, αντίκειται τόσο στις διεθνείς συμβάσεις που αναφέρονται στο άρθρο 5 (Συνθήκη της Λωζάνης και/ή Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), όσο και στο Σύνταγμα και τον Νόμο Περί Βακουφίων.

Το δικαίωμα των μειονοτικών βακουφίων να διεξάγουν ελεύθερα εκλογές για την ανάδειξη των διοικήσεών τους, τίθεται υπό πλήρη κηδεμονία και τους «φοριέται ένα στενό ρούχο» με διάφορα βέτο, με αναγκαστικές γνωστοποιήσεις, με ένα πλήθος περίπλοκων προθεσμιών και με τη χρήση δικαιοδοσιών που δεν υφίστανται στους νόμους.  Έτσι όπως μας παρουσιάζεται το κείμενο αυτό, δεν μπορεί να αποφευχθεί η σκέψη ότι οι εκλογές των Εφοροεπιτροπών των μη-μουσουλμανικών βακουφίων, θεωρούνται ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Ο Κανονισμός όχι μόνο δεν είναι δίκαιος (στη βάση των άνω αναφερόμενων λόγων), αλλά καταστρατηγεί και την αρχή ότι ένας κανονισμός δεν μπορεί να αντίκειται στους νόμους και το Σύνταγμα.

*Ο Cem Sofuoğlu  (Τζεμ Σοφούογλου) δικηγόρος στην Κωνσταντινούπολη ανήκει στο διδακτικό προσωπικό του Πανεπιστημίου ΟΚΑΝ και συνεργάστηκε με τους καθηγητές, Νίκο Ν. Κ. Αλιβιζάτο και Α. Sakmar  και τον τότε  λέκτορα Νομικής Γιάννη Κτιστάκι,ο οποίος από πέρσι είναι δικαστής στο ΕΔΑΔ,   στη δίκη ενώπιον του Δικαστηρίου για το Ορφανοτροφείο Πριγκήπου. Το 2010 το ΕΔΑΔ αποφάσισε ομόφωνα την επανεγγραφή του Ορφανοτροφείου Πριγκήπου  στο όνομα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.  /   Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους. / ΠΗΓΗ: Εφημερίδα “ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ” Κωνσταντινούπολης.