Ανασκαφές στο Τρόοδος από το ΑΠΘ
Ιδιαίτερα αποκαλυπτικές για το αρχαιολογικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει η ορεινή Κύπρος, υπήρξαν οι αρχαιολογικές έρευνες του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στην Κύπρο, στην προϊστορική θέση Αγ. Ιωάννης/Βρέτσια-Άνω Ρουδιάς στην κοιλάδα του Ξερού Ποταμού στο Τρόοδος.
Πρόκειται για τη δεύτερη αρχαιολογική έρευνα εντός του 2019 που διεξήχθη τον Νοέμβριο του 2019 και η οποία έληξε, σύμφωνα με ανακοίνωσή του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, οι έρευνες, οι οποίες διεξάγονται υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Αρχαιολογίας Νίκου Ευστρατίου, σε συνεργασία με τον Κύπριο εκπαιδευτικό-αρχαιολόγο Δημήτρη Κυριάκου, υπήρξαν ιδιαίτερα αποκαλυπτικές για το αρχαιολογικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει η ορεινή Κύπρος, ιδιαίτερα σε μια περίοδο για την οποία οι πληροφορίες για την κατοίκηση στο νησί παραμένουν λιγοστές, και σε κάθε περίπτωση, αναζητούν μια νέα δυναμική τόσο στο πεδίο των νέων ευρημάτων όσο και της ερμηνείας.
Σημειώνεται ότι ο εντοπισμός και η σταδιακή αποκάλυψη μιας προϊστορικής θέσης της 7ης χιλιετίας π.Χ. στην ορεινή Κύπρο, ήρθε ως έκπληξη για τους ερευνητές που θεωρούσαν ότι οι προϊστορικές εξελίξεις – και κυρίως αυτές που περιγράφουν την εποχή της ακμής και ωριμότητας της προϊστορικής Κύπρου, δηλαδή την περίοδο της Ακεραμικής Νεολιθικής – αφορούσαν αποκλειστικά παραλιακές περιοχές και θέσεις του νησιού όπως τη Χοιροκοιτία-Βουνί, την Καλαβασό-Τέντα και τον Απόστολο Ανδρέα-Κάστρος.
Η αρχαιολογική αυτή εικόνα του νησιού, προστίθεται, άλλαξε άρδην με την αποκάλυψη της θέσης που ανασκάπτει η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στην αναβαθμίδα του Ρουδιά. Τα ευρήματα της φετινής ανασκαφής, συνεχίζει η ανακοίνωση, υπήρξαν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και αποκαλυπτικά για την αρχαιολογία της περιόδου και τον πιθανό χαρακτήρα της θέσης, επαναδιατυπώνοντας ακόμα πιο επίμονα κάποια ερωτήματα και σκέψεις που είχαν τεθεί από την πρώτη στιγμή.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, η ανασκαφική περίοδος του Νοεμβρίου 2019 υπήρξε πιο συστηματική και εκτεταμένη από κάθε άλλη φορά αποκαλύπτοντας μεγάλο τμήμα του εντυπωσιακού κυκλικού κτίσματος που είχε αρχίσει να αναφαίνεται το 2018, διευκρινίζοντας συγκεκριμένα δομικά χαρακτηριστικά του αλλά ταυτόχρονα ανοίγοντας ένα νέο κύκλο ερωτημάτων σχετικά με τον χαρακτήρα του και τη χρήση του ως κτηρίου αλλά και για τη συνολική έκταση και φύση της προϊστορικής εγκατάστασης του Άνω Ρουδιά στο Τρόοδος.
Το κυκλικό κτίσμα με τη διπλή σειρά δόμων
Αυτό που πραγματικά εντυπωσιάζει, όπως αναφέρεται, είναι ο πραγματικά μνημειακός χαρακτήρας του κυκλικού κτίσματος, η διάμετρος του οποίου ξεπερνά τα επτά μέτρα με διπλή σειρά δόμων (ένα στοιχείο που είναι γνωστό από τις υπόλοιπες θέσεις της Ακεραμικής περιόδου), όπως και οι ενδείξεις για την ύπαρξη κατασκευών στο εσωτερικό του (ενδεχόμενα ορθογώνιων πεσσών).
Αν και η συνολική αποκάλυψη του κτίσματος δεν έχει ολοκληρωθεί, αναφέρει η ανακοίνωση, οι πρώτες ενδείξεις είναι ότι, όπου η επίχωση που το κάλυπτε ήταν μικρή, αυτό μάλλον δεν σώζεται, αν και αυτό αναμένεται να διαπιστωθεί στη συνέχεια της ανασκαφής. Η εικόνα του κυκλικού κτίσματος ωστόσο, και κυρίως ο χώρος ανεύρεσής του, οδηγούν σε μια σειρά από ενδιαφέρουσες σκέψεις που δικαιολογημένα διατυπώνονται τόσο για τη μέχρι σήμερα γνώση της Ακεραμικής Νεολιθικής περιόδου γενικά (γεωγραφική κατανομή θέσεων, οικονομία, επικοινωνία, ανταλλαγές κλπ), όσο και ειδικότερα για την πιθανή διαφοροποίηση των εγκαταστάσεων και τον χαρακτήρα τους (αγροτικές, εποχικές, ειδικής χρήσης), προστίθεται.
Προβληματίζει λ.χ. την έρευνα, σύμφωνα με την ανακοίνωση, ο λόγος ύπαρξης μιας τόσο μνημειακής και επιμελημένης κατασκευής σε έναν ορεινό χώρο, εκτός και αν αυτός λειτουργούσε ως κάτι ιδιαίτερο ή η τρέχουσα αντίληψη μιας οικιστικής ή πολιτισμικής περιθωριοποίησης είναι εντελώς εσφαλμένη. Όλες αυτές οι υποθέσεις παραμένουν ανοικτές αναμένοντας τη μελλοντική έρευνα του χώρου να τις σχολιάσει πιο ολοκληρωμένα.
Τμήμα του εσωτερικού της κυκλικής κατασκευής όπου διακρίνονται τμήματα λίθινων αγγείων
Ένα άλλο θέμα που απασχολεί την έρευνα, αναφέρει το Τμήμα Αρχαιοτήτων, είναι κατά πόσο το κυκλικό αυτό κτίσμα είναι το μοναδικό στη θέση ή εάν η εκτεταμένη αυτή αναβαθμίδα περιλαμβάνει και άλλες κατασκευές, όμοιας ή διαφορετικής κάτοψης ή μεγέθους. Αν και αυτό αναμένεται να αποτελέσει αντικείμενο ανασκαφικής έρευνας στο άμεσο μέλλον, προσθέτει, υπάρχουν ήδη επιφανειακές ενδείξεις που δείχνουν ότι πιθανότατα ο χώρος της αναβαθμίδας του Άνω Ρουδιά φιλοξενεί και άλλα κτίσματα που περιμένουν την αποκάλυψή τους. Είναι ενδεικτικό ότι κατά μήκος της δυτικής πλευράς της αναβαθμίδας και σε διαφορετικά σημεία της εντοπίστηκαν ήδη ίχνη λίθινου περιβόλου (;) που ίσως περιέτρεχε ολόκληρη την εγκατάσταση.
Τμήμα λίθινου αγγείου
Συνοπτικά, η αρχαιολογική έρευνα του ΑΠΘ στην αναβαθμίδα του Ρουδιά, μέσα από τα ευρήματα των δύο γειτονικών θέσεων που ανασκάπτει τα τελευταία χρόνια – Αγ. Ιωάννης/Βρέτσια-Ρουδιάς (9η χιλιετία π.Χ.) και Αγ. Ιωάννης/Βρέτσια-Ανω Ρουδιάς (7η χιλιετία π.Χ.) – έχει κατορθώσει να αναδείξει με μοναδικό τρόπο μια διαφορετική εικόνα της προϊστορικής αρχαιολογίας της Κύπρου, αυτή της ορεινής ενδοχώρας του νησιού, μιας εικόνας που εμπλουτίζει την αρχαιολογική προβληματική του νησιού με νέα ευρήματα και θέσεις, καταλήγει η ανακοίνωση.
*Οι φωτογραφίες είναι του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου. Στην πρώτη φωτογραφία η αναβαθμίδα του Ρουδιά σε υψόμετρο 460μ. Με κόκκινο κύκλο διακρίνεται η Επιπαλαιολιθική εγκατάσταση της (10η-9η χιλ. π.χ.) και με κίτρινο η θέση της Ακεραμικής Νεολιθικής (7η χιλ. π.χ.).
