Ανάμεσα στον Κομφούκιο και τον Σουμπέτερ

Του Daniel Cohen (*)

Ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν «πήρε τα ρίσκα του» στα τέλη Ιανουαρίου, όταν αρνήθηκε να ακούσει τις προτάσεις του επιστημονικού συμβουλίου. Στις 19 Μαρτίου, μπροστά στην ασφυξία των νοσοκομείων, αναγκάστηκε να παραδεχθεί αυτό που οι επιδημιολόγοι θεωρούσαν αναπόφευκτο: ότι η αγγλική μετάλλαξη κυριαρχούσε πλέον επί των προηγούμενων. Αναγγέλλοντας όμως έναν «ανοιχτό εγκλεισμό», έναν «τρίτο δρόμο», η κυβέρνηση επέμεινε στον δρόμο του μέγιστου ρίσκου.

Οι λόγοι αυτής της στρατηγικής δεν είναι θεμελιωδώς διαφορετικοί από αυτούς που ίσχυαν στα τέλη Ιανουαρίου. Η κυβέρνηση έκρινε ότι οι Γάλλοι βρίσκονται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης και δεν αντέχουν έναν νέο εγκλεισμό. Τον Φεβρουάριο, αυτή η στρατηγική λειτούργησε πολιτικά: η δημοτικότητα του προέδρου αυξήθηκε. Όμως η κατάσταση άλλαξε. Η ψυχραιμία του Φεβρουαρίου έγινε τον Μάρτιο άρνηση της πραγματικότητας. Ο εμβολιασμός υπόσχεται μια διέξοδο, αλλά αργότερα. Στο μεταξύ, η αγγλική μετάλλαξη εκτοξεύει τις νοσηλείες. Αντί λοιπόν να παραδεχθεί η κυβέρνηση ότι η κατάσταση απαιτεί και εγκλεισμό και εμβολιασμό, έδωσε την εντύπωση ότι χάνει τον έλεγχο. Και χθες, ο πρόεδρος έκανε εκ νέου στροφή 180 μοιρών, ανακοινώνοντας νέο εγκλεισμό. Τι συνέβη;

Ας πάμε προς τα πίσω. Ο πρώτος εγκλεισμός εγκρίθηκε από τους Γάλλους με πολύ μεγάλη πλειοψηφία. Η αναφορά ήταν τότε η πολιτική «Μηδέν Covid» που εφαρμοζόταν στην Κίνα. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά: μετά το τέλος του εγκλεισμού, ο αριθμός των κρουσμάτων είχε μειωθεί δραστικά. Η προϋπόθεση της επιτυχίας, όμως, δεν ήταν ο ίδιος ο εγκλεισμός, αλλά η αποκλιμάκωση. Κι εκεί, δυστυχώς, η στρατηγική εξέταση-ιχνηλάτηση-απομόνωση δεν λειτούργησε. Δεν μπορεί να είναι κομφουκιανός οποιοσδήποτε…

Ο δεύτερος εγκλεισμός σημαδεύτηκε από αυτή την απογοήτευση. Οι περιορισμοί ήταν λιγότερο αυστηροί, ο στόχος ήταν να λειτουργήσει η οικονομία όσο το δυνατόν πιο κοντά στις δυνατότητές της και οι Γάλλοι να μάθουν να «ζουν με τον ιό», κάτι που έκαναν με σχετική επιτυχία στις διακοπές των Χριστουγέννων. Αυτή η εύθραυστη ισορροπία όμως διαταράχθηκε στις αρχές του χρόνου από την αγγλική μετάλλαξη.

Η κρίση συνοδεύτηκε από ένα άλλο, εξαιρετικό, νέο: την ανακάλυψη των εμβολίων. Και αυτό προκάλεσε μια δεύτερη ρήξη, που επηρέασε όχι μόνο τον υγειονομικό ορίζοντα, αλλά και το πολιτικό φαντασιακό.

Τα εμβόλια είχαν το απροσδόκητο αποτέλεσμα να διαγράψουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες τον εξευτελισμό που είχε προκαλέσει η καταστροφική διαχείριση του 2020. Οι δύο αυτές χώρες, που μοιράστηκαν αρχικά την άρνηση της πανδημίας, ξαναβρήκαν ξαφνικά την αυτοπεποίθησή τους. Στην κομφουκιανική μέθοδο του εγκλεισμού, ο αγγλοσαξονικός κόσμος απαντούσε με το, βίαιο αλλά αποτελεσματικό, σουμπετεριανό μοντέλο της καινοτομίας. Η Γαλλία, χαμένη ανάμεσα στις δύο αυτές προσεγγίσεις, παραδιδόταν στη γραφειοκρατία της. Και αρνιόταν να μπει ξανά σε καραντίνα για να κρύψει την ντροπή της που δεν εμβολιαζόταν αρκετά γρήγορα…

Η Ευρώπη, αφού προέβαλε αρχικά μια εικόνα αποτελεσματικότητας χάρις στη δράση της Παγκόσμιας Τράπεζας και το σχέδιο ανάκαμψης, δίνει κι αυτή τώρα την εντύπωση ότι ξαναγίνεται ο φτωχός συγγενής της παγκοσμιοποίησης, στριμωγμένη ανάμεσα στην Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν όμως η υγειονομική κρίση αποτελεί μια γενική πρόβα της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να βρεθεί μια απάντηση που δεν θα είναι ούτε αυταρχική ούτε υπερβολικά εξαρτημένη από την τεχνολογία. Υπάρχει δρόμος ανάμεσα στον Κομφούκιο και τον Σουμπέτερ, αρκεί να τον αναζητήσουμε.

(*) Ο Daniel Cohen    είναι διευθυντής του τμήματος οικονομίας της Ecole normale supérieure/  Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους

(Πηγή: L’ Obs/ΑΠΕ-ΜΠΕ)