Αναφορά σε ορισμένα ζητήματα της Έκθεσης ΓΓ ΟΗΕ για την αποστολή του στην Κύπρο

Της Χριστίνας Βαλανίδου*

Άλλη μια Έκθεση του ΓΓ ΟΗΕ Αντώνιο Γκουτέρες, σε καιρούς πανδημίας και κρίσης, για τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού και τη στασιμότητα, όπου καταγράφει και εκθέτει και τη  δυναμική της χειροτέρευσης της κατάστασης και του statous quo. Από τα πιο ανησυχητικά χαρακτηριστικά της Έκθεσης πρέπει να επισημανθεί η ΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ στην μορφή λύσης, όπως διατυπώνεται στα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ην.Εθνών, αλλά σημειώνει απλώς ότι οι θέσεις των δύο πλευρών «αποκλίνουν». Η παράθεση των θέσεων των δύο πλευρών στο τέλος, με τις θέσεις του κ.Τατάρ για λύση δύο κρατών και με τις «νέες» προτάσεις του κ.Αναστασιάδη για επιστροφή στο Σύνταγμα του ‘60-που  αποκλίνουν από την συμφωνημένη ήδη λύση –πλαίσιο λύσης, ανοίγουν παράθυρα επικίνδυνης προοπτικής για το μέλλον λύσης-επανένωσης. Θα παραθέσω πιο κάτω ορισμένα χαρακτηριστικά ζητήματα και αποσπάσματα της Έκθεσης, για προβληματισμό και ανησυχία για το quo vadis, και ελπίδα να δράσουν κατάλληλα τα αντανακλαστικά όσων πολιτών και ομάδων/κινημάτων/κομμάτων πονούν αυτό τον τόπο και τον θέλουν επανενωμένο και όχι διχοτομημένο. [Προφανώς με την πιο κάτω παράθεση, ΔΕΝ εξαντλείται όλο το περιεχόμενο της Έκθεσης!]

Α. Ο Χρόνος λειτουργεί σε βάρος της λύσης, με επιπτώσεις ζοφερές στις προοπτικές επανέναρξης διαλόγου, με αποτέλεσμα να αλλάζει και το status quo :

1. «Ο χρόνος εργάζεται σε βάρος μιας αμοιβαία αποδεκτής πολιτικής διευθέτησης στην Κύπρο».
2. «Το status quo, που συνεχίζεται για τόσες δεκαετίες, δεν είναι στατικό. Αλλαγές συμβαίνουν επιτόπια που μπορούν να καταστούν μη αναστρέψιμες, εάν οι δύο κοινότητες δεν επαναδεσμευτούν να επιλύσουν τις διαφορές τους ειρηνικά, ενεργητικά και με αποφασιστικότητα. Η πρωταρχική ευθύνη για το μέλλον της διαδικασίας παραμένει στα μέρη, ειδικά στους δύο ηγέτες, και συνεχίζω να είμαι έτοιμος να τους υποστηρίζω καθώς σχεδιάζουν το δρόμο προς τα εμπρός»
3. «Ο σκεπτικισμός σχετικά με τις προοπτικές επιστροφής στις ειρηνευτικές συνομιλίες έχει αυξηθεί και στις δύο κοινότητες, με αναλυτές να επισημαίνουν τακτικά τις αποκλίνουσες θέσεις που δηλώθηκαν δημοσίως από τον κ. Αναστασιάδη και τον κ. Τατάρ, συμπεριλαμβανομένου του κεντρικού ζητήματος του μοντέλου για διευθέτηση που πρέπει να επιδιωχθεί», 
4. «Σκεπτικισμός για τον έντονο διαχωρισμό μεταξύ των πολιτικών παραγόντων στην τουρκοκυπριακή κοινότητα για το μέλλον της ειρηνευτικής διαδικασίας. Αυτές οι διαφορές αυξάνονταν σταθερά μετά το κλείσιμο της Διάσκεψης για την Κύπρο τον Ιούλιο του 2017.»
5. «Χαιρετίζει την ανανεωμένη έκφραση υποστήριξης από την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην επανέναρξη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και τη δέσμευσή της για μια συνολική διευθέτηση στην Κύπρο στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και σύμφωνη με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών», με  την ετοιμότητα που εκφράζει στα συμπεράσματα του το «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 1ης Οκτωβρίου 2020, που δηλώνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην στήριξη των συνομιλιών, μεταξύ άλλων διορίζοντας, μετά την επανάληψη των διαπραγματεύσεων, έναν εκπρόσωπο στο γραφείο της αποστολής των καλών του υπηρεσιών στην Κύπρο.»

Β. Για τα Βαρώσια, επαναλαμβάνει τις θέσεις σε σχέση με ψηφίσματα αλλά χωρίς λήψη  οποιωνδήποτε επιπρόσθετων μέτρων για αντιμετώπιση της κατάστασης:

1. «Το πολιτικό τοπίο παρέμεινε δυναμικό σε όλο το νησί, με σημαντική απροβλεψιμότητα εξ αιτίας των περιφερειακών εντάσεων και των συνεχιζόμενων βημάτων που έγιναν στα Βαρώσια».
2. «Η θέση για τα Βαρώσια παραμένει αμετάβλητη και καθοδηγείται από τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας» 
3. «Επαναλαμβάνω την έκκλησή μου και του Συμβουλίου Ασφαλείας για την αποφυγή τυχόν μονομερών ενεργειών που θα μπορούσαν να αυξήσουν τις εντάσεις στο νησί και να υπονομεύσουν την επιστροφή στον διάλογο και τη μελλοντική επιτυχία των συνομιλιών. Είναι εξαιρετικά σημαντικό όλα τα μέρη να ξεκινήσουν διάλογο προκειμένου να επιλύσουν τις διαφορές τους και να επαναλάβουν μια βιώσιμη και συνολική διαδικασία διαπραγμάτευσης. Παραμένω δεσμευμένος να στηρίξω τους δύο ηγέτες στην αναζωογόνηση του διαλόγου τους και στην επίδειξη της δέσμευσής τους σε μια διαρκή, συνολική και δίκαιη διευθέτηση».

Γ. Εντάσεις και προκλήσεις στην περιοχή και η ανάγκη οι φυσικοί πόροι που βρίσκονται εντός και γύρω από την Κύπρο να ωφελούν και τις δύο κοινότητες και να λειτουργήσουν ως κίνητρο λύσης και συνεργασίας –ειρήνευσης και μεταξύ Ελλάδας -Τουρκίας

1. «Ζητώ να καταβληθούν σοβαρές προσπάθειες από όλα τα μέρη για την εξάλειψη των εντάσεων και τα παροτρύνω να αποφύγουν την κλιμάκωση και να συνεχίσουν να εμπλέκονται σε διάλογο για να διερευνήσουν τις δυνατότητες επίλυσης των διαφορών τους και να επενδύσουν στην περιφερειακή συνεργασία. Επιπλέον, συνεχίζω να τονίζω ότι οι φυσικοί πόροι που βρίσκονται εντός και γύρω από την Κύπρο πρέπει να ωφελούν και τις δύο κοινότητες και να αποτελούν ισχυρό κίνητρο για την επίτευξη αμοιβαία αποδεκτής διευθέτησης στην Κύπρο χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση».
2. «Τα συγκεκριμένα βήματα για την ειρήνη στο νησί θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν στην ανακούφιση των εντάσεων και στη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και οι δύο εγγυήτριες δυνάμεις στο πλαίσιο της Κύπρου. Τα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των εγγυητριών δυνάμεων, πρέπει να επανεμπλακούν σε διάλογο με την αίσθηση του επείγοντος προκειμένου να επαναφέρουν σε τροχιά την ειρηνευτική διαδικασία στην Κύπρο, εντός σαφούς χρονικού ορίζοντα και να επαναπροσανατολίσουν τον περιφερειακό διάλογο ευρύτερα».

Δ. ΜΟΕ και Τεχνικές Επιτροπές, για τις οποίες, ενώ η ‘Έκθεση εξαίρει τη δουλειά και το έργο της Δικοινοτικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά, για τις άλλες αναφέρει ότι σημειώθηκε πολύ περιορισμένη πρόοδος σε σχέση με τις προσδοκίες και ανάγκες για το έργο και τα αποτελέσματα τους- ή και καθόλου έργο/πρόοδος:

1. «Συνεχίζει να θεωρεί τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης σημαντικά για την Κύπρο και ενθαρρύνει τις πλευρές να υποβάλουν προτάσεις και ιδέες, ή να αναθεωρήσουν προηγούμενες προτάσεις, ώστε να μπορέσουν να συνεχιστούν οι συζητήσεις και η πρόοδος.»
2. «Ενώ αρκετές τεχνικές επιτροπές συνέχισαν τις δραστηριότητές τους με στόχο την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων, όπως περιγράφηκε παραπάνω, δεν σημειώθηκε πρόοδος στο επίπεδο των δύο ηγετών σε ορισμένα μακροχρόνια, πιθανά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που κατέθεσαν και οι δύο πλευρές και καμία συμφωνία για καινούρια. Μετά την ανάδειξη ηγεσίας στο βορρά, ο ΟΗΕ ενθάρρυνε και τις δύο πλευρές να ανανεώσουν τις προσπάθειές τους να συμφωνήσουν σε μέτρα που θα φέρουν τις κοινότητες πιο κοντά» 
3.  «Προκειμένου να υποστηριχθούν επαρκώς οι επιτροπές, πρέπει να διεξαχθούν συστηματικότερες συζητήσεις μεταξύ των γραφείων των δύο ηγετών ή των άμεσων εκπροσώπων τους, για την παροχή της απαραίτητης πολιτικής υποστήριξης και της συνολικής καθοδήγησης που απαιτείται για να τις απελευθερώσει από εμπόδια που υπάρχουν στο έργο τους» 
4. «Η Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά, συνέχισε τις εβδομαδιαίες συναντήσεις της και την επιτυχή παράδοση των έργων και σχεδίων συντήρησης.»
5. «Η Τεχνική Επιτροπή για την Εκπαίδευση συναντήθηκε μια φορά στη διάρκεια της περιόδου αυτής και αντιμετώπισε προκλήσεις (δυσκολίες) στην ανάπτυξη και εφαρμογή των προγραμμάτων της λόγω ζητημάτων σχετικών με την ορολογία στα έγγραφα που παρήχθησαν από την Επιτροπή.»
6. «Καλωσορίζοντας την επανέναρξη του προγράμματος εκπαίδευσης για την ειρήνη, “Imagine”, σημειώνω με ανησυχία την απουσία προόδου σε άλλα προγράμματα της Τεχνικής Επιτροπής για την Εκπαίδευση, καθώς και άλλων Επιτροπών, που θα μπορούσαν να συμβάλουν σημαντικά στην επαναπροσέγγιση και στην οικοδόμηση της ειρήνης, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους.»
7. «Είναι λυπηρό που δεν έχει επιτευχθεί καμία πρόοδος σχετικά με το αίτημα του Συμβ.Ασφαλείας να καταπιαστούν με τα εμπόδια στην ειρήνη, με την διεξαγωγή από κοινού αναθεώρηση των σχολικών υλικών, συμπεριλαμβανομένων των σχολικών βιβλίων, ως συμβολή στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινοτήτων.»   
8.  «Καθώς οι πλευρές διερευνούν ευκαιρίες για οικοδόμηση εμπιστοσύνης και συνεργασίας, τις παροτρύνω να επιδιώξουν ουσιαστική πρόοδο προκειμένου να προσφέρουν απτά οφέλη στις κοινότητές τους και να βελτιώσουν την καθημερινή ζωή των Κυπρίων σε όλο το νησί. Τα Ηνωμένα Έθνη παραμένουν πλήρως δεσμευμένα να διευκολύνουν και να υποστηρίζουν το έργο για αμοιβαία αποδεκτά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης».

Ε. Σε σχέση με την πανδημία και τη συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων, από τη μια θεωρεί θετική τη συνεργασία, από την άλλη τη θεωρεί ως μη ικανοποιητική και θέτει το ζήτημα της «μικρής σχετικά» κατανομής προς τους Τ/Κ των εμβολίων που στάλθηκαν από την ΕΕ.  

1. « παρά τις προκλήσεις του και το κάλεσμα του Συμβουλίου Ασφαλείας οι πλευρές να συνεργαστούν αποτελεσματικά, ιδιαίτερα σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, εξακολούθησε να υπάρχει περιορισμένος συντονισμός σχετικά με την ανταπόκριση στον COVID-19 μέσω των τεχνικών επιτροπών και έλλειψη δικοινοτικών ή κοινών προσεγγίσεων για τη συνολική διαχείριση του αντίκτυπου.»
2. «Αυτά τα όργανα παρέμειναν αχρησιμοποίητα σε μια εποχή που η συνεργασία θα μπορούσε να βελτιώσει την καθημερινή ζωή των Κυπρίων και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής, δεδομένης της δυσμενούς δημόσιας υγείας και των οικονομικών επιπτώσεων στο νησί.»
3. «Ενώ η αναλογία μεταφοράς εμβολίων που εγκρίθηκαν από ΕΕ προς την Τ/Κ κοινότητα, έμεινε χαμηλή, η Τεχνική Επιτροπή για την Υγεία συνέχισε την παρακολούθηση της μεταφοράς των εμβολίων ανάμεσα στις δύο πλευρές. Στις 15 Δεκεμβρίου, σύμφωνα με το Ευρ.Κέντρο για Πρόληψη Ασθενειών και Έλεγχο, παραλήφθηκαν από τις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, 1,956,023 δόσεις εμβολίων, από τις οποίες, σύμφωνα με την Τεχνική Επιτροπή Υγείας, 234,038, μεταφέρθηκαν στο Βορρά.»

 *Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους