Οι Ηνωμένες Πολιτείες, διά του υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, προέτρεψαν σήμερα την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει το καθεστώς της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη ως μουσείου, μετά την πρόταση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μετατραπεί σε τέμενος  το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Αύριο Πέμπτη 2 Ιουλίου το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Τουρκίας θα αποφασίσει , εάν θα δώσει το «πράσινο φως» στην επιδιωκόμενη από τον Τούρκο πρόεδρο μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.

“Προτρέπουμε την κυβέρνηση της Τουρκίας να διατηρήσει το καθεστώς της Αγίας Σοφίας ως μουσείου, ως υπόδειγμα της δέσμευσής της για τον σεβασμό των θρησκευτικών παραδόσεων και της ποικιλόμορφης ιστορίας που συντέλεσαν στη Δημοκρατία της Τουρκίας και να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει προσβάσιμη σε όλους”, ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας.

Ο Πομπέο πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ θεωρούν ότι η αλλαγή στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας συνιστά υποβάθμιση της κληρονομιάς ενός εμβληματικού κτιρίου.

Η Αγία Σοφία, ο Ατατούρκ και ο Ερντογάν

Για τα κίνητρα του τούρκου προέδρου Ερντογάν μίλησε, όπως μεταδίδει η Deutsche Welle,   στο γερμανικό Καθολικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΚΝΑ) ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου και ιερατικώς προϊστάμενος της Ενορίας Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κολωνίας Κωνσταντίνος Μύρων. Ποια, πιστεύει, ότι θα είναι η απόφαση των τούρκων δικαστών;

«Η ελπίδα ότι θα επικρατήσει η λογική πεθαίνει τελευταία. Αλλά η εμπειρία έχει δείξει ότι υπό τον πρόεδρο Ερντογάν η δικαιοσύνη δεν είναι πλέον ανεξάρτητη. Σε ένα τόσο συναισθηματικά και από λαϊκισμό φορτισμένο ζήτημα, η πίεση ενδέχεται να είναι τόσο μεγάλη, ώστε να δοθεί το πράσινο φως στο κίνημα μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί».

Αντιλαμβάνεται, συνεπώς, ο ίδιος τον λαϊκισμό ως το βασικό κίνητρο του Ερντογάν; «Ασφαλώς είναι πολύ σημαντικό. Πρόκειται αμιγώς για πολιτική σε επίπεδο συμβόλων. Η Κωνσταντινούπολη έχει εκατοντάδες τζαμιά […]. Επομένως δεν υπάρχει ανάγκη. Ο Ερντογάν θέλει όμως να κινητοποιεί το εθνικιστικό και συντηρητικό-ισλαμιστικό ακροατήριό του. Η Τουρκία περνά οικονομική κρίση και στις δημοσκοπήσεις το κόμμα του ΑΚΡ δεν τα πηγαίνει πλέον πολύ καλά».

Εξάλλου, όπως επισημαίνει ο πατέρας Μύρων, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί θα συνιστούσε τον μεγαλύτερο συμβολικό θρίαμβο ως προς τον τρόπο που ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται το κράτος. «Ο Ερντογάν θέλει να θάψει μια και καλή το κοσμικό σύστημα του ιδρυτή της Τουρκίας Κεμάλ Ατατούρκ και να στηρίξει την περαιτέρω ”επαναϊσλαμοποίηση”. Υπάρχει καλύτερος τρόπος από το να μετατρέψει και πάλι σε τζαμί την Αγία Σοφία, την οποία ο Ατατούρκ είχε κάνει το 1934 μουσείο; Παράλληλα η πράξη αυτή θυμίζει την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τους Οθωμανούς, τους οποίους θέλει να μιμηθεί στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Τρόπον τινά «Make Turkey Great Again», παρότι οι υφιστάμενες συνθήκες στην Εγγύς Ανατολή δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο».

Ο πατέρας Μύρων εκτιμά ότι ενδεχόμενη μετατροπή της Αγίας Σοφίας θα έβλαπτε πρωτίστως την ίδια την Τουρκία: «Θα επιδείνωνε τη σχέση μεταξύ Άγκυρας και ΕΕ, κυρίως δε με την ορθόδοξη γείτονα Ελλάδα. Επιπλέον το βήμα αυτό θα ζημίωνε τον τουρισμό στην Κωνσταντινούπολη».

Πώς αξιολογεί ο ίδιος τον τρόπο που διαχειρίζεται το ζήτημα η ΕΕ; «Οι Βρυξέλλες άσκησαν πιέσεις ζητώντας να διατηρηθεί το Status quo. Η ΕΕ πρέπει ωστόσο να προσέξει ώστε να μην ενισχύσει άθελά της τον Ερντογάν. Εάν αναλάβει ιδιαίτερα ενεργό ρόλο, ο πρόεδρος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι το ”χριστιανικό κλαμπ” της Ευρώπης θέλει να υπονομεύσει την ισλαμική ταυτότητα της Τουρκίας».

Ερωτηθείς για τις προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου εκτίμησε ότι ο Πατριάρχης «[…] επέδειξε θάρρος, λέγοντας ξεκάθαρα πως εάν υπάρχει θρησκεία που έχει δικαίωμα στη χρήση της Αγίας Σοφίας ως εκκλησία, τότε αυτοί είμαστε εμείς οι Ορθόδοξοι. Σε τελική ανάλυση εμείς τη χτίσαμε και για 916 χρόνια ήταν εκκλησία. Ωστόσο η θέση του Χριστιανισμού στην Τουρκία είναι εξαιρετικά αδύναμη για να μπορεί να επηρεάζει καταστάσεις. Μετά τους διωγμούς του 20ού αιώνα ζουν εκεί μόλις 100.000 Χριστιανοί που αντιστοιχούν στο 0,2% περίπου του πληθυσμού».

Ποιο θα ήταν όμως το όνειρο του ιδίου για την Αγία Σοφία; Να γίνει, ενδεχομένως, και πάλι εκκλησία; «Όχι, η μετατροπή της σε μουσείο ήταν μια σοφή απόφαση του Ατατούρκ» λέει χαρακτηριστικά ο πνευματικός, προσθέτοντας πως επρόκειτο για έναν συμβιβασμό που ικανοποιεί όλες τις πλευρές εδώ και σχεδόν 90 χρόνια. «Έτσι θα έπρεπε να παραμείνει».