Αρχ. Δαμασκηνός η απήθειά του στους Ναζί
* 23 Μαρτίου 1943: Μνήμη της μόνης ανοιχτής διαμαρτυρίας κατά των Ναζί για την δίωξης των Εβραίων .
Με τον πιο πάνω τίτλο ο Γρηγόρης Γ. Παππάς( Gregory C. Pappas)* δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του “The Pappas Post”** ένα άρθρο για την συμβολή του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού (1941 – Μάιος 1949) αναφορικά με την απήθειά του κατά των Ναζί για την διάσωση χιλιάδων Εβραίων της Ελλάδος.
Η ημερομηνία 23 Μαρτίου 1943 σηματοδοτεί μία από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος – όταν ο Αρχιεπίσκοπος της Ελλάδος, Δαμασκηνός, αφαίρεσε ανοιχτά την Τελική Λύση του Αδόλφου Χίτλερ με επιστολή διαμαρτυρίας .
Σύμφωνα με το Διεθνές Ίδρυμα Raoul Wallenberg, «Απαιτούσε την αρετή και το θάρρος να υπογράψει ένα τέτοιο έγγραφο σε εκείνους τους σκοτεινούς χρόνους».
Σε αντίθεση με πολλούς Καθολικούς και Προτεστάντες θρησκευτικούς ηγέτες στην Ευρώπη, που είτε υποστήριζαν τη ναζιστική πολιτική εξολόθρευσης των Εβραίων, είτε δεν έκαναν τίποτα για να την σταματήσουν, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός της Ελλάδας διαδήλωσε επίσημα κατά της απέλαση των Εβραίων.
Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, κατά κόσμον Δημήτριος Παπανδρέου, (Δορβιτσιά Ναυπακτίας, 3 Μαρτίου 1891- Αθήνα 20 Μαΐου 1949) υπήρξε κορυφαία εκκλησιαστική και πολιτική προσωπικότητα της νεότερης Ελλάδας. Διετέλεσε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος (1941 – Μάιος 1949) Αντιβασιλέας και Πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ανάμεσα στις πολλές διακρίσεις που έλαβε, ανακηρύχθηκε «Δίκαιος των Εθνών», τίτλος που αποδίδεται σε όσους έσωσαν τη ζωή σε Εβραίους στον πόλεμο. Η δράση του Αρχιεπίσκοπου Δαμασκηνού την περίοδο της Ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από τολμηρές πρωτοβουλίες και αγωνιώδες ποιμαντικό ενδιαφέρον για τον χειμαζόμενο ελληνικό λαό. Ενόψει του επαπειλούμενου λιμού, καταβάλει προσπάθειες για την αξιοποίηση δύο ανεκτέλεστων, λόγω του πολέμου, συμβάσεων που είχε συνάψει η κυβέρνηση Μεταξά με άλλα κράτη, την αγορά, δηλαδή, 370.000 τόνων σταριού από την Αυστραλία και την πίστωση της Τουρκίας με 600.000 τουρκικές λίρες για αγορά τροφίμων. Οι προσπάθειές του, όμως, προσκρούουν στην άρνηση της Μεγάλης Βρετανίας να επιτρέψει τον ανεφοδιασμό της κατεχόμενης Ελλάδος εξ αιτίας των πολεμικών συγκρούσεων, ενώ η σύμβαση με την Τουρκία επιφέρει ποσότητα τροφίμων, που καλύπτει ελάχιστα τις ανάγκες επισιτισμού.
Στη συνέχεια ο Αρχιεπίσκοπος οργανώνει τον Εθνικό Οργανισμό Χριστιανικής Αλληλεγγύης (Ε.Ο.Χ.Α.) με παραρτήματα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και στόχο την προώθηση τροφίμων.
Η μέριμνά του για τη διάσωση των Ιουδαίων στο θρήσκευμα Ελλήνων πολιτών και των Ρομά, οι οποίοι από το 1943 άρχισαν μαζικά να οδηγούνται σε στρατόπεδα εξολόθρευσης, είναι από τις μεγαλύτερες στιγμές του και για τη δράση του αυτή τιμήθηκε αργότερα από την Ισραηλιτική κοινότητα. Κατ’ εντολή του εκδίδονταν πιστοποιητικά βαπτίσεως για τους Εβραίους ώστε να εμφανίζονται ως Χριστιανοί και να αποφεύγεται η σύλληψη και απέλασή τους. Επανειλημμένα διαμαρτυρήθηκε στους Γερμανούς ανώτερους διοικητές για τη συνεχιζόμενη πρακτική της δολοφονίας Εβραίων.
Αναφέρεται συχνά ότι όταν ο Δαμασκηνός απέστειλε έγγραφη διαμαρτυρία, την 23η Μαρτίου 1943, υπερασπιζόμενος την Εβραίους της Θεσσαλονίκης, απειλήθηκε από τον στρατηγό Στρόοπ με τυφεκισμό. Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός απάντησε στην απειλή του Στρόοπ: “Οι Ιεράρχες της Ελλάδος, στρατηγέ Στρόοπ, δεν τουφεκίζονται, απαγχονίζονται. Σας παρακαλώ να σεβασθήτε αυτήν την παράδοσιν”. Ένα από τα προβλήματα αυτής της φράσης είναι ότι ο Στρόοπ βρισκόταν εκείνη την περίοδο στη Βαρσοβία και όχι στην Αθήνα. Ποιο πιθανό είναι να είπε αυτήν την φράση απαντώντας στον Γερμανό πληρεξούσιο Άλτενμπουργκ, ο οποίος τον απείλησε ότι, εάν ανέβαινε στο βουνό για να ηγηθεί της Αντίστασης του ελληνικού λαού, θα διέτασσε την σύλληψή του και την παραπομπή του στο Στρατοδικείο.
Υπήρξε ο ιθύνων νους της μαζικής απεργίας της 7ης Σεπτεμβρίου 1942 αποτέλεσμα της οποίας ήταν να μην αποσταλεί κανένας Έλληνας επίστρατος στο ρωσικό μέτωπο κατά τη στρατιωτική επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα.
«… Εγώ ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, θα πω να σημάνουν τα σήμαντρα της πανελληνίου εξεγέρσεως και μαζί με τις γενικές απεργίες, θα φέρω με όλους τους πολιτικώς στρατευσίμους ένοπλα τα βήματά μου προς τα ελεύθερα ελληνικά βουνά», έγραψε ο Δαμασκηνός προς τον Γερμανό πληρεξούσιο, ζητώντας να ανακληθεί η απόφαση πολιτικής επιστράτευσης Ελλήνων με σκοπό να εργαστούν στη Γερμανία (1943)
Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί ζητούσαν ανταλλάγματα, μεταξύ των οποίων ήταν η αποκήρυξη της αντίστασης ή του κομμουνισμού. Ο Δαμασκηνός αρνήθηκε λέγοντας «αυτούς που θέλουν την ελευθερία του τόπου τους δεν τους ξεχωρίζω σε καλούς και κακούς. Προσεύχομαι για όλους».
Ακόμα παρεμβαίνει, ζητώντας από τις αρχές κατοχής την παύση της επιθετικότητας των Βουλγάρων συμμάχων του Άξονα κατά των ελληνικών πληθυσμών Μακεδονίας και Θράκης.
Όταν οι δυνάμεις κατοχής αποφάσισαν να εκτελέσουν 50 Έλληνες ως αντίποινα για σαμποτάζ, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός μετέβη αυτοπροσώπως στο γραφείο του ανώτατου Γερμανού στρατιωτικού διοικητή, ο οποίος όμως αρνήθηκε να τον δεχθεί. Παρά την άρνηση του Διοικητή να τον δεχθεί ο Αρχιεπίσκοπος έμεινε στο κτίριο αναμένοντάς τον. Τελικώς, μετά από επιμονή εισήλθε στο γραφείο όπου μετά από συζήτηση, ο διοικητής ανακάλεσε την απόφαση εκτέλεσης.
Η όλη του πρακτική εξοργίζει τους κατακτητές και τον θέτουν σε κατ’ οίκον περιορισμό τον Μάιο του 1944, ενώ γίνονται και σκέψεις για μεταγωγή του σε στρατόπεδο της Γερμανίας.
*Ο Γρηγόρης Κ. Παππάς ( Gregory C. Pappas) είναι ο ιδρυτής του Ελληνικού Αμερικανικού Ιδρύματος, φιλανθρωπίας που υποστηρίζει υποτροφίες, πολιτιστικές δραστηριότητες και ανθρωπιστική βοήθεια στην Ελλάδα.
Είναι επίσης ο εκδότης του “The Pappas Post”, μια ηλεκτρονική πύλη για την Ελλάδα και ελληνικά θέματα. Διαχειρίζεται μια εταιρία σχεδιασμού δημόσιων σχέσεων και εκδηλώσεων που ονομάζεται “Pappas & Polyzois” και έχει παραγάγει σχεδόν δεκάδες ταινίες μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ μέσω της εταιρείας ” Iota Films”.
**Διαβάστε όλο το άρθρο του Gregory C. Pappas στα αγγλικά
