Η «Βαστίλη των εκτελέσεων» του Γεντί Κουλέ

Γεντί Κουλέ -Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», Σπύρος Κουζινόπουλος

Μέσα από ένα πλήθος μαρτυριών, ντοκουμέντων και αρχειακού υλικού, ο Σπύρος Κουζινόπουλος προσπαθεί μετά από πολυετείς έρευνες να παρουσιάσει όλη την εξέλιξη του Επταπυργίου, από τη λειτουργία του ως κάστρου της Θεσσαλονίκης και αργότερα ως φυλακής, από την περίοδο ακόμη της Οθωμανικής κυριαρχίας της πόλης μέχρι το κλείσιμό της το 1989, καθώς και την άσχημη εικόνα του σωφρονιστικού συστήματος στην πριν το Γεντί Κουλέ περίοδο, όταν χρησιμοποιούνταν ως φυλακή ο Λευκός Πύργος και το Κονάκι του Πασά, το σημερινό Διοικητήριο.

Παρακολουθούμε λοιπόν την άθλια κατάσταση που επικρατούσε στις φυλακές Επταπυργίου αφότου άνοιξε ως φυλακή, γύρω στο 1896, και όλα τα κατοπινά χρόνια, με τη διακίνηση ναρκωτικών, τους βιασμούς κρατουμένων και την άγρια εκμετάλλευση των φυλακισμένων από ένα σύστημα εξουσίας προκειμένου να πλουτίζουν ελάχιστοι μεγαλοπαράγοντες, ακόμη και κρατικοί λειτουργοί. Επίσης, τις μυθιστορηματικές αποδράσεις από το κάτεργο αλλά και τον εφιάλτη των εκτελέσεων, κυρίως πολιτικών κρατουμένων, κατά τις περιόδους της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου. Στο τέλος του βιβλίου, παρατίθεται ένας πλήρης σχεδόν κατάλογος με τα ονόματα των εκατοντάδων εκτελεσμένων “εις τον συνήθη τόπον” πίσω από το Γεντί Κουλέ, σαν ένα κεράκι στη μνήμη των αδικοχαμένων που πλήρωσαν με τη ζωή τους και έγιναν σφάγια για να εξυπηρετηθούν σκοπιμότητες μιας ταραγμένης ανώμαλης περιόδου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Ο Σπύρος Κουζινόπουλος γεννήθηκε στις Σέρρες και στα πενήντα και πλέον χρόνια που άσκησε το δηµοσιογραφικό λειτούργηµα, εργάστηκε σε πολλές εφηµερίδες και ραδιοτηλεοπτικούς σταθµούς ως συντάκτης, αρχισυντάκτης και διευθυντής σύνταξης. Επί δεκαπενταετία υπήρξε ανταποκριτής του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων στη Βόρεια Ελλάδα, µε αρµοδιότητα και στα Βαλκάνια. Πήρε µέρος στους αγώνες για το «1-1-4», για το Κυπριακό και για το «15% στην Παιδεία». Για τις ιδέες, την αρθρογραφία και τη συµµετοχή του στον αντιδικτατορικό αγώνα, υπέστη διώξεις από τη χούντα. Το 1974 ήταν υποψήφιος βουλευτής της Ενωµένης Αριστεράς στο νοµό Σερρών. ∆ιετέλεσε µέλος του προεδρείου της ΕΣΗΕΜ-Θ, παίρνοντας µέρος σε διεθνή δηµοσιογραφικά συνέδρια, ενώ τιµήθηκε µε µετάλλια και διακρίσεις για τη συµβολή του στη διαβαλκανική συνεργασία αλλά και την προσφορά του στην Οµογένεια. Σε δική του ιδέα στηρίχθηκε η δηµιουργία, το 1991, του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων, του οποίου υπήρξε γενικός διευθυντής µέχρι τη συνταξιοδότησή του, το ∆εκέµβριο του 2008. Το 1994 ίδρυσε την Ένωση των Βαλκανικών Πρακτορείων Ειδήσεων, της οποίας διετέλεσε επί δεκαπενταετία γενικός γραµµατέας. Επικοινωνία µε το συγγραφέα: [email protected]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Αντί προλόγου
Επταπύργιο, ταξίδι στον χρόνο
Ο “Πύργος του αίματος” ως φυλακή
Το κονάκι του Πασά
Ξεκινάει η χρήση του Γεντί Κουλέ ως φυλακή
Οι φυλακίσεις λίγο πριν το τέλος της τουρκοκρατίας
Το Γεντί Κουλέ υπό ελληνική διοίκηση
Επταπύργιο, ληστοκρατία και εκτελέσεις
Αποδράσεις: Ο λήσταρχος με την ομπρέλα
Το Επταπύργιο και τα γεγονότα του Μάη του 1936
Γεμίζει το Γεντί Κουλέ στα χρόνια της Κατοχής
Μετά την απελευθέρωση
Σε κατάσταση ασφυξίας την περίοδο του Εμφυλίου
Τα έκτακτα στρατοδικείια-“θανατοδικεία”
Αρχίζει ο χορός των εκτελέσεων
Εκτελέσεις και αποφυλακίσεις της περιόδου 1948-1949
Στο εκτελεστικό απόσπασμα μετά το τέλος του Εμφυλίου
Το Γεντί Κουλέ στα χρόνια της χούντας
Επταπύργιο και Πολυτεχνείο
Υπόθεση Παγκρατίδη: Ένας αθώος στο απόσπασμα
Η υπόθεση Γιαταγάνα-Λογοθέτη
Ονόματα εκτελεσμένων στην Κατοχή
Κατάλογος εκτελεσμένων Εμφυλίου
Μελλοθάνατοι το έτος 1950
Βιβλιογραφία

Η παρουσίαση του βιβλίου του δημοσιογράφου και συγγραφέα, Σπύρου Κουζινόπουλου έγινε στην αίθουσα εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου «ΙΑΝΟΣ», στην Αθήνα, όπου μίλησαν ο Γιώργος Μαργαρίτης, καθηγητής σύγχρονης ιστορίας και συγγραφέας, ο Παντελής Μπουκάλας, δημοσιογράφος και ποιητής, η Μαρία Ράμμου, συγγενής του Γιάγκου Σκευοφύλακα, Μαχητή του ΕΛΑΣ Αθήνας και στέλεχος της πολεμικής αεροπορίας, αλλά και ο συγγραφέας του βιβλίου.

Ο Γιώργος Μαργαρίτης, στην ομιλία του, μεταξύ άλλων περιέγραψε το πώς ο τόπος μαρτυρίου του Γεντί Κουλέ αποτέλεσε τόπο μεθοδικής θανάτωσης, μια αληθινή «πύλη προς τη κόλαση» καθώς όπως είπε, από τα στοιχεία του βιβλίου αναδεικνύεται το πώς οι καταδικασμένοι σε θάνατο αγωνιστές στην πλειοψηφία τους έμεναν σε φρικαλέες συνθήκες στα μπουντρούμια του για λίγες μόνο μέρες πριν οδηγηθούν στο απόσπασμα.

Μιλώντας για το πώς η δημοσίευση του βιβλίου συνέπεσε με την ανακάλυψη των ομαδικών τάφων στη Θεσσαλονίκη, σημείωσε πως αυτή δίνει ξεχωριστό βάρος σε όσα αναλυτικά περιγράφονται στις σελίδες του βιβλίου.

Τα όσα περιγράφονται στο βιβλίο, είπε, «αποτελούν εκκωφαντικά μυστικά πάνω στα οποία εδράζεται η ιστορία του κράτους. (…) Οι σκελετοί αποτελούν πειστήρια του εγκλήματος. Ένα έγκλημα διάρκειας, πολιτικό και ταξικό».

Η έρευνα αυτή, πρόσθεσε «απαντά στην προσπάθεια παραποίησης της Ιστορίας για να ξεπλυθούν τα εγκλήματα του αστικού κράτους. Το βιβλίο ήρθε να αναμετρηθεί με την απόπειρα υποβάθμισης της Ιστορίας σε τραύμα. Να αναμετρηθεί με όσους θέλουν να αδειάσουν την ιστορία από κάθε της περιεχόμενο», σημείωσε.

Ο Παντελής Μπουκάλας αναφέρθηκε στο πλούσιο ερευνητικό και συγγραφικό έργο του Κουζινόπουλου, σημειώνοντας πως ο συγγραφέας είναι επίμονος και μεθοδικός ερευνητής της Ιστορίας. Μεταξύ άλλων, στη τοποθέτησή του στάθηκε σε στοιχεία για την ιστορία του Γεντί Κουλέ από τη κατασκευή του μέχρι και το οριστικό του κλείσιμο, όπως και το πώς αποτυπώθηκε το κολαστήριο στη Λαϊκή τέχνη, με τραγούδια όπως το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» του Α. Καλδάρα.

Με συγκίνηση μίλησε στην εκδήλωση η Μαρία Ράμμου. Όπως εξήγησε, ο θείος της εκτελέστηκε μετά τα Δεκεμβριανά στο Γεντί Κουλέ, αφού συνελήφθη και με συνοπτικές διαδικασίες δικάστηκε και καταδικάστηκε. «Δεν ενημερώθηκε ποτέ η οικογένεια του. Η Μάνα του πέθανε χωρίς να το μάθει ποτέ. Αυτή η εκτέλεση σημάδεψε όλη την οικογένεια», είπε.

Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, προβάλλονταν σε οθόνη ντοκουμέντα όπως έγγραφα, φωτογραφίες, επιστολές μελλοθάνατων, δημοσιεύματα εφημερίδων κ.α. όπου αποτυπώνονταν ο ένας αιώνας λειτουργίας του Επταπυργίου ως φυλακής. Εκεί όπου πάνω από 400 κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές οδηγήθηκαν την περίοδο 1946 – 1955 στο θάνατο παλεύοντας για τη ζωή, και πότισαν με το αίμα τους το χώμα που τους έθαψε σε ομαδικούς τάφους.

Στα ντοκουμέντα που παρουσιάστηκαν αναδείχθηκαν και άλλες στιγμές, της ιστορίας του Επταπυργίου, για τις μυθιστορηματικές αποδράσεις, την υπόθεση του «Δράκου του Σέϊχ σου, τις έρευνες των θαρραλέων εισαγγελέων Γιαταγάνα και Λογοθέτη για τα αίσχη των φυλακών κ.ά..

Μέσα από ένα πλήθος μαρτυριών, ντοκουμέντων και αρχειακού υλικού, ο Σπύρος Κουζινόπουλος προσπαθεί μετά από πολυετείς έρευνες να παρουσιάσει όλη την εξέλιξη του Επταπυργίου, αφότου άνοιξε ως φυλακή, γύρω στο 1896, και όλα τα κατοπινά χρόνια μέχρι το 1989 που έπαψε να λειτουργεί. Αναφέρεται σε διακίνηση ναρκωτικών, στους βιασμούς κρατουμένων και την άγρια εκμετάλλευση των φυλακισμένων, στην κράτηση του Θανάση Κλάρα (Αρη Βελουχιώτη), στις μυθιστορηματικές αποδράσεις από το κάτεργο (πχ του Ν. Ζαχαριάδη) αλλά και τη βαρβαρότητα των εκτελέσεων των πολιτικών κρατουμένων, κατά τις περιόδους της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου.

Στο τέλος του βιβλίου, παρατίθεται ένας πλήρης σχεδόν κατάλογος με τα ονόματα των εκατοντάδων εκτελεσμένων “εις τον συνήθη τόπον” πίσω από το Γεντί Κουλέ, σαν ένας φόρος τιμής σ’ αυτούς που πλήρωσαν με τη ζωή τους την πίστη τους σε μια άλλη κοινωνία απαλλαγμένη από το κέρδος και την εκμετάλλευση.

Στην παρουσίαση παραβρέθηκαν ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης και ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας.