Μάθημα από τα Ίμια

Tom Ellis

Καθώς η περίπλοκη σχέση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας συνεχίζεται – παρά την ευπρόσδεκτη βελτίωση των τελευταίων δύο ετών – η επέτειος της κρίσης των Ιμίων (30 Ιανουαρίου 1996), όταν οι δύο σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έφτασαν κοντά στη στρατιωτική αντιπαράθεση, αποτελεί χρήσιμη υπενθύμιση όχι μόνο του τι διακυβεύεται, αλλά και της στρατηγικής που ακολουθεί ο γείτονάς μας στα ανατολικά.

Η κρίση έλαβε χώρα σε μια εποχή που η τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, Τανσού Τσιλέρ, είχε μόλις χάσει τις εκλογές και ήταν πολιτικά αποδυναμωμένη. Είδε μια ευκαιρία να βελτιώσει την εικόνα της και τη θέση της στην εγχώρια πολιτική σκηνή εκμεταλλευόμενη την αστάθεια στην Ελλάδα λόγω της κλονισμένης υγείας του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος είχε παραιτηθεί από τη θέση του λίγες ημέρες πριν, φέρνοντας τον Κώστα Σημίτη στην εξουσία.

Η Άγκυρα αμφισβήτησε την κυριαρχία των Ιμίων, μιας ακατοίκητης νησίδας στο ανατολικό Αιγαίο, ρίχνοντας νέο εμπρηστικό υγρό στο ήδη εκρηκτικό δοχείο των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Ο ισχυρισμός της Άγκυρας ήταν αβάσιμος. Όχι μόνο η ελληνική πλευρά ήταν ανένδοτη σε αυτό, αλλά αυτή ήταν και η αμερικανική αντίληψη της κατάστασης, όπως επιβεβαιώθηκε σε εκτενή συνέντευξη του τότε πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Thomas Niles, με τον ιστορικό Charles Stuart Kennedy, μέρος της «Συλλογής Προφορικής Ιστορίας Εξωτερικών Υποθέσεων της Εταιρείας Διπλωματικών Σπουδών», την οποία αποκάλυψε η «Κ» την περασμένη Κυριακή. Σε αυτό, ο Niles μιλά λεπτομερώς για το πώς οι ΗΠΑ είδαν την κατάσταση, σημειώνοντας ρητά ότι η Ουάσιγκτον γνώριζε ότι η Ελλάδα είχε δίκιο, αλλά επέλεξε να λάβει ουδέτερη στάση για να διευκολύνει την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο, όπου, και πάλι, οι Αμερικανοί – και οι Τούρκοι – γνώριζαν ότι η Ελλάδα θα είχε δικαιωθεί.

Ο Niles λέει εκ των υστέρων ότι η προσέγγιση των ΗΠΑ ήταν ένα λάθος που τροφοδότησε την τουρκική όρεξη για μια ευρύτερη πολιτική προσθήκης διαφορών στο τραπέζι, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

«Πήραμε τη θέση ότι δεν θα πάρουμε θέση στο θέμα της κυριαρχίας, αλλά ότι θα ενθαρρύνουμε τα κράτη, την Ελλάδα και την Τουρκία, να το επεξεργαστούν. Είπαμε ότι συμφωνούμε γενικά με την ελληνική θέση ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να πάει στο Διεθνές Δικαστήριο», δήλωσε ο έμπειρος Αμερικανός διπλωμάτης, ο οποίος πρόσθεσε: «Προσωπικά πιστεύω ότι ήταν ένα μεγάλο λάθος. Γνωρίζαμε από τη στιγμή που πήραμε αυτή τη θέση ότι οι Έλληνες είχαν δίκιο στο επιχείρημα της κυριαρχίας. Οι Τούρκοι ήξεραν ότι γνωρίζαμε ότι η θέση τους ήταν πολύ αδύναμη. Όταν αρνηθήκαμε να πάρουμε θέση, έστειλε ένα μήνυμα πίσω στους Τούρκους ότι είμαστε έτοιμοι να ανεχθούμε ή να μην κάνουμε τίποτα για την επιθετική τουρκική συμπεριφορά προς τους Έλληνες στα εδαφικά ζητήματα στο Αιγαίο. Δεν θέλαμε να προσβάλλουμε έναν σημαντικό σύμμαχο, την Τουρκία, αλλά αυτό οδήγησε σε μια διαδοχή τουρκικών διεκδικήσεων και δηλώσεων σχετικά με τα εδαφικά ζητήματα του Αιγαίου που δηλητηρίασαν ακόμη περισσότερο τη σχέση με την Ελλάδα».

Επί του παρόντος, η θεωρία των λεγόμενων «γκρίζων ζωνών» είναι ένα από τα ζητήματα που δηλητηριάζουν τη διμερή σχέση και τροφοδοτούν τη δυσπιστία και την περιοδική ένταση στο Αιγαίο.

Εάν από την αρχή οι ΗΠΑ ήταν σαφείς, τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν ακολουθήσει διαφορετική πορεία. Ελπίζουμε μόνο ότι αντλήθηκαν διδάγματα και θα ληφθούν ενεργά υπόψη σε μελλοντικές ενέργειες και συμπεριφορές στην περιοχή.

*Τα ενυπόγρφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους. Πηγή: ekathimerini.com