Οι δυνάμεις Χαφτάρ κατέλαβαν πλοίο με Τούρκους

*Ο Ερντογάν απειλεί τις ΗΠΑ

*Διαφωνία Μόσχας – Άγκυρας για το μέλλον της Λιβύης 

Οι δυνάμεις της ανατολικής Λιβύης, που είναι πιστές στον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, κατέλαβαν ένα πλοίο με σημαία Γρενάδας και με πλήρωμα αποτελούμενο από Τούρκους ναυτικούς στα ανοιχτά της Λιβύης, όπως ανέφερε ένας εκπρόσωπός τους, εν μέσω της κλιμακούμενης έντασης με την Άγκυρα, η οποία στηρίζει την αντίπαλη, διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση (GNA) που εδρεύει στην Τρίπολη.
Ένα πολεμικό σκάφος του Εθνικού Λιβυκού Στρατού του Χάφταρ σταμάτησε το πλοίο στα χωρικά ύδατα της Λιβύης, στα ανοιχτά της πόλης Ντέρνα, και το ρυμούλκησε στο λιμάνι Ρας Ελ Χιλάλ «για επιθεώρηση και να εξακριβωθεί το φορτίο του», είπε ο εκπρόσωπος Άχμεντ Μισμάρι στο πρακτορείο Reuters.
Οι δυνάμεις που στηρίζουν τον Χάφταρ έδωσαν στο πρακτορείο ένα βίντεο που δείχνει να σταματούν το πλοίο και να ανακρίνουν τρία μέλη του πληρώματος. Έδωσαν επίσης στη δημοσιότητα φωτογραφίες με τα διαβατήρια τριών Τούρκων υπηκόων.
Μέχρι στιγμής, δεν έχει διευκρινιστεί ποιο είναι το φορτίο του πλοίου. Σύμφωνα με μια έκθεση εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ, την οποία επικαλείται το πρακτορείο Reuters, η Τουρκία έχει στείλει στρατιωτικό εξοπλισμό στη Λιβύη, κατά παράβαση του εμπάργκο πώλησης όπλων που έχει επιβάλει ο Οργανισμός.
Την ανησυχία των ΗΠΑ εκφράζει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την ενδεχόμενη ενεργοποίηση του μνημονίου κατανόησης για την ασφάλεια και τη στρατιωτική συνεργασία που έχει υπογράφει μεταξύ της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (GNA) της Λιβύης και την Τουρκία.

Η ανακοίνωση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών έρχεται στον απόηχο της απόφασης που έλαβε η κυβέρνηση της Τρίπολης για την ενεργοποίηση του μνημονίου και τονίζει ότι η εξωτερική στρατιωτική παρέμβαση απειλεί τις προοπτικές επίλυσης της εμφύλιας σύγκρουσης.
Ειδικότερα, στην ανακοίνωση επισημαίνεται ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για το αίτημα της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας για στρατιωτική στήριξη και για την απειλή του Εθνικού Λιβυκού Στρατού να χρησιμοποιήσει αεροπορικά μέσα και μισθοφόρους που θα εφοδιαστεί από το εξωτερικό για να επιτεθεί στη πόλη Μισράτα. Η εξωτερική στρατιωτική παρέμβαση απειλεί τις προοπτικές επίλυσης της σύγκρουσης. Καταδικάζουμε τις επιθέσεις εναντίον αθώων πολιτών και καλούμε όλες τις πλευρές να αποφύγουν την κλιμάκωση».
Υπό αυτό το πρίσμα, τονίζεται ότι οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να συνεργαστούν με τον ΟΗΕ και όλα τα μέρη για την έναρξη των πολιτικών διαπραγματεύσεων. Η ανακοίνωση καταλήγει λέγοντας ότι «ο πρόσφατος οικονομικός διάλογος μεταξύ των ΗΠΑ και της Λιβύης στην Τύνιδα κατέδειξε ότι είναι δυνατή μια εποικοδομητική πρόοδος εάν οι εξωτερικοί παράγοντες δώσουν στους Λίβυους το χρόνο και τον χώρο για να συνομιλήσουν μεταξύ τους».
Καθώς επίκειται η οριστική ακύρωση της παράδοσης αμερικανικών πολεμικών αεροσκαφών F-35 στην Αγκυρα και η οριστικοποίηση των κυρώσεων που έχει δρομολογήσει το Κογκρέσο κατά της Τουρκίας, ο Ταγίπ Ερντογάν απείλησε χθες ότι η χώρα του δεν θα περιοριστεί σε ρητορικές διαμαρτυρίες, αλλά θα προχωρήσει σε οικονομικά αντίποινα εναντίον του κραταιού συμμάχου της.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι του Τούρκου προέδρου ήταν η είδηση ότι το Κογκρέσο κινείται για να επιβάλει κυρώσεις όχι μόνο για την αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400 από την Αγκυρα, αλλά και για ένα απολύτως ειρηνικό έργο, όπως είναι η κατασκευή του αγωγού μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου TurkStream.
«Τώρα λένε ότι θα επιβάλουν κυρώσεις και για τον TurkStream. Αυτό είναι παραβίαση των δικαιωμάτων μας με την πλήρη έννοια του όρου. Από την πλευρά μας, ασφαλώς, θα θέσουμε τις δικές μας κυρώσεις για όλα αυτά», δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος, προσθέτοντας ότι η αγορά των S-400 είναι «τελειωμένη ιστορία». Υπενθυμίζεται ότι το Κογκρέσο υπερψήφισε κυρώσεις και για την κατασκευή ενός άλλου αγωγού μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου, του NordStream 2, έχοντας ως στόχο, αυτή τη φορά, τη Γερμανία.
Από την πλευρά του, ο εκπρόσωπος Τύπου του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών Χαμί Ακσόι καταδίκασε την «αρνητική γλώσσα που στοχοποιεί την Τουρκία», αναφορικά με την ψήφιση του νομοσχεδίου για τις στρατιωτικές δαπάνες από το Κογκρέσο. Ο Τούρκος αξιωματούχος έκανε λόγο για «κύκλους που προσπαθούν να αποκλείσουν αδίκως την Τουρκία από τα F-35, ενώ ταυτόχρονα επιχειρούν να δυσκολέψουν τις προσπάθειες για μια λύση στη νήσο της Κύπρου και τις δυνατότητες συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο».
Στο μεταξύ, χιλιάδες άνθρωποι φθάνουν στα τουρκικά σύνορα προερχόμενοι από την επαρχία Ιντλίμπ, τελευταίο θύλακο των αντικαθεστωτικών της Συρίας, που πολιορκείται από τον κυβερνητικό στρατό και τη ρωσική πολεμική αεροπορία. Σύμφωνα με μέλη συνεργείων ανθρωπιστικής βοήθειας, τη νύχτα της Πέμπτης προς Παρασκευή τουλάχιστον έξι άνθρωποι σκοτώθηκαν από αεροπορικούς βομβαρδισμούς στην πόλη Μααράτ αλ Νουμάν, ενώ άλλοι 11 έχασαν τη ζωή τους σε γειτονικά χωριά. Περισσότεροι από 60 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους το τελευταίο διήμερο στη βορειοδυτική Συρία, σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

DW: Τι ζητά στη Λιβύη η ρωσική «ομάδα Βάγκνερ»;

Οι προσκλήσεις εστάλησαν και οι παραλήπτης τους δείχνουν να ενδιαφέρονται. Τόσο ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, όσο και ο Τούρκος ομόλογός του Ερντογάν δήλωσαν ότι θα στηρίξουν τη Διεθνή Διάσκεψη για τη Λιβύη που θα γίνει τον Ιανουάριο στο Βερολίνο.
Οριστικά δεν έχουν δεσμευθεί αλλά από τα λεγόμενά τους αντλείται η ελπίδα ότι θα το κάνουν προσεχώς. Η γερμανική κυβέρνηση με τη λεγόμενη «διαδικασία του Βερολίνου» θέλει να στηρίξει τις ειρηνευτικές προσπάθειες του ειδικού εντεταλμένου των ΗΕ Γκασάν Σαλαμέ. Σε αυτό το πλαίσιο η διάσκεψη επιδιώκει να θέσει τις βάσεις για μια εσωτερικοπολιτική λιβυκή διαδικασία υπό τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ. Σε περίπτωση που η Ρωσία και η Τουρκία επιβεβαιώσουν τη συμμετοχή τους, θα είναι παρόντες δύο σημαντικoί παγκόσμιοι παίκτες στη διάσκεψη του Βερολίνου.
Οι πιο επικίνδυνοι είναι οι ακροβολιστές της «ομάδας Βάγκνερ»
Βέβαια, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου, τους περασμένους μήνες η Ρωσία έχει δείξει έντονο στρατιωτικό ενδιαφέρον για τη Λιβύη. Συγκεκριμένα το περιοδικό Foreigh Policy από τον περασμένο Σεπτέμβριο συμμετέχει ενεργά με δικές της στρατιωτικές δυνάμεις. Ο ανταποκριτής του περιοδικού κάνει λόγο για άφιξη πάνω από 100 μισθοφόρων, οι οποίοι ανήκουν στην «ομάδα Βάγκνερ». Πρόκειται για μια πολύ καλά εκπαιδευμένη και άκρως πειθαρχημένη ομάδα ενόπλων. Οι πιο επικίνδυνοι είναι οι ακροβολιστές της, αναφέρει το περιοδικό επικαλούμενο τον Λίβυο στρατιωτικό διοικητή Μοχάμεντ αλ Ντάρατ που πολεμά για τον πρωθυπουργό Φαίζ αλ Σάρατζ, επικεφαλής της κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Οι βολές τους στο στήθος και στο κεφάλι μαρτυρούν ένα τέτοιο επίπεδο επαγγελματισμού που δεν έχει ξαναδεί και που ευθύνονται για το 30% των περιπτώσεων θανάτου στη μονάδα του, παραδέχεται ο Λίβυος στρατιωτικός διοικητής. Σε αυτές τις μονάδες αναφέρονταν αρχές Δεκεμβρίου ο πρόεδρος Ερντογάν όταν έλεγε ότι η χώρα του θα ήταν διατεθειμένη να στείλει στρατό στη Λιβύη, σε περίπτωση που η κυβέρνηση Σάρατζ του το ζητούσε. Την Πέμπτη η κυβέρνηση αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το μνημόνιο στρατιωτικής συνεργασίας με την Τουρκία και έτσι θεωρητικά ανοίγει ο δρόμος στην Άγκυρα για να στείλει στρατιώτες.
Η Ρωσία αμφισβήτησε την ύπαρξη αυτής της μονάδας αλλά δεν έπεισε τον Ερντογάν, ο οποίος ανέφερε πρόσφατα ότι υπάρχει μια εταιρεία προσφοράς υπηρεσιών ασφάλειας από τη Ρωσία με το όνομα Βάγκνερ που έχει στείλει εκεί προσωπικό. Οι μισθοφόροι πολεμούν στο πλευρό του στρατηγού Χαφτάρ, του ισχυρού άνδρα στα ανατολικά της Λιβύης, επικεφαλής της αντι-κυβέρνησης, ο οποίος θεωρεί ότι εκπροσωπεί τη νόμιμη κυβέρνηση και τους κατοίκους της χώρας. Ο Χαφτάρ, που έχει κάνει σπουδές στη Ρωσία αλλά έχει ζήσει χρόνια στις ΗΠΑ, έχαιρε μέχρι το περασμένο φθινόπωρο της εμπιστοσύνης του προέδρου Τραμπ. Αλλά τον Νοέμβριο δέχτηκε αντιπροσωπεία από τη Ουάσιγκτον υπό τον αμερικανό πρέσβη στη Τρίπολη, η οποία όχι μόνο τον πίεσε να σταματήσει τις επιχειρήσεις προς την κατεύθυνση της Τρίπολης αλλά του εξέφρασε τις ανησυχίες των ΗΠΑ «για τη ρωσική εκμετάλλευση της διένεξης σε βάρος του λιβυκού πληθυσμού».
Η Ρωσία και τα πετρέλαια
Βέβαια το Κρεμλίνο διατηρεί επαφές με τη αντι-κυβέρνηση στο Τομπρούκ και ρωσικές επιχειρήσεις έχουν υπογράψει συμβόλαια με την κρατική εταιρεία πετρελαίου αλλά ο Πούτιν προϋποθέτει ότι τελικά θα επικρατήσει ο στρατηγός Χαφτάρ, ο οποίος στηρίζεται εκτός από τη Γαλλία και μερικές χώρες του Κόλπου. Από το 2016 οι στρατιωτικές δυνάμεις του Χαφτάρ έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους τις σημαντικότερες πετρελαιοφόρες περιοχές. Ήδη η ρωσική εταιρεία Tafneft δραστηριοποιείται στη λεκάνη του Γκανταμές, δυτικά της χώρας. Σε περίπτωση που καταφέρει η Μόσχα να ενισχύσει τον ρόλο που παίζει στον πετρελαϊκό τομέα, θα είχε ένα σημαντικό μοχλό στο χέρι, που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει και πολιτικά. Το ίδιο ισχύει και για τις προσφυγικές ροές. Η Λιβύη είναι στην Αφρική ένα αποφασιστικής σημασίας hot spot διότι ένα μεγάλο τμήμα προσφύγων και μεταναστών προς την Ευρώπη περνά μέσα από τη χώρα. Εάν η Ρωσία κατάφερνε να το (ανα)κατευθύνει, θα ήταν για την Ευρώπη ένας παράγοντας που δεν θα μπορούσαν να παρακάμψει.
Σε ό,τι αφορά την ίδια την Ευρώπη, παραμένει αξιοπρόσεκτα στο περιθώριο, όπως αναφέρει στη DW ο Αντέλ αλ Λατίφι, που διδάσκει ιστορία σε πανεπιστήμιο των Παρισίων. «Αυτή η διστακτικότητα της Ευρώπης δεν είναι κάτι το καινούργιο, το παρατηρήσαμε στην Συρία, ακόμη και στην Ουκρανία, αν και η Ουκρανία είναι ακόμη πιο κοντά στην Ευρώπη». Ο Αντέλ αλ Λατίφ επισημαίνει ακόμη ότι δεν υπάρχει κοινή ευρωπαϊκή θέση σε σχέση με τα τεκταινόμενα στη Λιβύη. Η Ιταλία για παράδειγμα στηρίζει την κυβέρνηση στο Τομπρούκ, η Γαλλία τον στρατηγό Χαφτάρ. Βέβαια ορισμένες μεμονωμένες ευρωπαϊκής χώρες είναι παρούσες στη Λιβύη αλλά όχι η Ευρώπη ως μια οντότητα. Η Γερμανία έχει επενδύσει σε διπλωματία ενώ άλλες χώρες προτιμούν να επιβάλλουν τα συμφέροντά τους επί τόπου.
Τα όρια της ταύτισης συμφερόντων Αγκυρας και Μόσχας αναδεικνύει η χθεσινή «έκρηξη» του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εναντίον της ρωσικών συμφερόντων, ομάδας μισθοφόρων Wagner η οποία μάχεται στο πλευρό των δυνάμεων του στρατηγού Καλίφα Χαφτάρ κατά της κυβέρνησης της Τρίπολης. Η εμφανής διαφωνία Μόσχας – Αγκυρας για το μέλλον της Λιβύης θα τεθεί στη συνάντηση που αναμένεται να γίνει στην Τουρκία ανάμεσα στον κ. Ερντογάν και στον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντιμίρ Πούτιν, ωστόσο, οι δύο απόψεις έχουν αρχίσει και γίνονται εμφανείς.
«Μέσω της επονομαζόμενης Wagner, εργάζονται πραγματικά ως μισθοφόροι του Χαφτάρ στη Λιβύη», είπε (NTV) ο κ. Ερντογάν, ο οποίος και πρόσθεσε ότι «αυτό συμβαίνει, και δεν θα ήταν σωστό εμείς να μείνουμε σιωπηλοί απέναντι σε όλο αυτό. Κάναμε ό,τι μπορούσαμε μέχρι τώρα και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε». Από την πλευρά της Μόσχας εκπέμπεται σκεπτικισμός. Το ρωσικό πρακτορείο Interfax μετέδιδε χθες τη «μεγάλη ανησυχία» πηγών του ρωσικού ΥΠΕΞ για την πιθανότητα αποστολής τουρκικών στρατευμάτων στη Λιβύη. Μάλιστα, οι ίδιες πηγές εξέφραζαν σκεπτικισμό για το στρατιωτικό σύμφωνο μεταξύ Αγκυρας και Τρίπολης, επισημαίνοντας πως αυτό «εγείρει πολλά ερωτήματα». Η κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σαράζ της Τρίπολης ζήτησε την ενεργοποίηση του στρατιωτικού μνημονίου με την Αγκυρα, το οποίο υπενθυμίζεται ότι έχει επικριθεί και από τις ΗΠΑ. Επιπλέον, το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ, συναντά επικρίσεις για το συγκεκριμένο σκέλος της συμφωνίας και από την αντιπολίτευση στο εσωτερικό της Τουρκίας. Οι δυσκολίες της κυβέρνησης του κ. Αλ Σαράζ αντικατοπτρίζονται και στο γεγονός ότι η κυβέρνησή του ζήτησε με επιστολή προς τους ηγέτες ΗΠΑ, Βρετανίας, Ιταλίας, Αλγερίας και Τουρκίας «να ενεργοποιήσουν τις συμφωνίες συνεργασίας στον τομέα ασφαλείας». Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας του κ. Σαράζ, η βοήθεια ζητείται προκειμένου να «απωθηθεί η επίθεση κάθε οργάνωσης η οποία επιχειρεί εκτός της κρατικής νομιμότητας, προκειμένου να διατηρηθεί η κοινωνική ειρήνη και να επιτευχθεί η σταθερότητα της Λιβύης».
Στην Αθήνα, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, έστειλε  σαφές μήνυμα πως η Ελλάδα δεν είναι διατεθειμένη να δεχθεί τις απόπειρες σφετερισμού ή παραβίασης της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της. Κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην ημερίδα πρέσβεων που πραγματοποιήθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών, ο κ. Δένδιας κατέστησε σαφές ότι τα μνημόνια Αγκυρας – Τρίπολης, αποτελούν ακριβώς απόπειρες παραβίασης ή σφετερισμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Ο κ. Δένδιας επισήμανε ότι διαχρονικά η ελληνική εξωτερική πολιτική βασίζεται στην οικοδόμηση σχέσης βασισμένης στις αρχές της καλής γειτονίας και του σεβασμού του διεθνούς δικαίου με την Τουρκία.
Ο κ. Δένδιας αναφέρθηκε, ακόμα, στην προτεραιότητα της κυβέρνησης να οικοδομήσει ένα πλέγμα συμμαχιών και αλληλοκατανόησης με χώρες της ευρύτερης περιοχής, οι οποίες συμμερίζονται τις ελληνικές ανησυχίες. Επί τούτου, έκανε λόγο κυρίως για την πρόσφατη περιοδεία του στη Σαουδική Αραβία, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στην Ιορδανία, ενώ προανήγγειλε επίσκεψή του και στο Μαρόκο, κατά πάσα πιθανότητα μετά την επιστροφή από τις ΗΠΑ, όπου θα συνοδεύσει τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη (6-8 Ιανουαρίου), ο οποίος θα συναντηθεί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.