Πατριάρχης Sahag II: Άνθρωπος της συμφιλίωσης και της Οικουμένης.

 Στις 12 Ιανουαρίου θα ενθρονιστεί στην εκκλησία της Παναγίας στο Kumkapi ο νέος Πατριάρχης των Αρμενίων

ΤουHeinz Gstrein*
Η Αρμενική-Αποστολική εκκλησία στην Τουρκία αποκτά μετά από 12 μακρά έτη έναν νέο πνευματικό ηγέτη μια και ο προκάτοχός του, λόγω ασθενείας, δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του. Ο νέος Πατριάρχης Sahag (Isaak) Maschalian είναι ο 85ος διάδοχος του αξιώματος, που εγκαθίδρυσε το 1461 ο σουλτάνος Μεχμέτ ο Β’ για τους Αρμένιους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο 57χρονος Πατριάρχης δήλωσε ότι κύριο μέλημα των δραστηριοτήτων του θα αποτελέσει η αναγέννηση της Εκκλησίας του, η εξασφάλιση της ύπαρξης της στο μέλλον, εν μέσω της σύγχρονης ισχυρά ισλαμικού χαρακτήρα Τουρκίας, όπως επίσης και η αδελφική συμπόρευση με τους άλλους Χριστιανούς.
Εν πρώτοις όμως έπρεπε να υποστεί μία υποχρεωτική από τους κρατούντες δοκιμασία: Θα έπρεπε να αποστασιοποιηθεί από τον χαρακτηρισμό της γενοκτονίας, όπως καταδίκασε πρόσφατα το Αμερικανικό Κογκρέσο την εξολόθρευση των Αρμενίων από τους Τούρκους που συνέβη πρίν και κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου.
Στην Τουρκία συνηθίζεται, ιδιαίτερα τελευταία υπό την διακυβέρνηση του Recep Tayyip Erdogan, να απαιτούνται από τους πνευματικούς ηγέτες των Χριστιανών και Ιουδαίων δηλώσεις αφοσίωσης με κάθε δυνατή αφορμή: Καταδίκη του πραξικοπήματος εναντίον του Erdogan το 2016, ευλογία των τουρκικών όπλων κατα τις εισβολές στην Συρία και τώρα αποπομπή της αμερικανικής καταδίκης.
Ο Sahag II, ο οποίος σε αντιδιαστολή με τον μειοψηφήσαντα συνυποψήφιο Mesrob Ateschyan δεν αποτελούσε τον εκλεκτό της Άγκυρας, διεκπεραίωσε αυτό το δύσκολο έργο με διπλωματική ευελιξία και εσωτερική αξιοπιστία. « Είναι ενοχλητικό για εμάς τους Αρμένιους της Τουρκίας, όταν το κακό που πραγματοποιήθηκε εναντίον μας σε αυτά τα χώματα πρίν 100 χρόνια, χρησιμοποιείται από τα κοινοβούλια ξένων κρατών σαν στρατηγικό μέσο οικονομικής και πολιτικής πίεσης. Δεν είναι αρμόζον της μνήμης αυτών των προγόνων μας. Η Αρμενική κοινότητα είναι ενσωματωμένη στην σημερινή Τουρκία. Αποτελούμε μια κοινότητα με κοινό μέλλον», δήλωσε o Maschalyan και κατέληξε με την διαπίστωση : «εμείς είμαστε αυτοί που έπρεπε να ζήσουμε το τραύμα του 1915 και το υπερβήκαμε παραμένοντας σε αυτή τη χώρα» .
Η κοινή σχεδόν χιλιόχρονη διαβίωση των Αρμενίων με τους τουρκικούς λαούς, Σελτζούκους και κατόπιν Οθωμανούς, χαρακτηρίζονταν στην πλειοψηφία της όχι από εχθρότητα και διώξεις αλλά από συγκατάθεση και συνεργασία. Αυτό εξάλλου καταδεικνύει και ο χαρακτηρισμός των Αρμενίων σαν Millet-i sadiqa – η πιστή μειονότητα.
Οι άλλες χριστιανικές μειονότητες της Τουρκίας που όλες μαζί δεν αριθμούν ούτε το ήμισυ της αρμενικής κοινότητας χαιρέτισαν με χαρά την εκλογή του Sahag II.

Εθιμοτυπική επίσκεψη στο Αρμενικό Πατριαρχείο, στο Κοντοσκάλι της Πόλεως, πραγματοποίησε χθες , 17 Δεκεμβρίου 2019, ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος προκειμένου να συγχαρεί προσωπικώς τον νεοεκλεγέντα Αρμένιο Πατριάρχη στην Τουρκία Sahak Maşalyan, ο οποίος εξελέγη την περασμένη εβδομάδα. (ΦΩΤΟ : Ν.ΜΑΓΓΙΝΑΣ)

Ο Maschalian, που πρίν την εκλογή του στο Πατριαρχείο, ήταν επιτετραμένος με την Οικουμένη είναι γι αυτούς ένας παλιός γνωστός. Γνωστή είναι η βιβλικά θεμελιωμένη θεοσέβεια του, η δεκτικότητα του για το καθολικό και ευαγγελικό έργο για την νεολαία. Έχουν παρέλθει οι εποχές που Αρμένιοι θρησκευτικοί αξιωματούχοι κατήγγελαν στους τούρκους τους ευαγγελικούς μισιονάριους ή ένας Πατριάρχης ο Avetik απήχθη από τους Γάλλους και παρέμεινε από το 1706 μέχρι το 1710 έγκλειστος στην Βαστίλλη μέχρι που υποτάχθηκε στην καθολική εκκλησία.
Ο νέος Πατριάρχης θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή και μέριμνα στους Αρμένιους νεοχριστιανούς. Παράλληλα με τους 70.000 Αρμένιους, που μετά την γενοκτονία των ετών 1896 μέχρι 1918 απέμειναν στην Τουρκία, ζούν σήμερα στην χώρα το λιγότερο 100.000 οικονομικοί μετανάστες από την σημερινή ελεύθερη, αλλά πλήρως φτωχή Αρμενική Δημοκρατία. Στην πλειονότητα τους είναι μητέρες με παιδιά που εργάζονται σαν οικιακές βοηθοί. Σε αυτούς προστίθενται με αυξανόμενο αριθμό απόγονοι διασωθέντων της περιόδου της εξολόθρευσης. Σύμφωνα με υπολογισμούς της αρμενο-αμερικανικής εβδομαδιαίας εφημερίδας “Hairenik” (Πατρίδα) τρία τέταρτα του πληθυσμού σε δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές όπως στο Tersim βόρεια του Diyarbakir αποτελείται από απογόνους των Αρμενίων, που στην παιδική τους ηλικία διασώθηκαν από τους γείτονές τους. Ιδιαίτερα από Αλεβίτες, των οποίων η ιδιαίτερότητα της ισλαμικής τους θρησκευτικής αντίληψης παρουσιάζει κάποια χριστιανικά χαρακτηριστικά. Αυτοί οι κρυπτοχριστιανοί τολμούν σήμερα να εξέλθουν της κρυφής τους ζωής, στο Tersim μόνο το 2012 επανήλθαν το 200 οικογένειες στην αρμενική εκκλησία.
Για να ενσωματώσει εκ νέου στην Αρμενική Εκκλησία αυτούς τους unterground Αρμένιους με τα πενιχρά υπολείματα χριστιανικής ζωής και πίστης όπως και τους καθόλου καλύτερα θρησκευτικά καταρτισμένους μετανάστες εργασίας από την πρώην Σοβιετική Αρμενία χρειάζεται ο Massalian μια δυνατότητα εκπαίδευσης εντός της Τουρκίας, χωρίς να είναι εξαναγκασμένος να στέλνει τους υποψήφιους προς χειροτόνιση για εκπαίδευση στο εξωτερικό. Το Σεμινάριο του Τιμίου Σταυρού “Surp Hac” στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης, στο Σκούταρη καταργήθηκε από το τουρκικό υπουργείο παιδείας το 1967 μετά από λειτουργία 300 ετών. Ο Πατριάρχης Sahag II σκοπεύει να απευθυνθεί στις Βρυξέλλες που το έχει ήδη θέσει σαν προυπόθεση για κάθε περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων της Τουρκίας με την Ευρωπαική Ένωση.
Ο Maschalian για να πραγματοποιήσει το έργο της αναγέννησης, ειδικά για τους Αρμένιους των κατακομβών και των οικονομικών μεταναστών με τις πολλές ανάγκες, χρειάζεται παράλληλα με το εκπαιδευτικό ίδρυμα θρησκευτικής κατάρτισης κληρικών και οικονομικές πηγές. Στο παρελθόν η Αρμενική Εκκλησία διέθετε πλούσια ιδρύματα που μπορούσε να χρησιμοποιήσει σαν τροφοδότες του εκπαιδευτικού και κοινονικού της έργου. Η Γενοκτονία δεν ήταν μόνο μια μαζική εξόντωση αλλά και μια καταλήστευση του οικονομικού πλούτου των Αρμενίων. Η ευρωπαική Τουρκική Δημοκρατία του Ατατούρκ επέστρεψε ένα μικρό μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας, αλλά σε πολλές περιπτώσεις συνέχισε την κατάσχεση της μέχρι τις μέρες μας. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ιδρύματος Sanasaryan ενός αρμένιου φιλάνθρωπου προς ώφελος των τότε χριστιανών νέων της επαρχίας Erzurum στην ανατολική Τουρκία. Στα περιουσιακά στοιχεία τoυ Ιδρύματος ανήκε ένα μεγάλο κτίριο καταστημάτων και γραφείων, το Sanasaryan Han στην Κωνσταντινούπολη, που κτίστηκε από τον αρχιτέκτωνα Hagop Aznavour, έναν πρόγονο του διάσημου τραγουδιστή. Το κτίριο „εκτουρκίστηκε“ την άνοιξη του 1915 αμέσως μετά την αρμενική γενοκτονία, αργότερα όμως επιστρέφηκε πολλές φορές και κατασχέθηκε εκ νέου μέχρι το 1935 που πέρασε στα χέρια των τουρκικών αρχών, που το χρησιμοποίησαν σαν έδρα της περίφημης κρατικής Αστυνομίας. Το 2018 η Αρμενική Εκκλησία κατάφερε επιτέλους να κερδίσει την διαρκή δίκη για την επιστροφή του Sanasaryan Han . Τέλη Μαρτίου 2019 ήρθη η απόφαση του δικαστηρίου και το κερδοφόρο ακίνητο ανεκυρήχθη κρατική ιδιοκτησία. Ο Sahag II σκοπεύει να εφεσιβάλλει την απόφαση αυτή στο Ευρωπαικό Δικαστήριο.
Οι πρόσφατες συζητήσεις για το Ίδρυμα έφεραν στο φως ένα μέχρι στιγμής άγνωστο σχέδιο στην Τουρκία για μια δεύτερη Γενοκτονία, όχι μόνο με τους εναπομείναντες Αρμενίους , αλλά και με όλους τους χριστιανούς και ιδιαίτερα τους, Ιουδαίους της Τουρκίας. Ο αστυνομικός διευθυντής της Κωνσταντινούπολης Nihad Haluk Pepeyi με έδρα το Sanasaryan Han, όπου είχε εγκαταστήσει αίθουσες βασανισμού μεγέθους μιας βαλίτσας, „επιθεώρησε“ τον Φεβρουάριο του 1943 τις εγκαταστάσεις του στρατόπεδου συγκέντρωσης Sachsenhausen συμπεριλαμβάνοντας τους θαλάμους αερίων και του κρεματορίου. Ενώ έστελνε τους περισσότερους Ιουδαίους και Χριστιανούς της Τουρκίας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης των λατομείων του Aschkale στην ανατολική Τουρκία, προχώρησε στην κατασκευή χώρων εξολόθρευσης στην εβραική συνοικία του Balat και στην Σμύρνη. Η μεταστροφή της Τουρκίας από την Γερμανία του Hitler στο στρατόπεδο των αντιπάλων του, ματαίωσε αυτούς τους σχεδιασμούς. Όλα τα ίχνη των θαλάμων αερίων και των κρεματορίων έχουν επιμελώς σβηστεί.
Αυτό το τραγικό, για πολλά χρόνια συγκαλυμμένο παρελθόν του Sanasaryan-Han σαν χώρου σχεδιασμού μιας δεύτερης Γενοκτονίας στον Βόσπορο θα ήταν από μόνος του ένας λόγος να αποδοθεί το κτίριο στον πρωταρχικό κοινωφελή προορισμό του…

ΠΗΓΗ: hephaestuswien.com (Μετάφραση από τα Γερμανικά: Γ. Παρχαρίδης)

ΦΩΤΟ: Ν. Μαγγίνας