Η Ρωσία σύρεται βαθύτερα στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή

Μια σταθερή ροή ρωσικών όπλων στην Τεχεράνη θα μπορούσε να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή, προκαλώντας ενδεχομένως μια απάντηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ.

Του Nikita Smagin* 

Η Μέση Ανατολή βιώνει ένα επίπεδο σύγκρουσης που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες. Ο φαύλος κύκλος κλιμάκωσης που ξεκίνησε με τις τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, διαρκεί πλέον σχεδόν ένα χρόνο και μοιάζει όλο και λιγότερο με εκτροπή και περισσότερο με ένα νέο στάδιο στην ιστορία της περιοχής.

Για πολλά χρόνια, η Ρωσία προσπάθησε να κρατήσει απόσταση από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, διατηρώντας διαύλους επικοινωνίας με όλα τα μέρη. Αλλά η νέα, μετά τις 7 Οκτωβρίου πραγματικότητα, έχει κάνει αυτό το τεντωμένο σχοινί όλο και πιο δύσκολο να περπατήσει. Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε τη Μόσχα να επιδιώξει θερμότερες σχέσεις με το Ιράν, γεγονός που έχει προκαλέσει σοβαρή ανησυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. Αυτή η ανησυχία έχει επιδεινωθεί από την αντιπαράθεση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας, η οποία ωθεί τη Μόσχα περαιτέρω στην αγκαλιά της Τεχεράνης. Ακόμη και αν η Ρωσία θα ήθελε να συνεχίσει να εκτελεί μια πράξη εξισορρόπησης στη Μέση Ανατολή, οι περιφερειακές δυνάμεις πιστεύουν όλο και περισσότερο ότι έχει πάρει μια πλευρά – και θα ενεργήσουν αναλόγως.

Η εμβάθυνση των δεσμών της Μόσχας με την Τεχεράνη ήταν εμφανής από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Σε επίσημες δηλώσεις, η Ρωσία συχνά παίρνει τώρα το μέρος του Ιράν εναντίον του Ισραήλ, ενώ στη Συρία, οι δύο πλευρές συνεργάζονται για να πιέσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες, με ρωσικά αεροσκάφη να ελίσσονται επικίνδυνα κοντά σε αμερικανικά αεροσκάφη, ενώ φιλοϊρανικές ομάδες επιτίθενται σε αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία στο έδαφος.

Ωστόσο, η Ρωσία δεν βιάστηκε να εγκαταλείψει τον προηγούμενο ρόλο της ως μεσολαβητή. Παρόλο που δεν υπάρχει πλέον διάλογος μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον, η Μόσχα συνεχίζει να προσπαθεί να μιλήσει με άλλες δυνάμεις – ακόμη και με το Ισραήλ. Αυτό είναι απολύτως λογικό: σε τελική ανάλυση, μια πλήρης διαμάχη θα μπορούσε να οδηγήσει σε αντίποινα του Ισραήλ, ίσως στέλνοντας όπλα στην Ουκρανία. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, η Ρωσία θα δυσκολευτεί να διεκδικήσει ουδετερότητα, ενώ θα εμβαθύνει τη συνεργασία της με το Ιράν.

Παρόλο που η Ρωσία και το Ιράν δεν σχεδιάζουν να εισέλθουν σε μια πλήρη στρατιωτική συμμαχία, η Μόσχα έχει χρησιμοποιήσει με επιτυχία ιρανικό εξοπλισμό και τεχνολογία στην Ουκρανία. Οι Ρώσοι στρατηγοί ξαφνικά από εκπαιδευτές των Ιρανών ομολόγων τους έγιναν μαθητές τους. Ως αποτέλεσμα, η Μόσχα εξετάζει την πώληση σύγχρονου στρατιωτικού εξοπλισμού στην Τεχεράνη και τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή σημαίνουν ότι το Ιράν ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για το τι έχει να προσφέρει η Ρωσία.

Το πιο πιεστικό πρόβλημα του Ιράν είναι η θλιβερή κατάσταση της πολεμικής αεροπορίας του και η υπανάπτυκτη αεράμυνα. Ο αντίπαλός του, το Ισραήλ, έχει την πιο ισχυρή αεροπορική δύναμη στην περιοχή. Σε συγκρούσεις, το Ισραήλ προσπαθεί να ελέγξει τους ουρανούς και να χρησιμοποιήσει την αεροπορία του ως κύρια ικανότητα κρούσης. Αυτό είναι πρόσθετο, φυσικά, στη δύναμη του στρατού των ΗΠΑ, ο οποίος εγγυάται την ασφάλεια του Ισραήλ.

Κρίνοντας από επίσημες δηλώσεις, η Μόσχα συμφώνησε να προμηθεύσει την Τεχεράνη με στρατιωτικά ελικόπτερα και μαχητικά αεροσκάφη: μαχητικά Su-35, επιθετικά ελικόπτερα Mi-28 και εκπαιδευτικά αεροσκάφη Yak-130. Ορισμένα από τα τελευταία έχουν ήδη παραδοθεί και οι Ιρανοί πιλότοι τα χρησιμοποιούν για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Τα Su-35 θα μπορούσαν να παραδοθούν ήδη από φέτος.

Υπάρχει λιγότερη σαφήνεια σχετικά με τα επιθετικά ελικόπτερα. Η Ρωσία χρειάζεται απεγνωσμένα αυτά τα αεροσκάφη και είναι πιθανό ότι δεν θα υπάρξει ικανότητα εξαγωγής τα επόμενα χρόνια. 

Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις ότι η Ρωσία έχει αρχίσει να πωλεί σύγχρονα ραντάρ στο Ιράν. Αν και οι Ιρανοί θα ήθελαν να αποκτήσουν πλήρη συστήματα αεράμυνας, δεν είναι τόσο απλό. Η ρωσική αεράμυνα ασχολείται σε μεγάλο βαθμό με την απόκρουση ουκρανικών πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών και είναι απίθανο η Μόσχα να έχει ανταλλακτικά να στείλει στην Τεχεράνη στο άμεσο μέλλον.

Το πιο σημαντικό σημείο είναι ότι η Ρωσία έχει ήδη αρχίσει να προμηθεύει το Ιράν με νέο στρατιωτικό εξοπλισμό. Προς το παρόν, το μέγεθος των παραδόσεων περιορίζεται από την κατάσταση στην Ουκρανία. Αλλά εάν η ένταση των μαχών στην Ουκρανία μειωθεί ή εάν υπάρξει κατάπαυση του πυρός, η Μόσχα θα είναι ελεύθερη να εξάγει νέα αεροσκάφη και πυραύλους στην Τεχεράνη. Από την άποψη των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ, ένα τέτοιο σενάριο είναι τουλάχιστον δυνατό – και αυτό σημαίνει ότι θα προετοιμαστούν.

Πρόσφατες διαρροές επιβεβαιώνουν ότι το Κρεμλίνο εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να προμηθεύσει όπλα όχι μόνο στο Ιράν, αλλά και σε φιλοϊρανικές ομάδες που πιθανότατα θα τα χρησιμοποιήσουν για να στοχεύσουν τις δυνάμεις των ΗΠΑ. Η λογική του Κρεμλίνου είναι ότι δεδομένου ότι ο στρατιωτικός εξοπλισμός των ΗΠΑ χρησιμοποιείται εναντίον των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει το δικαίωμα να προμηθεύει όπλα σε οποιονδήποτε πολεμά εναντίον της Ουάσιγκτον. Αυτό δεν θα αλλάξει απαραίτητα την κατάσταση επί τόπου. Χαμάς, για παράδειγμα, έχει χρησιμοποιήσει επανειλημμένα όπλα ρωσικής κατασκευής και αυτό δεν έχει οδηγήσει σε κατάρρευση των σχέσεων Ρωσίας-Ισραήλ. Η ισχυρή αντίθεση της Σαουδικής Αραβίας υποχρέωσε τη Ρωσία να απέχει από την προμήθεια όπλων στους Χούθι στην Υεμένη. Αλλά είναι πιθανό να υπάρξουν πολύ λιγότερες διαμαρτυρίες για τις παραδόσεις σε σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ, λιβανικές δυνάμεις ή ένοπλες ομάδες στη Συρία.

Ως συνέπεια όλων αυτών, η Ρωσία σύρεται όλο και βαθύτερα στις συγκρούσεις της Μέσης Ανατολής. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτό θα έχει μικρή επίδραση στην ισορροπία δυνάμεων και είναι αλήθεια ότι η στρατιωτική σημασία των πιθανών προμηθειών όπλων στο Ιράν είναι αμελητέα. Το πιο προβληματικό θα ήταν η παράδοση των Su-35, αλλά ακόμη και αυτό θα ήταν το πολύ είκοσι τέσσερα αεροσκάφη. Συγκριτικά, το Ισραήλ διαθέτει περίπου πενήντα μαχητικά πέμπτης γενιάς F-35 μόνο, καθώς και εκατοντάδες άλλα αεροσκάφη που είναι πιο προηγμένα από οτιδήποτε κατέχει το Ιράν.

Παρ ‘όλα αυτά, οι ρωσικές προμήθειες όπλων θα ήταν ένα σημαντικό μήνυμα – ιδιαίτερα για τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ. Δεν αλλάζουν τόσο πολύ την ισορροπία δυνάμεων όσο υποδηλώνουν ότι η ισορροπία δυνάμεων θα μπορούσε να αλλάξει στο μέλλον. Εξάλλου, ίσως ακολουθήσουν περισσότερες παραδόσεις όπλων. Και αν η Ρωσία δώσει στο Ιράν συστήματα αεράμυνας, αυτό θα καταστήσει δυσκολότερη την καταστροφή στόχων στο Ιράν;

Μια σταθερή ροή ρωσικών όπλων στο Ιράν σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ θα βρεθούν αντιμέτωποι με ένα κλασικό δίλημμα ασφαλείας. Η λογική θα ήταν η εξής: Εάν το Ιράν γίνεται ισχυρότερο και μια μεγάλη σύγκρουση είναι αναπόφευκτη, σίγουρα είναι καλύτερο να συμβεί νωρίτερα παρά αργότερα; Το Ισραήλ αρέσκεται να καθορίζει την ατζέντα και πρέπει ήδη να σκέφτεται ένα τέτοιο σενάριο. Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι παραδοσιακά πιο προσεκτικές, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε επίσης να αξιολογήσει την αυξανόμενη δύναμη του Ιράν ως απαράδεκτο κίνδυνο.

Ακόμη και μικρές αυξήσεις στη ρωσική υποστήριξη προς το Ιράν και τους συμμάχους του καθιστούν τη Μόσχα συμμετέχοντα στα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, τουλάχιστον στα μάτια των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ. Η ισχυρή υποστήριξη από το Κρεμλίνο προς την Τεχεράνη θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αρκετά σοβαρή απειλή για να προκαλέσει ταχεία και αποφασιστική δράση.

* Ο Nikita Smagin  είναι ειδικός στο Ιράν στο Συμβούλιο Διεθνών Υποθέσεων της Ρωσίας./ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους

 Πηγή: carnegieendowment.org