Πώς λειτουργεί το bitcoin;

Του Άρι Βασιλειάδη*

Το Bitcoin σημειώνει πρωτόγνωρη ζήτηση, μέρος της οποίας προέρχεται από τον επενδυτικό χώρο που το αναζητά ως αποθεματικό αξίας, ενώ μεγάλοι οικονομικοί οίκοι ήδη έχουν εκδόσει για αυτό διάφορα παράγωγα. Επιπρόσθετα, μεγάλο μέρος των καθημερινών κινήσεων του νομίσματος διαχρονικά αποδίδεται σε καιροσκόπους που προσπαθούν να κερδοφορήσουν από τις συχνές —και μεγάλες— διακυμάνσεις της τιμής του. Και τέλος, το Bitcoin διαθέτει ένα ευρύ, ετερόκλητο κοινό, πιστό στο αρχικό όραμα, το οποίο κατέχει Bitcoin εδώ και χρόνια χωρίς να δείχνει πρόθεση να το ανταλλάξει με παραδοσιακό χρήμα. Ποιό είναι όμως αυτό το “αρχικό όραμα” και τι σκοπό είναι σχεδιασμένο να εξυπηρετήσει;

Το 2008 εμφανίστηκε μία ολιγοσέλιδη δημοσίευση που σκιαγραφούσε το Bitcoin, με συγγραφέα (ή συγγραφείς) υπό το ψευδώνυμο “Satoshi Nakamoto” και τίτλο “Bitcoin: ένα Αδιαμεσολάβητο Ηλεκτρονικό Σύστημα Μετρητών”. Μεταξύ άλλων περιέγραφε χρήση κρυπτογραφίας “ψηφιακής υπογραφής”, ως λύση του προβλήματος που προκύπτει από την απουσία κεντρικού εγγυητή στις άυλες, αδιαμεσολάβητες συναλλαγές, αυτό του “διπλού ξοδέματος” (“double spending problem”).

Το πρόβλημα του “διπλού ξοδέματος” έχει ως ακολούθως: Ενώ μία εμπράγματος συναλλαγή (π.χ. μετρητά έναντι αγαθών) είναι άμεση και με το πέρας της συναλλαγής δεν υπάρχει αμφιβολία για το ποιός κατέχει τι, δεν ισχύει το ίδιο για μία άυλη συναλλαγή: Ποιός εγγυάται στον παραλήπτη ότι όταν λάβει ένα άυλο,“ηλεκτρονικό” νόμισμα, αυτό συνέβη άπαξ και ότι το ίδιο αυτό άυλο νόμισμα δεν έχει αποσταλεί και αλλού; Ότι δεν έχει δηλαδή “ξοδευτεί” διπλά;

Παραδοσιακά, εγγυητές είναι οι Κεντρικές Τράπεζες, με θεσμικό τους ρόλο να “τηρούν τα βιβλία” και έτσι να διατηρούν το προνόμιο της διαιτησίας της παγκόσμιας οικονομίας. Όμως αυτό καθιερώνει τις κεντρικές τράπεζες ως τον απόλυτο de facto εκδότη, ρυθμιστή & ελεγκτή κυκλοφορίας, αλλά και καταστροφέα ψηφιακού χρήματος και κατ’ επέκταση πλούτου, γεγονός στο οποίο ασκείται έντονη κριτική και ενστάσεις από υποστηρικτές τής ελεύθερης οικονομίας και εγείρει ζητήματα ολοκληρωτισμού.

Το Bitcoin λύνει το πρόβλημα, αναθέτοντας την “τήρηση των βιβλίων” σε όλους τους συμμετέχοντες στην οικονομία. Εξαλείφει έτσι την ανάγκη τρίτου εγγυητή, καθώς όλοι έχουν αντίγραφο του συνόλου των συναλλαγών. Κάθε συναλλαγή χρονοσφραγίζεται, προστίθεται στο αρχείο —σαν μία αλυσίδα αυξανόμενη με την προσθήκη νέων κρίκων— και επικοινωνείται σε όλους. Το σύστημα διαρκώς συγκρίνει τα επί μέρους αντίγραφα και σε περίπτωση διένεξης αυτόματα λογίζει ως ορθό εκείνο που πλειοψηφεί: Αν κάποιος προσθέσει στο αρχείο ψεύτικη συναλλαγή, αυτή θα απορρίφθει αυτόματα μετά από μερικά λεπτά. Η μέθοδος καλείται “blockchain” και, απουσία κεντρικού ελέγχου του κοινού αρχείου-αλυσίδας, καθιστά το δίκτυο Bitcoin αποκεντρωμένο.

Μεταφορά νομισμάτων

Όποιος χρησιμοποιεί email ξέρει ότι η διεύθυνση είναι δημόσια (για να μπορεί να δέχεται email), ενώ ο κωδικός πρόσβασης μυστικός: Όποιος τον γνωρίζει, μπορεί να στέλνει email από την συγκεκριμένη διεύθυνση. Παρόμοια, η μεταφορά Bitcoin απαιτεί ζεύγος “ψηφιακών κλειδιών”: Ένα δημόσιο, που υπάρχει για να δέχεται Bitcoin, και ένα κρυφό, που στέλνει Bitcoin. Το Bitcoin ορίζεται ως ένα ηλεκτρονικό νόμισμα αποτελούμενο από μία αλυσίδα ψηφιακών υπογραφών, όπου ο αποστολέας νομισμάτων “υπογράφει” με το κρυφό του κλειδί το δημόσιο κλειδί του παραλήπτη προκειμένου να τού μεταφέρει την κυριότητα κάποιου ποσού. Δεν προβλέπεται άρνηση παραλαβής, και κάθε εντολή μεταφοράς είναι τελεσίδικη. Η συναλλαγή μαζί με τις ψηφιακές υπογραφές αποστολέα και παραλήπτη χρονοσφραγίζονται και προστίθενται στο αρχείο-αλυσίδα, το οποίο διαρκώς επαυξάνεται και διανέμεται σε όλους. Συνεπώς, κάθε πράξη μεταφοράς κυριότητας από την εκκίνηση του δικτύου το 2009 μέχρι και σήμερα είναι επιβεβαιώσιμη ανά πάσα στιγμή από οποιονδήποτε καθιστώντας το “διπλό ξόδεμα” αδύνατον, και την κυριότητα των νομισμάτων αδιαμφισβήτητη.

Κίνητρα συμμετοχής

Αφού η ψηφιακή υπογραφή μπορεί μόνο να μεταβιβάζει την κυριότητα ήδη υπάρχοντων νομισμάτων Bitcoin, τότε πώς δημιουργούνται νέα νομίσματα;

Η σύμβαση είναι ότι η πρώτη συναλλαγή σε κάθε κρίκο της αλυσίδας είναι ιδιόμορφη: δημιουργεί ένα ποσό σε Bitcoin και το δωρίζει στον δημιουργό του καινούργιου κρίκου ως ανταμοιβή για το έργο του. Αυτό θα συνεχίζεται με μειούμενο αλλά ήδη γνωστό ρυθμό μέχρι και την δημιουργία του τελευταίου Bitcoin.

Επίσης, επειδή η επεξεργασία των συναλλαγών και η ομαλή λειτουργία του δικτύου απαιτεί υπολογιστική ισχύ και ηλεκτρική ενέργεια, το ποσό που λαμβάνει ο παραλήπτης είναι σκόπιμα ελαφρώς μικρότερο από το απεσταλθέν ποσό με την διαφορά να αποδίδεται σε όποιον κατέβαλλε το έργο τής καταγραφής τής συναλλαγής και της ενσωμάτωσής της στην αλυσίδα: Αυτό θα συνεχίσει να δίνει κίνητρο συμμετοχής ακόμα και μετά την δημιουργία του τελευταίου Bitcoin.

Καθώς το πλήθος νομισμάτων Bitcoin που μπορούν ποτέ να υπάρξουν περιορίζεται στα 21 εκατομμύρια ‘κομμάτια’, ο ρυθμός παραγωγής νέων νομισμάτων φθίνει, και παράλληλα κάποια νομίσματα αναπόφευκτα χάνονται λόγω ανθρώπινου παράγοντα, αυτό μεγενθύνει την προσλαμβάνουσα αξία του Bitcoin καθώς αυξάνει την σπανιότητά του, και δίνει αντιπληθωριστικό χαρακτήρα σε όποια οικονομία το χρησιμοποιεί ως μέσο ανταλλαγής.

*Ο Άρις Βασιλειάδης είναι υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Παρακολουθεί στενά την εξέλιξη του bitcoin και άλλων κρυπτονομισμάτων από το 2009. Αναδημοσίευση από την εφημρίδα “ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ” Κωνσταντινούπολης. ΦΩΤΟ:  Forkast.news