Ο προοδευτικός αρχιεπίσκοπος που μας πήγε 50 χρόνια πίσω

Του Ανδρέα Λουδάρου*

Στην Ελλάδα, μας αρέσουν οι ταμπέλες. Τις κρεμάμε με ιδιαίτερη ευκολία στους ανθρώπους και σπάνια τις αναθεωρούμε. «Το λέει άλλωστε και η παροιμία. «Καλύτερα να σου βγει το μάτι παρά τ’ όνομα». Λειτουργούν επίσης και ως παρωπίδες. Αν για παράδειγμα έχουμε κρεμάσει σε κάποιον την ταμπέλα του καλού, για ένα περίεργο λόγο θα δυσκολευτούμε πολύ να δούμε τις κακές του πράξεις. Αντίστοιχα σε έναν χαρακτηρισμένο «κακό» δεν θα δούμε ποτέ τις καλές του πράξεις. Ακόμη κι αν δούμε κάτι, είτε στη μία ή στην άλλη περίπτωση, η γωνία θέασης μας θα είναι διαφορετική και το φίλτρο επίσης. Όλα θα κινούνται στην λογική της επιβεβαίωσης της ταμπέλας.

Από αυτήν την αγαπημένη μας συνήθεια δεν γλιτώνει κανείς, ούτε καν οι αρχιεπίσκοποι. Αν βγείτε τώρα στο δρόμο και ρωτήσετε δέκα ανθρώπους για τον Ιερώνυμο Α΄, οι 8 θα σας πουν  με μια λέξη «χουντικός». Ψέματα δεν θα είναι. Αλλά…  Από την μέρα που ανέβηκε στον θρόνο  κερδίζοντας την ταμπέλα μέχρι την στιγμή που έκλεισε τα μάτια του, μπήκε πολύ νερό στ’ αυλάκι. Η ταμπέλα όμως… ταμπέλα. Αυτός πέθανε, εκείνη έζησε κι ουδέποτε αναθεωρήθηκε.

Άλλο ένα στοιχείο που έχουν οι ταμπέλες. Είναι απέθαντες και σπάνια δέχονται επικαιροποίηση.

Στο Πρώτο, αναπαύεται (όσο του το επιτρέπουν ορισμένοι «δικοί» του άνθρωποι που ακόμη χρησιμοποιούν τ’  όνομα του ως μέσο απόκτησης υπόστασης) ένας άλλος Αρχιεπίσκοπος, που επίσης έφυγε από τον μάταιο τούτο κόσμο αφήνοντας πίσω ακμαία και  πανταχού παρούσα, την ταμπέλα του. Ο Χριστόδουλος. Συντηρητικός στα μάτια αυτών που του την κρέμασαν, εξακολουθεί να δέχεται απίστευτα σκληρή κριτική για τις θέσεις, τις απόψεις και τον τρόπο που τις εξέφραζε ακόμη και σήμερα, 16 χρόνια  μετά τον θάνατο του.

Για τον νυν προκαθήμενο της Εκκλησίας, τα πράγματα ήρθαν πιο  βολικά. Ο Ιερώνυμος, ο μειλίχιος και λιγομίλητος ιεράρχης που ανέλαβε το τιμόνι της Εκκλησίας μετά τον «συντηρητικό» Χριστόδουλο, έλαβε αμέσως τα διαπιστευτήρια του «προοδευτικού». Μια νέα ταμπέλα μόλις είχε γεννηθεί. Μάλιστα οι θέσεις που είχε αναπτύξει στο παρελθόν, το βιογραφικό του και η εν γένει στάση του «υποσχέθηκαν», και οι «ταμπελοκράτες» ασμένως αποδέχθηκαν, ότι ο Αρχιεπίσκοπος αυτός, ο προοδευτικός , δεν θα ασχοληθεί ποτέ με τα της πολιτικής, δεν θα μιλά για πράγματα που δεν αφορούν την Εκκλησία και πάνω απ’ όλα θα «σκοτώσει» όλα τα συντηρητικά ζιζάνια που άφησαν οι Προκάτοχοι του να ζουν εντός της Εκκλησίας.

Έχοντας ως πολύτιμο εφόδιο αυτήν την ταμπέλα. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος μπόρεσε κι έκανε πράγματα που άλλοι προκάτοχοι του δεν θα τολμούσαν να διανοηθούν. Τον Δεκέμβρη του 2009 σχεδόν δυο χρόνια μετά την ανάρρηση του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο συμμετείχε στην συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου της κυβέρνησης του σοσιαλιστή Γ. Α. Παπανδρέου.

Μια πενταετία μετά, τον Σεπτέμβρη του 2014 είχαμε μια ακόμη απίθανη μέχρι τότε ενέργεια του Προκαθημένου της Εκκλησίας. Ένα ωραίο πρωί, κι ενώ ο Καθεδρικός των Αθηνών ήταν κλειστός για επισκευές λόγω του σεισμού, διοργανώθηκε στο εσωτερικό του μια ιδιωτική τελετή προεξάρχοντος του Αρχιεπισκόπου. Ήταν η δοξολογία για την συμπλήρωση των 50 ετών από την ημέρα που ο τελευταίος βασιλιάς της Ελλάδας παντρεύτηκε την βασίλισσα του. Μάλιστα είχαν επιστρατευτεί ακόμη και οι πολυθρόνες με το βασιλικό οικόσημο για να καθίσει το τέως βασιλικό ζεύγος. Ο ίδιος ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας είχε υποδεχθεί τον Κωνσταντίνο στην κεντρική «βασιλική» είσοδο του καθεδρικού ναού κρατώντας το Ευαγγέλιο στο χέρι και στη συνέχεια προεξήρχε στης βασιλικής τελετής. Για όσους δεν γνωρίζουν τα εθιμοτυπικά, ο μόνος άνθρωπος τον οποίο υποδέχεται ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας στην κεντρική είσοδο του Καθεδρικού ναού είναι ο εκάστοτε αρχηγός του κράτους και μάλιστα ο εν ενεργεία.

Εάν ο οποιοσδήποτε από τους προκατόχους του είχαν διανοηθεί να πράξουν κάτι αντίστοιχο ακόμη θα το συζητούσαμε. Ειδικά ο Χριστόδουλος, θα είχε κατηγορηθεί για συνταγματική εκτροπή, παρέμβαση στα πολιτικά της χώρας και για πολλά ακόμη.

Σήμερα, 16 χρόνια μετά, η ταμπέλα εξακολουθεί να ακολουθεί ως πιστός συνοδοιπόρος τον Προκαθήμενο της Εκκλησίας που εξακολουθεί να μπορεί να κάνει πράγματα που κανείς άλλος θα τολμούσε, ειδικά στην εποχή μας, χωρίς να ανοίξει «μύτη».

Όμως εδώ υπάρχει ένα ζήτημα. Σ’ αυτά τα 16χρόνια, επί των ημερών δηλαδή του προοδευτικού Αρχιεπισκόπου, η Εκκλησία της Ελλάδος έχει πραγματοποιήσει την πλέον συντηρητική στροφή στην ιστορία της, οι μη προοδευτικές (σ.σ. ας τις πούμε έτσι για την οικονομία του κειμένου) δυνάμεις στο εσωτερικό της επεκτείνονται σαν πυρκαγιά σε ξεραμένο δάσος και στα πλέον επίσημα εκκλησιαστικά βήματα έχουν ακουστεί πράγματα που ακόμη και ο «πατέρας» του συντηρητισμού Αυγουστίνος Καντιώτης, δεν θα διανοούταν να ξεστομίσει.

Κι εκεί που όλοι φοβούνταν ότι ο προηγούμενος Αρχιεπίσκοπος θα μας έριχνε στο λάκκο με τα συντηρητικά φίδια κι ανάσαναν με ανακούφιση όταν το τιμόνι πέρασε σε άλλα χέρια διαπιστώνουμε πως αυτά τα, «προοδευτικά», χέρια σε κάθε στιγμή κρίσης πορεύονται σφιχταγκαλιασμένα  με τις ακραίες φωνές της Εκκλησίας.

Όταν προκλήθηκε νέα κρίση στις σχέσεις της Αθήνας με το Φανάρι, ο νυν Αρχιεπίσκοπος που ως Θηβών είχε σταθεί απέναντι από τον προκάτοχο του εγκαλώντας τον για ασέβεια έναντι του ιερού θεσμού του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δεν δίστασε να «σύρει» στα Δικαστήρια τον Πατριάρχη, να παγώσει τις σχέσεις με το Φανάρι και να ταπεινώσει επιδεικτικά τον Προκαθήμενο του Οικουμενικού Θρόνου προσωπικά αρνούμενος να τον συναντήσει κι ακυρώνοντας την τελευταία στιγμή το ραντεβού τους.

Την ίδια στιγμή οι πιο ακραίες φωνές της ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, είχαν προνομιακή επικοινωνία με τον Αρχιεπίσκοπο και το ελεύθερο να χτυπούν με όποιον τρόπο επιθυμούσαν το Φανάρι. Τις μεγαλύτερες ακρότητες και τα πιο ακραία λόγια που έχει ποτέ πει ο πρώην σήμερα Καλαβρύτων Αμβρόσιος δεν τα είπε όταν ήταν στα πράγματα ο Χριστόδουλος αλλά ο Ιερώνυμος.

Όταν η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Κρήτης, ένα στρατηγικής σημασίας γεγονός για την Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά και για την χώρα την ίδια  άρχισε να δέχεται σοβαρές πιέσεις από την Ρωσία και τους δορυφόρους της, η Εκκλησία της Ελλάδος ο φυσικός σύμμαχος της Κωνσταντινούπολης αντί να σπεύσει άμεσα να στηρίξει… διαπραγματεύτηκε. Και μάλιστα το σκληρό παζάρι κράτησε μέχρι και την τελευταία στιγμή. Πως;

Ο Αρχιεπίσκοπος για μια ακόμη φορά έφερε σε πρώτο πλάνο τις συντηρητικές φωνές της Ιεραρχίας για να τις χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης στην κόντρα που είχε με τον Πατριάρχη για το θέμα του γραφείου του Πατριαρχείου στην Αθήνα.  

Εκείνη την περίοδο οι σχέσεις του Αρχιεπισκόπου με το ακραίο και το συντηρητικό  ήταν στο ζενίθ. Γιατί κι όταν τέθηκε θέμα μαθήματος θρησκευτικών, δίνοντας στον αρχιεπίσκοπο την ευκαιρία να αναμετρηθεί με τον μη συνεργάσιμο Νίκο Φίλη, πάλι η ίδια συνταγή ακολουθήθηκε. Οι προοδευτικοί θεολόγοι που μέχρι εκείνη την στιγμή είχαν την προστασία του Αρχιεπισκόπου «εκπαραθυρώθηκαν» εν μια νυκτί, για να βρεθεί σε θέση προνομιακού συνομιλητή με την Εκκλησία η συντηρητική ΠΕΘ.  Ο Αρχιεπίσκοπος που ξόρκιζε τα μπερδέματα της Εκκλησίας με την πολιτική είχε μόλις προκαλέσει την θυσία ενός υπουργού για να σωθεί η Κυβέρνηση.

Είναι θλιβερό αλλά κάθε φορά που ο Αρχιεπίσκοπος μας έχει βρεθεί στη γωνία, έχει διασωθεί ή έχει επιτύχει τους σκοπούς του χρησιμοποιώντας τα άκρα.

Ίσως γι’ αυτό δεν τα πολέμησε ποτέ.

Ίσως γι’ αυτό ουδείς ακραίος κληρικός τιμωρήθηκε για κηρύγματα μίσους.

Ίσως γι’ αυτό τα πιόνια εναλλάσσονται στην σκακιέρα του με μόνο κριτήριο την χρησιμότητά τους.

Ίσως γι’ αυτό επί των ημερών του, το συντηρητικό κομμάτι της Εκκλησίας, κατόρθωσε να υλοποιήσει αυτό που δεκαετίες τώρα προσπαθούσε αλλά ποτέ δεν είχε κατορθώσει. Να βάλει κόμμα στη Βουλή.

Στις μέρες του προοδευτικού Ιερώνυμου άνθισε ο συντηρητισμός.

Και τώρα που δόθηκε στην Εκκλησία μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να φέρει κοντά της όλα εκείνα τα κομμάτια της κοινωνίας που θεωρούν ξένες  προς τη λογική τους στις αξίες της, για λόγους που εκείνος γνωρίζει, άφησε για μια ακόμη φορά το «παιχνίδι» στα χέρια των ακραίων. Επέτρεψε να γίνουν συνομιλητές της κοινωνίας και κήρυκες του εκκλησιαστικού λόγου οι «αφοριστές». Αυτοί που δεν ενδιαφέρονται να συζητήσουν, να διαλεχθούν, να ακούσουν και να θέσουν επιχειρήματα αλλά νοιάζονται μόνο για το «μπράβο» των φανατικών που με χαρά θα ενταχθούν εν συνεχεία στους «στρατούς» τους

Κι οι παπάδες που καθημερινά αντιμετωπίζουν κάθε λογής ποιμαντικά ζητήματα να «τραβούν τα μαλλιά τους» αναζητώντας τρόπους να «μπαλώσουν» τις ακρότητες που ακούστηκαν και απαντήσεις στο απλό ερώτημα των ανθρώπων «τι γίνεται πάτερ τώρα;».

Τα αποτελέσματα της εργαλειοποίησης του ακραίου συντηρητισμού από τον ίδιο τον προκαθήμενο της Εκκλησίας δεν τα έχουμε δει ακόμη στο σύνολο τους. Στην Εκκλησία ο χρόνος κινείται πολύ αργά. Κι οι πληγές που ανοίγουν πολλές φορές δεν επουλώνονται.

Σε κάθε περίπτωση αφού κινούμαστε στον χώρο της Εκκλησίας οφείλουμε να λειτουργούμε αναλόγως. Κι ο μόνος τρόπος για να ελευθερωθούμε, είναι η αλήθεια. Ας την δούμε κι ας την μαρτυρήσουμε επιτέλους. Για να μην ντραπούμε όταν κάποτε μας ρωτήσουν «εσύ τι έκανες όταν έβλεπες το καράβι να βουλιάζει;».

*Ο Ανδρέας Λουδάρος είναι δημοσιογράφος και διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Ανάδειξης Ελληνικού& Ορθόδοξου Πολιτισμού “ΑΕΝΑΟΣ” / Πηγή: orthodoxia.info/ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.