Σπουδή στο άλικο
Η συγκλονιστική μαρτυρία ενός Ελληνοκύπριου, που έζησε πέντε εβδομάδες την φρίκη της Γάζας , γραμμένη για την ιστοσελίδα ageliaforos.com
του Νικόλα Παπαχρυσοστόμου*
Οι γνώμες και απόψεις που εκφράζονται στο παρόν άρθρο ανήκουν στο συγγραφέα και μόνο και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα την επίσημη πολιτική ή θέση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Μετρούσα ήδη τέσσερις και πλέον εβδομάδες στη Γάζα, όταν ένα πρωί ήρθε στην κλινική μας ένα κοριτσάκι μόλις δέκα χρονών, χαμογελαστό και καλοδιάθετο. Σαν χαμένο ήταν μες την πολυκοσμία που είχε καταλάβει κάθε γωνιά της κλινικής,
- Γεια σου, πώς σε λένε;
- με λένε Μαράμ, εσένα;
- Νικόλα, πώς μπορώ να σε βοηθήσω;
Στην αρχή νόμισα ότι η Μαράμ είχε έρθει μαζί με τη μητέρα της ή κάποιο μέλος της οικογένειάς της που ίσως είχε κάποιο πρόβλημα. Δεν μπορούσα να φανταστώ αυτό που θα ακολουθούσε. Μου διευκρίνισε ότι την «περίμενε» ο γιατρός μας στην αίθουσα επίδεσης τραυμάτων…
Τη συνόδευσα μέχρι τον γιατρό μας με απορία. Ο γιατρός μού έγνεψε με νόημα. Σαν να ήξερε τη διαδικασία, η Μαράμ κάθισε στο κρεβάτι και ο γιατρός ξεκίνησε την επίπονη παρέμβαση. Το πρόσωπό της δεν χαμογελούσε πια…
Η Μαράμ, όπως και πάρα πολλά παιδιά, επισκέπτεται την κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα γιατί φέρει στο σώμα της πολλαπλά τραύματα από θραύσματα μετά από βομβαρδισμό. Έρχεται λοιπόν στην κλινική μας, προκειμένου να της αφαιρεθούν τα θραύσματα που έχουν εισχωρήσει στο σώμα της, όσο αυτό είναι δυνατό, και να της απολυμαίνονται τακτικά οι πληγές.
Το χαμόγελο της Μαράμ, όταν τη συνάντησα εκείνο το πρωί μαρτυρεί ότι μέσα στη δυστυχία που την περιβάλλει, τον θάνατο, τους ακρωτηριασμούς, τα ερείπια, εκείνη επιμένει να αγαπά τη ζωή και συνεχίζει να χαίρεται που είναι ζωντανή.
Αυτή είναι η Γάζα σήμερα.
Από τις 7 Οκτωβρίου, στη Μέση Ανατολή διεξάγεται ένας πόλεμος δίχως κανόνες. Διότι ακόμα και ο πόλεμος έχει κανόνες σύμφωνα με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο. Όμως, αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη Γάζα δεν έχει προηγούμενο. Αδιάκριτοι βομβαρδισμοί, παρεμπόδιση εισόδου ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλεπάλληλες επιθέσεις σε ιατρικές δομές κ.λπ.
Έχω συμμετάσχει σε πολλές αποστολές ανά τον κόσμο, αποστολές επείγουσες, δύσκολες και επικίνδυνες. Οι πέντε εβδομάδες όμως που έμεινα στη Γάζα έχουν αποτυπωθεί ανεξίτηλα στη μνήμη μου. Μετράμε πια παραπάνω από 130 μέρες πολέμου και οι αριθμοί φαντάζουν αλόγιστοι, εξωπραγματικοί, σκεφτόμαστε ότι ‘κάποιο λάθος υπάρχει στο μέτρημα’.
Όταν ξεκίνησαν οι χερσαίες επιχειρήσεις στην πόλη Χαν Γιούνις της Νότιας Γάζας, άρχισαν θυμάμαι οι εκκωφαντικές βαλλιστικές εκρήξεις όχι μακριά από το σπίτι που είχαμε νοικιάσει για να μείνουμε πλήθαιναν τα βράδια. Ο ύπνος έρχεται δύσκολα σε τέτοιες στιγμές.
Παρόμοια εκκωφαντικοί βομβαρδισμοί σε απόσταση 100 μέτρων από την κλινική μας στο κέντρο της Ράφα, της νοτιότερης πόλης της Γάζας, προκαλούν ένα αίσθημα που δεν περιγράφεται – το κτίριο μας σείεται, νιώθει κανείς αβοήθητος. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για το τι βομβαρδίζεται και τι όχι.
Δεν υπάρχει ασφάλεια πουθενά, δεν υπάρχει ασφάλεια για κανένα στη Γάζα σήμερα.
Κάθε μέρα που πάω στο νοσοκομείο ή στην κλινική που στηρίζουμε βλέπω και νέα ‘κενά’ στο δρόμο. Το διαμέρισμα, το σπίτι, η υπεραγορά, το τζαμί που ήταν εδώ χθες σήμερα δεν υπάρχει. Στη θέση του, ερείπια – ακόμη διακρίνονται τα χρωματιστά πλακάκια στο μπάνιο, συσκευές παραμορφωμένες όπως και η καθημερινότητα που συνόδευαν μέχρι ‘χθες’…
Η ζωή είναι τυχαία στη Γάζα, από το σήμερα στο αύριο τα πάντα, εγώ, εσύ, όλοι είμαστε θέμα τύχης.
Θυμάμαι μια μέρα δύσκολη. Βομβαρδισμοί αλλεπάλληλοι πολύ κοντά στο νοσοκομείο Αλ Νάσερ της πόλης, όπου δούλευαν οι ομάδες μας. Ασθενοφόρα έφερναν δεκάδες ανθρώπους στο νοσοκομείο ανά 2-3 λεπτά. Τα επείγοντα ξεχείλισαν με πληγωμένους, ακρωτηριασμένους και νεκρούς.
Εκείνη τη μέρα οι συνάδελφοί μου γύρισαν σπίτι χλωμοί και αμίλητοι. Και μιλάω για συναδέλφους με μεγάλη εμπειρία από περίπλοκες κρίσεις. Ένας γιατρός μας μου είπε, «δεν ήξερα από πού ν’ αρχίσω, έπρεπε να περάσω πάνω από μια γυναίκα αιμορραγούσα στο πάτωμα για την οποία δεν μπορούσα να κάνω κάτι, ώστε να φτάσω σε σώματα παιδιών ακρωτηριασμένα για να δω αν μπορούσαμε να περισώσουμε κάτι εκεί…».
Αυτή τη στιγμή στη Γάζα εξακολουθούν να λειτουρΡάφαγούν μερικώς μόνο 15 από τα 36 νοσοκομεία της λωρίδας[1] – ούτε λόγος να γίνεται για το βορρά ο οποίος πλέον πια είναι κρανίου τόπος. Και δεν δέχονται μόνο τραυματίες αλλά και εκτοπισμένους με τις οικογένειές τους που κατακλύζουν κατά χιλιάδες κάθε ρανίδα νοσοκομειακού χώρου γιατί δεν έχουν πια πού αλλού να πάνε αφού τα σπίτια τους έχουν βομβαρδισθεί.
Λόγω των βομβαρδισμών οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα αναγκαστήκαμε να εκκενώσουμε το ένα νοσοκομείο μετά το άλλο με αποτέλεσμα σήμερα να δουλεύουμε στο νότο μόνο, αφού δεν μπορούμε να δουλέψουμε αλλού. Κάθε φορά που μετακινούμαστε πρέπει να ξαναξεκινήσουμε απ’ το μηδέν.
Στο μεγάλο νοσοκομείο Αλ Νασερ στη Χαν Γιούνις η κατάσταση μοιάζει εξωπραγματική. Κουβέρτες κρέμονται σαν παραπετάσματα που διαχωρίζουν τον ιδεατό χώρο μιας οικογένειας από την άλλη που κοιμούνται στο πάτωμα παντού. Κρεββάτια ασθενών στους διαδρόμους, παιδιά τρέχουν, ένας χαώδης σαματάς μέσα στον οποίο το νοσοκομείο πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί και να παραλαμβάνει εκατοντάδες τραυματίες και ασθενείς ανά ημέρα.
Ο συγχρωτισμός και η απουσία συνθηκών υγιεινής στα νοσοκομεία έχουν ως συνέπεια να βλέπουμε αύξηση του αριθμού των μολυσμένων τραυμάτων και να διενεργούμε ιατρικές επεμβάσεις υπό ακραίες συνθήκες. Πολλές έγγειες γυναίκες που υποβάλλονται σε καισαρική τομή παίρνουν αναγκαστικό εξιτήριο, ώρες μόλις μετά τον τοκετό για να δώσουν τη θέση τους σε άλλες εγγείους· ακόμη κι έτσι, κάποιες απλά γεννούν σε σκηνές μια και δεν υπάρχει κρεββάτι. 50,000 και πλέον οι έγγειες γυναίκες στη Γάζα[2]. Τον επόμενο μήνα θα γεννηθούν τουλάχιστον πεντέμισι χιλιάδες παιδιά[3]. Πως θα επιβιώσουν άραγε αυτά τα νεογνά;
Η πόλη της Ράφα έχει πλέον μεταμορφωθεί σ’ ένα γιγάντιο καταυλισμό από κακοφτιαγμένα παραπήγματα, δυο ξύλινοι στύλοι με νάιλον γύρω-γύρω. Τα αντίσκηνα βρίσκονται παντού, στις νησίδες και στα πεζοδρόμια των δρόμων, στα προαύλια τεμενών, κατά μήκος της ακτής. Η κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι κυκλωμένη από σκηνές που όταν βρέχει πλημμυρίζουν.
Είναι τεράστιες οι γενικότερες ανθρωπιστικές ανάγκες στη Γάζα σε τρόφιμα, νερό, μαγειρικό αέριο, καύσιμα, χειμερινά είδη, είδη υγιεινής κ.λπ. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν, αν δεν μπορέσουμε να ανταποκριθούμε σε αυτές τις ελλείψεις, μπορεί να σημαίνουν στασιμότητα ανάπτυξης στα μικρά παιδιά μα και εμφάνιση επιδημιών από λοιμώδη νοσήματα όπως η ηπατίτιδα Α, μεταξύ άλλων.
Στη Ράφα οι ομάδες μας διανέμουν 110,000 λίτρα νερού σε περίπου 20,000 ανθρώπους την ημέρα.
Μ’ αυτό το νερό ο κόσμος πρέπει να πλυθεί και να πλύνει ρούχα, να μαγειρέψει και να πλύνει σκεύη, να καθαρίσει και να πιεί. Αν αναλογιστούμε ότι στην περιοχή έχουν εκτοπισθεί παραπάνω από ενάμιση εκατομμύριο άνθρωποι, τα μαθηματικά προκαλούν απελπισία.
Μια σταγόνα στον ωκεανό, αυτό είναι το μέγεθος της ανθρωπιστικής βοήθειας που φτάνει εκεί που χρειάζεται προς το παρόν και τίποτα παραπάνω.
Στην κλινική Al Shaboura, όπου παρέχουμε πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη, επίδεση τραυμάτων και υποστήριξη ψυχικής υγείας, είμαστε υποχρεωμένοι να προσθέσουμε δεύτερη βάρδια για να προλάβουμε τη συνεχή ροή ασθενών και τραυματιών. Προς το τέλος Ιανουαρίου πραγματοποιήσαμε πάνω από 3,200 συνεδρίες σε διάστημα έξι ημερών. Συχνά σκέφτομαι που πήγαιναν οι άνθρωποι αυτοί πριν ανοίξει η κλινική; Κι αυτό με οδηγεί στο να σκεφτώ τις χιλιάδες χιλιάδων που δεν έχουν καθόλου πρόσβαση σε φροντίδα υγείας μες το χειμώνα…
Η μία σκέψη φέρνει την άλλη. Τα δημοτικά σχολεία έχουν ξεχειλίσει από εκτοπισμένες οικογένειες που προέρχονται τόσο από τη βόρια μα και από την κεντρική Γάζα. Σε κάποιες περιπτώσεις ακούμε για τουαλέτες που αναλογούν σε 600 άτομα ή ντους που χρησιμοποιούνται από 4,500. Αυτά συμβαίνουν στον 21ο αιώνα τεχνολογικής ανάπτυξης και ευημερίας! Προβληματίζομαι ωστόσο και για κάτι άλλο, πιο μεσοπρόθεσμο:
Αν τα σχολεία παραμένουν καταφύγια, πως θα ανακάμψει η εκπαίδευση για αυτή τη γενιά παιδιών στη Γάζα;
Σταματώ να σκέφτομαι γιατί η λογική δεν οδηγεί πουθενά πια.
*
Αυτή τη στιγμή περίπου ένας στους εκατό παλαιστινίους στη Γάζα έχει σκοτωθεί στους βομβαρδισμούς και τις χερσαίες εχθροπραξίες των τελευταίων 4 μηνών. Σχεδόν κάθε οικογένεια στη Γάζα έχει χάσει κάποιο προσφιλές της πρόσωπο.
Η διεθνής κοινότητα δεν δείχνει ότι μπορεί να ασκήσει την επιρροή που πρέπει ώστε να σταματήσει αυτό τον πόλεμο, και άρα θα συνεχίσει να αυξάνεται ο αριθμός των θυμάτων. Κι εμείς γνωρίζουμε ότι στις ιατρικές μας δομές βλέπουμε πολίτες, βλέπουμε γυναικόπαιδα.
Παρά τις δυσκολίες, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παραμένουμε προσηλωμένοι στην παροχή ιατρικής περίθαλψης στη Γάζα και ζητούμε την προστασία των νοσοκομείων, του ιατρικού προσωπικού και των ασθενών. Θα συνεχίσουμε να επαναλαμβάνουμε την έκκλησή μας για άμεση κατάπαυση του πυρός που θα επιτρέψει τη ροή επαρκούς ανθρωπιστικής βοήθειας και θα αποκαταστήσει το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης από το οποίο εξαρτάται η επιβίωση του λαού της Γάζας.
Παρά τις δυσκολίες, θα παραμείνουμε εκεί, δίπλα στους αμάχους να αντιμετωπίσουμε μαζί τους τις τεράστιες ανάγκες που έρχονται.
*
Τις προάλλες έλαβα ένα μήνυμα στο τηλέφωνο μου από συναδέλφους. Φωτογραφίες.
Το σπίτι τους στη βόρια Γάζα είχε βομβαρδισθεί, η επένδυση και ασφάλεια μιας ζωής είχε απλά εξαϋλωθεί όπως και τα όνειρα για το μέλλον από τη μια στιγμή στην άλλη.
Η Γάζα δεν είναι πια πρωτοσέλιδο, ούτε καν δεύτερη είδηση στα δελτία. Πέρασε ο καιρός της, ξεθώριασε και δεν αποφέρει σκέφτομαι.
Αλλιώς μετρά τα πράγματα ο άνθρωπος-θύμα του πολέμου κι αλλιώς η διεθνής κοινότητα φαίνεται…
[1] Έκθεση (τεύχος 21, 22 Ιανουαρίου 2024) Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
[2] Πηγή: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
[3] Πηγή: Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Πληθυσμό (UNFPA)
*Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου είναι Επικεφαλής της επείγουσας παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γάζα [Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2023]
Αθήνα, Φεβρουάριος 2024/ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους./
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: «Γιατροί Χωρίς Σύνορα»
